Әдебиет:  Негізгі (1,2,3) Тақырып 11

жылжыту, керексіз заттарды сыртқа шығару және сору. Қабылданған азық
организмде физикалық, химиялық және биологиялық түрде өнделеді
Физикалық
өнделуі дегеніміз – азықтын ылғалдануы, ұсақталуы, жұтылуы
және асқазан арқылы жылжу. Биологиялық қндеу микроорганизмдердің
қатысуымен өтеді Өндеудің осы әсіресе ауыл шаруашылығы малында кең
орын алған Химиялық өндеу ферменттердін қатысуымен жүреді. Фермент
өдегеніміз организмдегі химиялық реакцияларды жылдамдататын
биологиялық катализатор. Азықта қорытатын ферменттер үш топқа бқлінеді:
1- протеазалар – белоктарды ыыдыратушылар; 2- карбогадразалар –
қанттарды ыдыратушылар; 3- эстеразалар мен липоидтарды ыдыратады.
Қарында үш түрлі клеткалар орналасқан. Олар бас, қосымша және
айнала қоршалған клеткалар. Бас клеткалар ферменттері бөледі, қосымша
клеткалар сөл және айнала қоршалған клеткалар тұз қышқылын бөледі осы
көрсетілген үш түрлі клеткалардан бқлінген заттарды қарын сөлі дейді қарын
сөлі түссіз, қышқыл реакциялы рН-0,8-1,0 сұйыұ зат. Сөлдін құрамында су-
99,2-99,6 проц. 0,4-0,8 құрғақ зат бар. Құрағақ заттар органиқалық емес және
органиқалық қосылыстрадан құралған. Қарын сөлінің құрамында төрт
фермент бар:1- пепсиноген тұз қышқылының әсерінен пепсинге ауысады.
Пепсин белоктарды альбумоз бен ппептондарға дейін ыдыратады; 2- реннин-
сүттін казеиноген белогін казеинге ауыстырады, немесе сүтті ірімшікке
айналдырады; 3-қаарындық липаза –эмульсияланған майды глицерин мен май
қышқылдарына дейін ыдыратады; 4- желатиназа желатинді сүйықтандырады.
Тұз қышқылының қарындағы ролі: 1- қарныда қышқыл орталық жасайды;
2- пепсиногнеды пепсинге ауыстырады; 3- белоктарды ісіндіріп, олардың
көлемін ұлғайтады; 4- бактериоцидтік қасиет береді; 5- азықтардыың ішекке
ауысуына қатысады; 6- ащ ішектегі бөлінетін просекретинді гастринге
ауыстырады.
Қ
арын сөленең бөліну кезендері.
Қарын сөлі бөлінуінің екі кезені бар: 1-
рефлекторлық кезен – тамақ жегеннен соң итте 5 минуттан кейін басталып, 1-
2 сағатқа созылады. Тамақты қабылдаған кезде ауыздаға және қарындағы
рецепторлар тітіркеніп тітіркену сопақша мидағы сөл бөлу орталығына
барады. Ол орталықтан қарынға кезеген нерв арқылы беріледі де итте сөл
бөлу басталады. 2- нейро-химиялық кезең- итте тамақ қабылданғаннан соң
30-40 минуттан кейін бастлып, секреция 5-8 сағатқа дейін созылады Бұл
кезенде көккөністер мен ет сорпасынада болатын гистамин, қарында
бөлінетін прогастрин тұз қышқылының арқасында гастринге ауысып, қанға
соорылып, сопақша миға барып бөлінуді реттейтін орталықты қоздырады. Осы
орталықтан қозу қарынға тағы да кезеген нерв арқылы беріледі де сөл юөліне
бастайды.
Күйіс қайыратын малдың –мүйізді ірі қара, түйе, қой-ешкі қарыны төрт
бөлімнен құралған: таз қарын, жұмыршақ, қатпаршақ пен ұлтабар. Түйеде
қатпаршақ жоқ, сондықтан оның қарыны үш бөлімнен құралған. Осы
көрсетілген бөлімдерден тек ұлтабар нағыз қарын болып саналады. Себебі
ұлтабарда қарын сөлі бөлінеді Ал, қарынның басқа бөлімдерінде азық қорыту
микрооргнаизмдердің қатысуымен өтеді Төрт бөлім қарынның ең үлкені таз
қарынМүйізді ірі қара малда оның көлемі 100-300 л, ал қой мен ешкіде 12-3-20
л. К үрделі қарын бөлімдеріне микроорганизмдер ірі азықтар мен сү арқылы,
сиырдың бұзауды жалауының. Күрделі қарын бөлімдерінде ұш типті
микроорганизмдер өсіп дамиды. Олар- инфузориялар – қарапайымдар,
бактериялар- мен саңырауқұлақтар Көрсетілген үш типті микроорганиздердің
қатысуымен белоктар, қанттар мен майлар ыдырап, әр түрлі заттар пайда
болады. Микроорганизмдер қоректік заттарды ыдырататын арнайы
ферменттер бөледі. Инфузориялар көбнесе азықты араластырады және

клетчатканы ыдыыратады. Саңырауқұлақтардың қызметіне келеск, олар
қанттарды аштып К және В тобындағы витаминдерді түзеді.

жүктеу/скачать 328,41 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: