Сутекті ң изотоптары химиялық элементтің атомдык, мас
Химиялық қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
жүктеу/скачать 0,74 Mb.
|
ЭКЗ БЕЙОРГ.
- Бұл бет үшін навигация:
- Алынуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Химиялық қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]Сулы ертіділерде тепе-теңдік сақталады: 2���2⇄�2�3+�2�⇄��↑+��2↑+�2� Қыздырғада азот оксиді(ІІ) NO мен азот қышқылы құралады: 3���2⇄���3+2��↑+�2� Азотты қышқыш - әлсіз, сулы ертіділерді диссоциация жасайды. Сірке қышқылынан күштірек. Тұздардан қүшті қышқылдармен ығыстырылады: �2��4+2����2→��2��4+2���2 Тотықтырғыш та тотықсыздандырғыш та қасиет көрсете алады. Күшті тотықтырғыштар (КMnO4, К2 Сr2O7, H2O2 т.б.) оны азот қышқылына дейін тотықтырады: ���2+�2�2→���3+�2� ���2+��2+�2�→���3+2��� 5���2+2����4→2��(��3)2+���3+3�2� Күшті тотықсыздандырғыштар (KJ, H2S т.б.) азот тотығына дейін тотықсыздандырады: 2���2+2��→2��↑+�2+2�2� Азотты қышқыл мен оны тұздарының ертіндісіне KJ және крахмал ертінділері құйса, ертідінің түсі көгереді. Алынуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]Азотты қышқылды суға азот оксидін(ІІІ) еріткенде алуға болады: �2�3+�2�→2���2 Және азот оқсиді(IV) суға еріткенде алынады: 2��2+�2�→���3+���2 Азот қышқылы, HNO3 — тұншықтырғыш, иісі бар, түссіз, сұйық зат. Таза күйінде тығыздық 1,51 г/см3. Ол — 42oС-та мөлдір кристалға айналып қатады. Ауада су буымен майда тамшылар түзеп “түтіндейді”. Азот қышқылы жарық әсерінен біртіндеп ыдырайды: 4HNO3=4NO2+O2+2H2O. Бөлініп шыққан азоттың қос тотығы қышқылда еріп, оны қоңыр түске бояйды. Азот қышқылы аса өткір қышқыл, қуаты жоғары тотықтырғыш. Сұйытылған ерітіндісінде ол толық Н+ және NO3— иондарына ыдырайды. Көптеген металл еместер азот қышқылында өзіне тиісті қышқылдар түзгенше тотығады. Мысалы: күкірт азот қышқылмен қосып қайнатқан кезде күкірт қышқылына айналады. Азот қышқылы алтын, платина, тантал, родий, иридийден басқа металдардың бәрімен әрекеттесіп, олардың нитраттарын немесе оксидтерін түзеді. 1 көлем азот және 3-4 көлем тұз қышқылынан тұратын қоспа “патша арағы” деп аталады. “Патша арағы” азот қышқылымен әрекеттеспейтін металдардың кейбіреуін, соның ішінде алтын мен платинаны да ерітеді. Азот қышқылы азот тыңайтқыштарын, қопарылғыш заттар, бояулар тағы басқа заттар алу үшін қолданылады. Азот қышқылының тұздары — нитраттар да суда жақсы ериді. Өндірісте азот қышқылын аммиакты оттегінің қатысуымен толықтыру арқылы алады.[1] 15 билет: 1 сұрақ Периодтык жуйенін IIIA топшасында кен таралан элементтер - B, Al, Ga,ln, TI. Олардын атомдарынын сырткы денгейінде Зе s2р1болады.Козбаган куйде р - электрон ана жуптаспаган. Бірак бул элементтердін тотыу дережесі +3 корсетеді, ойткені электронды s-тен р-куйге ауыстыру ушін аз энергия кажет. Тек талий кебінсе +1т.д. тэн. Бул топшанын барлык элементерінін Э203 типті оксидтер тузуі кеп молшерде жылу белумен журеді. Э(ОН)3 типті екідайлы касиет керсететін гидроксидтер сайкес келеді. Алюминий қосылыстары Алюминий гидроксиді Al(OH)3-ақ түсті суда ерімейді.