3.Ауыз судың тотықкыштығын анықтау. Бұл су құрамындағы органикалық заттардың мөлшерін анықтаудың жанама тәсілі болып есептеледі. Судың ластануының көрсеткіші деп 1 л судағы органикалық заттардың тотығуына шығындалған оттегінің мөлшерін (миллиграммен) атайды.
Сондықтан судың тотыққыштығын анықтау принципі калийлі марганец тұзының (КМnО4) органикалық заттарды тотықтыруына негізделген.
Керек құралдар мен ыдыстар:
1. Сыйымдылығы 250 мл колба.
2. Өлшегіш цилиндр (100 мл).
3. Пипеткалар (5 мл).
4. Екі бюретка (50мл).
Реактивтер:
1. 0,01 н калий марганец ертіндісі.
2. 0,01 н қымыздық қышқылының ертіндісі.
3. 25 процентті күкірт қышқылының ертіндісі.
Анықтау жолы:
Калий марганец тұзы әркез химиялық таза қалыпты болмауы және одан жасалған ертінді сақтау кезінде тотығып алғашқы титрін азайтуы мүмкін болғандықтан, зерттеудің алдында оның титрін анықтап, оған түзету енгізеді.
Калий марганец ертіндісінің титрін анықтау.
Колбаға 100 мл дистиленген су құйып, 5 мл 25 процентті күкірт қышқылының ертіндісін және 8 мл калий марганец тұзының 0,01н ертіндісін қосып қыздырып, 10 мин. қайнатады да оған ыстық кезінде 10 мл 0,01 н қымыздық қышқылының ертіндісін қосады. Ол ағарған ертінді қоспасын сәл қызғылт түске боялғанша калий марганец тұзының 0,01ертіңдісімен титрлейді.
Жалпы калий марганец тұзының 0,01 н ертіндісінің мөлшері (құйылған және тирлеуге кеткен) 10мл 0,01 н қымыздық қышқылының ертіндісіне пара-пар болып есептеледі, яғни калий марганец 0,8 мг оттегі бөледі деген сөз.
Зерттеуге арналған судың тотыққыштығын анықтау үшін оның 100 мл колбаға алып, үстіне 5мл 25 процентті күкіртқ қышқылының 8 мл 0,01 калиймарганецтұзының ерітінділерін құйып, 10 минут қайнатады да, оған 10 мл 0,01 қымыздық қышқылының ерітіндісін қосып, ағарған қоспаны сәл қызғылт түске боялғанша 0,01 калий марганец ерітіндісімен титрлейді. Содан соң суды титрлемей тұрып құйылған (8мл) және 10 мл қымыздық қышқылының ерітіндісін қосқаннан кейінгі титрлеуге шығындалған 0,01н калий марганец ерітіндісінің жалпы мөлшерін есептеп, 1 л судағы органикалық заттардың тотықтыруға кеткен оттегінің мөлшерін табады (мг).
Мысал. Алғашқы титрді анықтау кезінде 10 мл қымыздық қышқылының 0,01н ерітіндісін титрлеуге (жалпы) 11,2 мл 0,01н калий марганец ерітіндісі кетіп, зерттеуге арналған суды (100мл) титрлеген кезде ол 14,3 мл 0,01 калий марганец ерітіндісі кеткен делік.яғни 100 мл судағы органикалық заттардың тотығуына 3,1 мл (14,3-11,2) 0,01н калий марганец ерітіндісі кетеді, ал 1000 мл суға есептесек 31мл (3,1х10) болады. Осыдан 1л (1000мл) судағы органикалық заттарды тотықтыруға мг оттегі шығындалғанын табамыз.
11,2мл 0,01н калий марганец ерітіндісі 0,8мг оттегі бөлсе, 31мл - Х
Х=31мл х 0,8мг/11,2=2,21мг оттегі 1л суға кеткен, яғни ол судың тотыққыштығы 2,21мг/л.
Мемлекеттік стандартта (МЕСТ) ауыз суларға қойылатын талаптарда оның тотыққыштығы 5 мг/л жоғары болма керек. Ізденіс зерттеудің алынған нәтижелері бойыннша әртүрлі су сынамаларына санитарлық баға беріледі.