4 – тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім
|
Тексерілетін мақсат
|
Ойлау дағдыларының деңгейі
|
Тапсырма саны*
|
Тапсырма №*
|
Тапсырма түрі*
|
Орындау уақыты, мин*
|
Балл*
|
Бөлім бойынша балл
|
Көбею
|
8.2.2.1 Тірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен мейоздың маңызын түсіндіру
|
Қолдану
|
3
|
1
|
ҚЖ/ТЖ
|
2
|
2
|
6
|
8.2.1.1 Жануарлардың көбею тәсілдерін салыстыру
|
Қолдану
|
2
|
ҚЖ
|
2
|
2
|
8.2.1.2 Мүктер мен қырықжапырақтардың мысалдарында жынысты және жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін түсіндіру
|
Қолдану
|
3
|
ҚЖ/ТЖ
|
3
|
2
|
Өсу және даму
|
8.2.3.1 Эмбрионалдық даму кезеңдерін сипаттау
|
Қолдану
|
1
|
4
|
ҚЖ
|
5
|
5
|
5
|
8.2.3.2 Әртүрлі ұрық жапырақшаларынан қалыптасатын ұлпалар мен мүшелердің дифференциялануын сипаттау
|
Қолдану
|
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары
|
8.2.4.2 Ағзалар селекциясы үшін қолдан сұрыптаудың маңызын сипаттау
|
Қолдану
|
2
|
5
|
ТЖ
|
4
|
2
|
5
|
8.2.4.4 Маңызды мәдени өсімдіктер іріктемелері мен үй жануарлары қолтұқымын сипаттау
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
6
|
ТЖ
|
4
|
3
|
Биосфера, экожүйе, популяция
|
8.3.1.2 Су және құрлық экожүйелерін салыстыру
|
Қолдану
|
4
|
7
|
ҚЖ
|
3
|
2
|
8
|
8.3.1.4 Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдерін зерттеу
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
8
|
ТЖ
|
3
|
2
|
8.3.1.5 Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында популяция санының өзгеру себептерін анықтау
|
Қолдану
|
9
|
ТЖ
|
3
|
2
|
8.3.1.6 Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін сипаттау
|
Қолдану
|
10
|
ТЖ
|
3
|
2
|
Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері
|
8.3.2.1 Биологиялық әртүрлілікті сақтаудың және қолдауды қажеттіктің себептерін негіздеу
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
2
|
11
|
ТЖ
|
4
|
3
|
6
|
8.3.2.2 Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызын бағалау
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
12
|
ТЖ
|
4
|
3
|
БАРЛЫҒЫ:
|
|
|
12
|
|
|
40
|
30
|
30
|
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
|
Мысал үлгілері және балл қою кестесі
«Биология» пәнінен 4-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. (а) 1.1 суретте жасушалар бөлінуінің типін анықтаңыз.
Сурет 1.1
А ________________________________________________________________
В ________________________________________________________________ [1]
(b) Митоздың көпжасушалы ағзалар үшін биологиялық маңызын сипаттаңыз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [1]
2. (а) 2.1 кестедегі жануарлар түрлерін олардың көбею тәсілімен сәйкетендіріңіз.
кесте 2.1
Жынысты көбею ____________
Жыныссыз көбею ___________
|
А. Қарапайым амеба
|
В. Маса
|
С. Тұщы су гидрасы
|
D. Үйрек
|
[1]
(b) жануарлардың жынысты көбею тәсілінің артықшылығын атаңыз. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [1]
3. 3.1 суретте мүктердің тіршілік айналымы бейнеленген.
Сурет 3.1
(а) суретте мүктің спорофит ұрпағы қандай сандармен белгіленгенін көрсетіңіз.
_____________________________________________________________________________ [1]
(b) гаметофит пен спорофит айырмашылығын сипаттаңыз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [1]
4. 4.1 суреттте эмбрионалдық дамудың кезеңдері бейнеленген.
Сурет 4.1
(а) әрбір кезеңді ретімен орналастырып, атаңыз.