Алюминий гидроксидің алу үшің оның тұзының ерітіндісіне біртіндеп сілті қосады: AlCl3+3NaOH=Al(OH)3+3NaCl Жаңа тұнған Al(OH)3 ақ қоймалжын тұнба,суға мүлдем ерімейді және типтік екідайлы гидроксид болып табылады: Al(OH)3+NaOH=NaAlO2+2H2O Алюминий гидроксиді өзінің амфотерлы қасиетін көрсетіп қышқылдармен әрекеттеседі: Al(OH)3+3HCl=AlCl3+3H2O Алынуы. Алюминий өндірісінде, шикізат ретінде кебінесе бокситтер Al,03 *хН,О жиі колданылады. Қақтағанда, олар суын жоғалтып ,алюминий оксидіне айналады. Электролиз кезінде катодта алюминий, ал анодта оттек белінеді. Электролиз реакциясынын жалпы теңдеуі: 2Al2O3=4Al+302 Елімізде Павлодар қаласында Торғай кен орнындагы бокситтен электролиздік әдіс аркылы алюминийді алу ушін глинозем өдіретін алюминий зауыты жумыс істейді. Металл куйіндегі алюминий алынатын электролиз цехтары салынып, 2007 жылдан өнім бере бастады. Бор. Химиялық касиеттері. Кристалланган бор химиялық инертті . Оттегімен 750 ° С манайында әрекеттесіп , В203 тузеді . Кайнаган HF , HCI және NaOH ерітінділері оған әсер етпейді . Аморфты бордын химиялык белсенділілігі жогары жане ыстык Концентрленген HN03, H2S04 ерітінділерімен, хром коспасымен , концентрленген Н202 және ( NH4) 2S2O8 ерітінділерімен баяу тотыгады B + HNO3 = H3B03 + 3N02 Оксидтері, ОКСО қышкылдары. Бордын манызды оттегілік косылыстарына бор Оксиді B203, бор кышкылдары жэне олардын туздары бораттар жатады . Бор оксидінін алынуы : 4B + 302 = 2B203 2H3B03 =B203 + 3Н20 Ортобор ( бор) кышкылы В(ОН) немесе НЗВО3 бордын ерігіш косылыстарынын , мысалы буранын Na2 [ B405 ( ОH) 4 ] 8H20 гидролиздену оніміне жатады . 2сұрақ Сутектің тотықтырғыштық қасиеті 2Na+H2=2NaH Ca+H2=CaH2 2Al+3H2=2AlH3(қыздырғанда 1000 С) нәтижесінде гидридтер түзіледі Сутектің тотықсыздандырғыш қасиеті Br2+H2=2HBr бромды сутек I2+H2=2HI иодты сутек S+H2=H2S күкіртті сутек 2P+3H2=2PH3 фосфин N2+3H2=2NH3 аммиак 2H2+O2=2H2O (2 көлем H2 және 1 көлем O2 қоспасы -“күркіреуік газ”) Гидридтер– сутектің металдармен немесе өзімен салыстырғанда электр терістігі төмен бейметалдармен қосылыстары. Олар жай немесе бинарлы ,кешенді және интерметалдық қосылыстар болып ажыратылады. Сілтілік металлдар сутекпен әрекеттескенде гидридтер түзеді, олар қатты кристалдық заттар, күшті тотықсыздандырғыштар.мысалы: 2Na+H2=2NaH Ca+H2=CaH2 2Al+3H2=2AlH3(қыздырғанда 1000 С) Сутек пероксиді Сутек пероксиді немесе Сутегінің асқын тотығы — сутек пен оттектің қосылысы, формуласы - Н2О2. Жаратылыста ауадағы оттек түрлі заттарды тотықтырып оксид түзгенде, соған қосалқы зат ретінде сутек пероксиді түзіліп, артынша айырылып жатады. О-О арасындағы байланыс энергия (210 кДж), екі есеге жуық кем. Сутек пероксиді молекуласындағы оттек атомдары полюссіз байланыс арқылы, ал оттек пен сутек атомдары полюсті байланыспен қосылысқан. Химиялык касиеттері Сутек пероксидінін судағы ерітіндісінін ортасы қышқылдық. * Жарык жерде сактағнда, қыздырғанда немесе катализатордын әсерінен сутек пероксиді онай ыдырайды: * 2H2O2= O2+ 2H2O * Оттегін белетін болгандыктан, пероксид залалсыздандырғыш және ағартқыш зат ретінде қолданылады 16 билет: 16-билет 1)Д. И. Менделеевтың периодтық системасының бесінші негізгі