Студенттерге арналєан ф со пгу 7
Әдебиет: Негізгі (1,2,3) Тақырып 12
жүктеу/скачать 328,41 Kb. Pdf көрінісі
|
| Әдебиет:
Негізгі (1,2,3) Тақырып 12. Зат ж әне қуат алмасуы Жоспар: 1. Заттар алмасуы және оның түрлері 2. Органзмдегі қуаттың алмасуы 3. Белоктардың алмасуы Заттар аламсуы дегеніміз – айналадағы ортадан келетін немесе организмнің өзіндегі органиқалық және органиқалық емес заттардың химиялық өзгерістерінің жиынтығы. Заттар алмасуы екі құбылыстан түрады анаболизм және катаболизм. Анаболизм – заттардың сінірілуі, қарапайым заттардан организмде ку-үрделі заттардың пайда болуы Мысалы, жана клеткалардың пайда болуы. Катаболизм- тірі материяның құруы, организмдегі заттардың ыдырауы. Мысалы есі клеткалардыңі ыдырауы. Ассимиляция мен диссимиляция құбылыстары тек органиқалық табиғатта ғана болады. Заттар алмасуы организмдегі азық қорытудан басталады. Қорытылған азықтар организмде үш түрлі роль атқарады: 1- құрылысс материалы ретінде пайдаланатын пластиқалық ролі 2- қуат бөлу ролі 3- қанттар мен майлардың қор ретінде жиналуы. Заттар аламсу түрлері: 1- Организмдегі жалпы зат алмасуы – малдың дағдылы жағдайындағы зат алмасуы. 2- Негізгі зат алмасуы – тіршілік әреккетін сақтау үшін болатын зат алмасуы зат алмасудың бұл түрін анықтау үшін келесі үш түрлі жағдайды сақтау қажет: 1- тыныштық жағдайда анықталады; 2- айналадағы ортаның қолайлы температурасында болуы ; 3- ашқарында немесе азық қабылданғаннан соң 12-24 сағаттан кейін. 3- Аралық зат алмасуы – клеткалар мен тканьдердегі заттардың алмасуы. Заттар алмасудың бұл түрі ішектегі коректік заттардың сіңүінен басталып, белоктық, көмірсутектік заттар, май және су мен тұздар алмасуы. 4- Өнімдік зат алмасуы - өнім алғандағы немесе жұмыс жасағандағы заттардың алмасуы. Організмдегі зат алмасуы кезінде қуат пайда болады Қоректік заттардың потенциалдық куаты, организмде куаттын басқа түрлеріне негізінен жылуға, 20-25 процент механиқалық және өте аз мөльшерде электрлік куатқа ауысады. Қабылдаған азықтың өзінде тұрған әлі бөлінбеген құатты, қоспадағы куат дейді Азықтардың құрамынан ыдырап бөлінетін заттардың куатын алып тастағаннан қалған, қоспаыз таза куат деп атайды. Анаэробтық процестердде пайда болған қуаттын 50 проценті макроэргте жиналады. Аэробтық тотығуда да макроэргтер АТФ- тін 36 молекуласында жинақталады. Клеткалардағы куаттар митохондрийларда пайда болады. Жануарлар организмнің клеткалары биологиялық кажетке күн сәулесіне жинақталған қоректік заттарды пайдаланса ғана тіршілік ете алады. Сондықтан оларды гетеротрофты клеткалар дейді. Тікелей және жанама жылылықты өлшеу. Тікелей жыжылықты өлшей әдәсә бөлінетін барлық куат мөлшері анықталады Бүл әдісте биокалориметр мен градиентті қалориметр қолданылады. Биокалориметр қабырғасы екі қабат металдан жасалады камераның төбесінде калориферлық түтіктер арқылы су ағады. Малдың организмнен тері, зәр, нәжіс, тыныс алу арқылы бөлінетін жылу түтіктерден ағып жатқан суды жылытады. Камерадан ағып шыққан судың мөлшері үнемі өлшеніп отырылады. Судын алғашқы және кейінгі температурасы мен ескере отырып, бөлінген жылудың мөлшерін анықтауға болады. Бұл әдіс сирек қолданылады. Себебі металдан екі қабат қабырғалы камераны жасау қымбатқа түседі. Осыған байланысты жанамалы жылу өлшеу жиі пайдаланады. Жанама жылу өлшеу бойынша, тыныс алғандағы пайдаланған оттегімен бөліп шығарылған көмір қышқыл ғазының мөлшері анықталады. Бір литр оттегі пайдаланылғанда немесе 1 л СО 2 шығарылғанда бөлінген жылуды О 2 және СО 2 калориялық коэффициенты дейді. Тыныс алу коэффициенты дегеніміз көмір қышқыл газы көлемінің қабылданатын оттегі көлеміне қатынасы СО 2 ТК = О 2 Бұл коэффициентің мөлшері әр түрлі қоректік заттарды пайдаланғанда әр түрлі болады. Сонымен, майлар тотыққан кезде ТК – 0,7 тең болады Ал белоктар тотыққанда тыныс алу коэффициенты 0,8 – ге тен. Белоктар тірі протоплазманың негізін құрайды. Организмдегі ферменттер, гормондар, гемоглобин, гемоцианин, фибриноген т.б. барлығы белоктардан құрарлған Белоктың құрамы өте күрделі болады. Олардың құрамына 25 –ке дейін аминқышқылдары, фосфор қышқылы, көмірсутек пен май топтары кіреді. әрбір организм белоктарының ерекшелігі бар. Мұның себебі аминқышқылдарының байланысу реті мен жүйесіне байланысты. Белок алмасуының ақырғы өнімі ретінде аммиак, мочевина, зәр қышқылы, креатини, гиппур қышқылы, аденин т.б. заттар организмнен бөлінеді. жүктеу/скачать 328,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|