Эмбрионалдық кезеңнің реті
|
Суреттегі сәйкесті әріп
|
Эмбрионалдық кезең атауы
|
1
|
|
|
2
|
|
|
3
|
|
|
4
|
|
|
5
|
|
|
[2]
(b) 4.2 суретте адам ағзасының жасушалары берілген.
Сурет 4.2
(b)(i) 4.2 суретті пайдалана отырып, А және С әріптерімен не көрсетілгенін анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [1]
(b)(ii) А және С қай ұрық жапырақшасынан қалыптасатынын атаңыз. Коммитирлену үдерісін түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [2]
5. Қолдан сұрыптау мен табиғи сұрыптаудың ерекшеліктерін салыстырыңыз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [2]
6. Н.И.Вавилов мәдени өсімдіктердің 7 шығу орталықтарын бөліп көрсетті. Вавилов бойынша мәдени өсімдіктер шығу орталықтарының аумақтары негізінен таулы аймақтарда орналасуының себебін түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [3]
7. 7.1 суретте көл мен орман экожүйесі бейнеленген. Экожүйені құрайтын компоненттерді анықтаңыз.
Көл экожүйесі
Орман экожүйесі
Сурет 7.1
Компонент
|
Экожүйе
|
Көл
|
Орман
|
Биотикалық
|
|
|
Абиотикалық
|
|
|
[2]
8. Тірі ағзалардың тіршілік ету стратегияларының артықшылықтары мен кемшіліктерін талдаңыз.
[2]
9. 9.1 суретте 1932-1954 жылдар аралғындағы қоян дарақтарының санының өзгеру қисығы берілген.
Сурет 9.1
(а) 1940-1954 жылдар аралғындағы жыртқыштар санының өзгеруін болжап, жыртқыш жануарлар дарақтар саны өзгерісі қисықтарын жалғастырыңыз.
[1]
(b) жыртқыштар санының өзгеруі құрбандар санының өзгеруіне тәуелділігін түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [1]
10. 10.1 суретте табиғатта кездесетін симбиоз түрлерінің мысалдары бейнеленген.
Сурет 10.1
Бұл симбиоз түрлерінің ерекшеліктерін сипаттаңыз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [2]
11. 11.1 суретте Бамбук аюы көрсетілген. Бамбук аюы немесе Үлкен панда 2016 жылдан бастап жойылып бара жатқан түрден «саны азайып бара жатқан түрлер» санатына ауыстырылды. Бұл адамдардың осы түрді сақтау үшін ұйымдастырған шараларының арқасында мүмкін болды.
Сурет 11.1
Жер бетіндегі биологиялық алуандықты сақтау маңызының дәлелдерін келтіріңіз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [3]
12. 2008 жылы құрылған Дүниежүзілік тұқым қорында қазір 1 миллионнан артық тұқым сақталуда және жылдан жылға бұл сан тек өсуде. Дүниежүзілік Тұқым қорының адамзат үшін маңыздылығына баға беріңіз.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [3]
Балл қою кестесі
Сұрақ
|
Жауаптар
|
Балл
|
Қосымша ақпарат
|
|
(а) А – митоз
В – мейоз
|
1
|
|
(b) митоз әрекеті өсу мен регенерация барысының маңызды кезеңі. Аналық жасушадағы митоз барысында пайда болған генетикалық материал жас жасушаларға тең бөлінеді. Жас жасушалардағы генетикалық ақпарат аналық жасушадағы генетикалық ақпараттың көшірмесі болып табылады.
|
1
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
|
(а) Қарапайым амеба – жыныссыз көбею
Маса – жынысты
Тұщы су гидрасы – жыныссыз
Үйрек - жынысты
|
1
|
|
(b) жыныстық көбею ұрпақтардың генетикалық өзгергіштігіне мүмкіндік береді.