тобына-азот, фосфор, мышьяк, сурьма және висмут жатады. Бұл топтағы элементтердің электрондық формулалары ұқсас басқа топтардағы сияқты химиялық қасиеттеріде өзара ұқсас. Атомның сыртқы электрон қабатында бес электрон болуы, бұлардың электрон қосып алуға бейім екендігін көрсетеді демек оларды бейметалл деп сипаттауға мүмкіншілік береді. Бірақ электртерістілігі жетінші және алтыншы негізгі топтардағы элементтерден кем. Қосылыстарына азоттың сутекті қосылыстарын айтсақ болады. Азоттың сутекпен бірнеше қосылысы бар: аммиак NH3,азидсутек қышқылы HN3 бұлардың ішінде ең маңыздысы аммиак. N2+3H2—2NH3-аммиак синтезі. Азоттың оттекті қосылыстары: N2O-диазот оксиді, NO-азот оксиді, N2O3-диазот триоксиді, NO2-азот диоксиді. 2)фосфор жер қыртысында әжептәуір мөлшерде болады, бірақ өте тотыққыш болғандықтан, дербес күйінде кездеспейді. Қосылыстарының маңыздысы фосфорит деген минерал. Оның негізі фосфор қышқылының кальций тұзы- Ca3(PO4)2. Фосфорит әр жерлерде кең түрінде кездеседі. Фосфорит Жамбыл облысының жанындағы Қаратау өңірінде, Ақтөбе маңында т.б жерлерде бар. Қаратау жер жүзіндегі фосфоритке өте бай жер, әрі сапасы өте жоғары. Алу жолы. Фосфорды бос күйінде алу үшін фосфоритті құм және көмірмен араластырып электр пеште 1500°c қа дейін қыздырады: Ca3(Po4)2+3SiO2+5C=3CaSiO3+5Co+2P бөлініп шыққан фосфор буы салқындатылып, қатты күйге аударылған фосфор судың астына жиналады. Қасиеттері: Фосфордың 2 аллотропиялық түрі бар: оң және қара фосфор, алайда олардың арасында-күлгін, қызыл түрлері бар. Фосфордың үш оксиді бар: Дифосфор триоксиді—P2O3, Дифосфор тетраоксиді— P2O4, Дифосфор пентаоксиді — P2O5. 17-билет: 1) Ауыспалы металдарға d- жəне f-элементтері жатады. Олардың атауы əрбір периодтың басындағы s-элементтер мен əрбір пе- риодты аяқтайтын p-элементтерінің ортасында орналасуымен түсіндіріледі. Барлық ауыспалы элементтер – металдар. Периодтық жүйенің төртінші жəне бесінші периодтарында бірінші жəне екінші қатарында ауыспалы элементтер (3d- жəне 4d-металдары) орналасқан. Олардың əрбірі он d-металынан тұрады. Алтыншы жəне жетінші периодтарда бұл он d-металынан басқа 14 f-металы орналасқан. Яғни, s- жəне р-элементтерінің ортасында алтыншы жəне жетінші периодтардың əрқайсысында 24 ауыспалы металл бар. Бұлар 5d- мен 4f- жəне 6d- мен 5f-металдары. Физикалық жəне химиялық қасиеттерінің ерекше ұқсастығына сай 4f-пен 5f-металдарын лантаноидтар жəне актиноидтар деп аталатын жеке ұяластарға біріктіруге болады. Лантаноидтар химиялық қасиеттері жағынан лантанға La ұқсас, ал актиноидтар актинийге Ас ұқсас. Лантан мен актиний – d-элементтері. Олар- дың атомдарында 5d жəне 6d деңгейшелері толтырылады. Егер d-элементтерін топ бойынша қарастырсақ, онда элементтер жіктеуінде бұл топшалар аталады: I B (мыс Cu топшасы), II B (мырыш Zn топшасы), III B (скандий Sc топшасы), IV B (титан Ti топшасы), V B (ванадий V топшасы), VI B (хром Cr топшасы), VII B (марганец Mn топшасы) жəне VIII B (9 элементтен тұратын темір Fe, кобальт Co жəне никель Ni топшасы). Маңызды d-элементтер: жүктеу/скачать 0,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|