Зертханалық сабақ №10. Суды ветеринариялық-санитариялық зерттеу.
Қаралатын сұрақтар:
1.Ауыз судың сапасы себептері
2.Әр түрлі су көздерінен зерттеуге арнайы судың орта сынамасын алу
3.Ауыз судың физикалық касиеттеріне қойылатын гигиеналық талаптар
1.Ауыз судың сапасына әсерлі себептер. Ауыз судың шығу тегіне, орналасқан жерін жабдықтануына және жер қыртысына (құрылымы) байланысты сапасы әртүрлі өзгерісте болады.
Ауыз сулар шығу тегіне қарап атмосфералық, жер үсті және жер асты болып бөлінсе, соған қарап олардағы сулардың да сапасы әртүрлі болады.
Мысалы, атмосфералық су көздерінің жауын, қар сулары жиі ластанған, құрамында минералдық тұздар аз кейде жоққа жуық, әртүрлі газдарға бай, дәмсіз, физикалық көрсеткіштері ауа райының құбылысына сәйкес өзгергіш микроорганизмдер көп, ұзақ тұруға шыдамсыз тез бұзылғыш келеді.
Сондықтан бұл атмосфералық су көздерінің сулары арнаулы өңдеуден өтпей пайдаланған күнде мал организмінде әртүрлі аурулардың пайда болу қаупін туғызады.
Атмосфералық сулар көбінесе жер беті ашық суларға (өзен, көл, шалшық, тоғам т.б.) құйып олардың құрамының өзгеруіне апарып соғады. Сондықтан ондай сулар физикалық қасиеттері жиі өзгергіш болып тұрақты емес әсіресе жазғытұрғы, күзгі мезгілдерде ластанғыш, жаздың ыстық айларында буланып азайғыш, түбіне минерал тұздары тұнып, малдарда іш бұзылу ауруларын туғызады.
Жер су өткізбейтін 1 немесе екі қабат қыртыстарының астында жататын сулардың сапасы жоғары, физикалық қасиеттері тұрақты ауа құбылыстарының өзгерістеріне байланыссыз, химиялық құрамы біірқалыпты минералдық заттарға бай, суы мол, таза жиі ластанбайтын және кейбір жер асты суларын (бұлақ, құдық т.б) арнайы өңдеусіз пайдалануға болады, себебі ондай сулар ауру қоздырғыш микробтардан таза болады.
2.1.2. Су көздерінің басқа өндіріс орындарынан, мал қораларынан, тұрғын үйлерінен, тағы сол сияқты суды ластауға себепші болатын көң қоймаларынан, мал өлекселерін сақтау орындарынан орналасу қашықтығына байланысты, олардың суларының сапасы да әртүрлі болады.
Су көздері, әсіресе ашық жер үсті болса, оған таяу орналасқан объектілердің қалдықтары құйылып оның сапасын өзгертіп, ластандырады. Сондықтан су көздері ондай өндіріс орындары мен мал қораларынан қашық зоогигиеналық талаптар мен ережелерге сәйкес орналасуға тиіс.
2.1.3. Ауыз судың сапасы сол сияқты жер қыртысы, топырақ құрамына да тікелей байланысты болады. Сазды, саздақ топырақта органикалық заттар ыдырамай ұзақ сақталады, сол сияқты ондай жерге түскен микрорганизмдер де төзімді, көп уақыт сақталады. Құрылымды топырақтың арасынан өткен су өздігінен сүзіліп тазаланса, құрылымсыз топырақты жер қыртысынан су жүрмей ластануға бейім тұрады. Сондықтан тастақ, қүмды, құмайт жерлердің арасынан шыққан сулар көбінесе таза, органикалық қоспалар аз болып келеді.
2.1.4. Ауыз сулардың тазалығы су көздерінің дұрыс жабдықталуына байланысты болады. Әсіресе ашық, жер үсті суларын қоршап, мал аяғы түспейтіндей етіп, арнайы суағарлар жасап, жер асты суларын пайдаланғанда сүзгіштерден өткізіп, қақпақ, қалқандар жасап, оларға басқа лас ағын сулар қосылмайтындай су кездерінің маңайы биік /дөңес/, тастақ, құмайтты болуы қажет. Жалпы су кездеріне санитарлы-топографиялық баға бергенде және оның аймағын сипаттап жазғанда мына негізгі сұрақтар қамтылуға тиіс:
1 .Су көзінің шығу тегі___________________________________
2.Адресі_______________________________________________
З.Орналасу орны________________________________________
4.Жер беттерінің сипаттамасы_____________________________
5.Су көзінің жабдықталуы________________________________
6.Суды алу тәсілі________________________________________
7.Су жағалауын сипаттау_________________________________
8.Су көзінің түрі________________________________________
9.Басқа обьектілерден ара қашықтығы______________________
10.Су көзі ластанама_____________________________________
Осындай негізгі су сапасына әсер ететін факторлар санитарлық-гигиеналық талаптарға сәйкес баға бергеннен кейін, ол су көздерінің суларының негізгі қасиеттері мемлекеттік ережелерге сай талаптар қойылып бағаланады. Ол үшін алдымен су көздерінен орта сынама алады.