|
1
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
|
(а) суретте 2n немесе 1,2,3 сандар
|
1
|
|
(b) спорофит - өсімдік немесе балдырдың тіршілік циклындағы диплоидты көпжасушалы кезең. Ол гаплоидты жұмыртқа гаплоидты сперматозоидтармен ұрықтанған кезде пайда болатын зиготадан пайда болады. Гаметофит - спорадан зиготаға дейінгі тіршілік айналымы дамуының жыныстық кезеңі.
|
1
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
|
(а) 1 – В – екі жасуша
2 – С – 32 жасуша (морула)
3 – А – бластула
4 – Е - гаструла
5 – D –нейрула
|
2
|
|
(b)(і) А. нейрон
С. бұлшықет ұлпасы
|
1
|
|
(b)(іі) А. эктодерма
С. мезодерма
|
2
|
|
|
Қолдан сұрыптау нәтижесінде адам мақсатты түрде өсімдіктер мен жануарлардың жаңа сорттары мен тұқымдарын шығарады. Табиғи сұрыпталуда тіршілік үшін күресте қоршаған ортаның өзгерісіне бейімделген түрлер қалыптасады.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
|
Н.И.Вавилов бойынша, мәдени өсімдіктер таулы аймақтардағы жиі өзгеретін қоршаған орта жағдайлары түрткі болған мутациялар арқасында пайда болды. Осының әсерінен генетикалық әртүрлілік те орын алды.
|
3
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
|
Компонент
|
Көл экожүйесі
|
Орман экожүйесі
|
Биотикалық
|
Балдыр, балық, бактериялар, фитопланктон, зоопланктон
|
Ағаш, бұта, шөптесін өсімдіктер, бунақденелілер, құрттар, құстар, кемірушілер, бактериялар
|
Абиотикалық
|
Су, су түбі
|
Топырақ
|
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
|
К-стратегия артықшылықтары: бәсекеге қабілетті, өмір ұзақтығы жоғары, қоршаған орта жағдайы тұрақты, тұрақты мекен ету ортасы болады.
Кемшілігі: баяу дамиды, аз ұрпақ береді.
r-стратегия артықшылығы: көп ұрақ береді, жыныстық жетілуі тез жүреді, тез таралуға қабілетті.
Кемшілігі: бәсекеге қабілетсіз, ерте жасында өлім-жітім саны көп, тұрақты мекен ортасы болмайды.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
9
|
(а)
|
1
|
Қисықтар 1944 жылға қарай максималды өсіп, кейін күрт төмендеу қажет
|
(b) құрбандар саны көп болғанда, жыртқыштардың қорегі жеткілікті болып, олардың арасындағы бәсекелестік төмендейді, алайда бұл құрбандар санының азаюына алып келеді. Құрбандар күрт азайғасын қорек үшін бәсекелстік артып жыртқыштар саны азаяды, жыртқыштар азайса, құрбандар саны арта бастайды.
|
1
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
10
|
Ағаш тамырлары мен саңырауқұлақ жіпшелері арасындағы симбиоз – міндетті болып табылады, яғни екі ағза немесе біреуі симбиозсыз тіршілік ете алмайды.
Шаян мен актиния арасындағы симбиоз факультативті, яғни міндетті емес, екі ағза да бір-бірінсіз жеке дара тіршілік ете алады.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
11
|
Биоалуандылық өсімдіктердің, жануарлардың, саңырауқұлақтардың, микроорганизмдердің түрлерін, сондай-ақ олардың бір бөлігі болып табылатын экожүйелер мен экологиялық процестерді қамтиды. Ол сондай-ақ генетикалық әртүрлілікті қамтиды. Биоалуантүрлілікті сақтау және тұрақты пайдалану адамдардың ауыл шаруашылығы өнімдеріне, медициналық препараттарға, эстетикалық қызметтерге және т.б. қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін маңызды.
|
3
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
12
|
Өсімдік тұқымдары апат, соғыстан кейін елдің өсімдіктер алуантүрлігін қалпына келтіреді; аштықтан сақтайды; жаңа іріктемелерге генетикалық өзгергіштікті қамтамасыз ете алады.
|
3
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
|
Барлығы
|
30
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |