Сөж тақырыбы: Генге (генотипке) дәрілік препаратпен әсер еткенде аурудың жауап реакциясын және дәрі әсерінің тиімділігін зерттейтін фармакогенетика ғылымының маңызы Орындаған: Ержан А. Е. Тексерген: Чунетова Ж. Ж
Тұқым қуалайтын метаболикалық аурулардағы дәрі-дәрмектерге атиптік реакциялар
жүктеу/скачать 106,59 Kb.
|
2 СӨЖ Ержан А фармген
Мендель за4дары 4 лекция коптик аллелизм (2)
| 2.2. Тұқым қуалайтын метаболикалық аурулардағы дәрі-дәрмектерге атиптік реакциялар
Жоғарыда организмнің тиісті препаратпен байланысы арқылы ғана анықталатын метаболизмнің ең көп зерттелген тұқым қуалайтын ақаулары қарастырылды. Алайда тұқым қуалайтын аурулардың үлкен тобы дәрі-дәрмектерге атиптік реакциялармен бірге жүреді. Мұндай ауруларға белгілі бір дәрежеде жоғарыда қарастырылған Порфирия, туа біткен метгемоглобинемия, тұқым қуалайтын неонатальды емес сарғаю (екі түрі), подагра және қант диабеті жатады. Тұқым қуалайтын метгемоглобинемияда науқастардың қанында гемоглобиннің тотыққан туындысы - метгемоглобиннің концентрациясы күрт жоғарылайды (қалыпты жағдайда 1% орнына 30% дейін), ол тыныс алу ферментінің қызметін атқара алмайды. Ауру не аутосомды-доминантты түрде мұра болатын гемоглобин молекуласының аномалиясынан немесе аутосомды-рецессивті түрде мұра болатын диафораза I-дің (гемоглобиннің тотығуына қатысатын) белсенділігінің төмендеуінен болады. Екінші жағдайда, жалпы цианоздан басқа, ақыл-ойдың дамуы көбінесе симптомдарға қосылады. Бір қызығы, кейбір дәрі-дәрмектердің (фенацетин, сульфаниламидтер және т.б.) терапевтік дозаларын енгізу кезінде кішкене метгемоглобинемия пайда болады, ол бір сағаттан кейін максимумға жетеді және 6 сағаттан кейін жоғалады. Гемоглобин молекуласының тұқым қуалайтын аномалиясымен немесе диафораза I белсенділігінің төмендеуімен максималды метгемоглобинемия пациенттердің қанында және гетерозиготалы тасымалдаушыларда препарат енгізілгеннен 12 сағатқа дейін сақталады. Бұл жағдайда пайда болатын цианоз кейде дәрі-дәрмекпен емдеуді қажет етеді (метилен көк немесе аскорбин қышқылы). Метаболизмнің туа біткен ақауының салдарының бірі - мұндай адамдардың гидроциан қышқылы мен оның тұздарының әсеріне айқын тұрақтылығы. Мысалы, Олар калий цианидінің дозасын өлімге алып келетін дозадан 40 есе көп мөлшерде қабылдауы мүмкін. Тарихта мистикалық түсінік алған оқиға белгілі. Император Николай II-нің жақын адамдарының бірі Григорий Распутинді калий цианидімен улап өлтірмекші болады. Алайда, уланған тамақты қабылдағаннан кейін Распутинде улану белгілері болған жоқ. Фармакогенетика тұрғысынан ең күшті улануға қарсы тұрудың бұл ерекше жағдайын Распутин гемоглобиннің нұсқаларын анықтайтын ген мутанты болғандығымен түсіндіруге болады. Подагра, кейбір авторлардың пікірінше, толық емес енуімен аутосомды доминантты түрге ие, несеп қышқылының жедел синтезімен, оның бүйрекпен шығарылуының төмендеуімен көрінеді. Дене тіндерінде ураттардың жиналуы айқын қабыну реакцияларына (әсіресе буындарда) және бүйректе зәр қышқылы тастарының пайда болуына әкеледі. Ауру, әдетте, тек егде жастағы ер адамдарда дамиды. Қандағы қанттың жоғарылауы, яғни қант диабеті көбінесе аутосомды-рецессивті белгі ретінде тұқым қуалайды болады. Бұл аурудың белгілері жақсы белгілі. Алайда, қант диабетінің әртүрлі түрлерінің, атап айтқанда инсулинге тәуелді және инсулинге тәуелді емес түрлердің болуы аурудың полигендік табиғаты туралы ойлануға мәжбүр етеді. Подагра мен диабетке тұқым қуалайтын детерминистік, бірақ жасырын бейімділік кезінде кейбір диуретиктер (хлортиазид, фуросемид) аурудың алғашқы клиникалық белгілерін тудыруы немесе зәр қышқылының бүйрек экскрециясының төмендеуіне байланысты гиперурикемияның дамуымен күрт жоғарылауы мүмкін. Сонымен қатар, подагра ауруымен ауыратын кейбір науқастарда гипоксантин-гуанинфосфорибозилтрансферазалардың тұқым қуалайтын жеткіліксіздігі бар, оларда аллопуринолды енгізу бүкіл пурин алмасуының бұзылуына әкеледі. Демек, зәрде урат немесе қанттың пайда болуы аталған диуретиктерді дереу жоюды талап етеді. Жаңа туылған нәрестелердің тұқым қуалайтын гемолитикалық емес сарғаюы (Криглер-Найяр синдромы) екі тәуелсіз нозологиялық бірлікке бөлінеді. Олардың біріншісі аутосомды-рецессивті түрде тұқым қуалайтын болып табылады және бауырда глюкуронилтрансферазаның болмауымен байланысты, бұл органның глюку-ронат билирубин түзе алмауына әкеледі. Билирубин бауырда жиналады. Екінші форма аутосомдық доминантты түрге ие және болмауымен емес, тек глюкуронилтрансфераза белсенділігінің төмендеуімен анықталады. Мұндай науқастардағы кортизон және оның туындылары глюкуронидтерге айналмайды және денеде жиналады. Бұл дәрі-дәрмектерді күрт азайтылған дозада тағайындау керек. Кейбір дәрі-дәрмектерге атиптік реакциялар фенилкетонуриямен, Гирке ауруымен және т. б. қатар жүреді. Осылайша, фармакогенетикалық зерттеулер организмнің дәрілік препараттарға сезімталдығына әсер ететін метаболизмнің бірқатар ақауларын сипаттауға мүмкіндік берді. жүктеу/скачать 106,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|