Т ф 042 02-2015-01 №1 басылым 01. 09. 2016 ж



бет5/5
Дата17.06.2018
өлшемі0,54 Mb.
#42939
1   2   3   4   5


14 - тақырып. Куысмүйізділер тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы (2 сағат)

Сабақтың мақсаты:

1. Қуысмүйізділердің жүйеленуін оқып білу

2. Қуысмүйізділердің құрылысын, таралуын, көбеюі мен өсіп дамуын оқып білу.

1 - тапсырма. Куысмүйізділер тұқымдасынын жүйеленуін оқып білу.




Түрлері

Атауы

Қуысмүйізділер тұқымдасы (Bovidae)

Бубалдар немесе сиыр бөкендер тұқымдас тармағы   (Alcelaphinae)


Лиломүйзді бубалдар

Damaliscus

Конгони

Alcelaphus

Бубалдар

Sigmoceros

Гну

Connochaetes

Импал тұқымдас тармағы (Aepycerotinae)

Импал

Aepyceros

Қәдімгі бөкен тұқымдасы

Қарақұйрық

Gazella

Ақбөкен немесе киік

Saiga

Текелер мен қойлар

Caprinae

Ергейжелі бөкендер

Neotraginae

Бұқалар тұқымдас тармағы (Bovinae)

Төрт мүйізді бөкен

Tetracerus

Азиалық енеке

Bubalus

Қәдімгі бұқалар

Bos

Текелер тұқымдас тармағы (Caprinae)

Жалды қойлар

Ammotragus

Қар қойлары

Oreamnos

Таутеке

Capra

Көгілдір қойлар

Pseudois

Арқар

Ovis ammon Linnaeus


Дукер тұқымдас тармағы (Cephalophinae)

Орман дукердары

Cephalophus

Бұталы дукердары

Sylvicapra

Қылышмүйізді бөкендер тұқымдас тармағы (Hippotraginae)

Қылышмүйізді бөкендер

Hippotragus

Аддакс

Addax

Су текелер тұқымдас тармағы (Reduncinae)

Қамыс текелер

Redunca

Су текелер

Kobus

Винтмүйізді (Бұралған мүйізді) бөкендер тұқымдас тармағы (Tragelaphinae)

Орман бөкендер

Tragelaphus

Таулы ньяла 

Tragelaphus buxtoni

Ситатунга

Tragelaphus spekii

2 - тапсырма. Қуысмүйізділер тұқымдасын анықтайтын кестені дәптереріңізге көшіріп алыңыздар.



Қуысмүйізділер тұқымдасы

Құрылыс ерекшеліктері

Бубалдар немесе сиыр бөкендері

Жуан және күшті тұлғалы, басы үлкен, мүйізі біраз жұмырланған. 100 см., ұзындыққа дейін жетеді. Реңі жирендеу, көздерінің арасын қосатын ақ түсті көлденең жолағы бар. Мүйізі жіңішке және ұзындығы 66 см., шамасында.

Конгони

Денесінің ұзындығы 2 м., шоқтық биіктігі 130 см., жуық, ал салмағы 200 кг., құрады. Түгі түр тармағына орай, ақшыл-сұрдан қызыл-қоңырға шейін боялады. Ұзын тұмсығы мен аяқтары ортасындағы қара сурет тән.

Гну

Денесінің биіктігі 1,15-1,4 м., жетеді, салмағы 150-ден 250 кг., дейін.

Бұранда мүйізді бөкендер

Тұқымдас тармақтарына куду (2 түрі-үлкен, кіші болады), ситатунга, бушбок, ньялы, нильгау, бонго, зоркиік (канна) және 4 мүйізді бөкен кіреді.

Үлкен куду

Бұл сымбатты, ірі бөкен, ашык көгілдір немесе сарғыш-сұр түсті жанында жіншке ақ жолақтары болады. Ересек дарақтарының шоқтық биіктігі 1,5 м, ал салмағы 300 кг артық. Аталығының басты әдемілігі мүйізінде, ол спираль тәрізді бұралып, ұзындығы 1,5 метрге жетеді.

Бақылау сұрақтары:

1. Жұптұяқтылар отряды, қуысмүйізділер тұқымдасына сипаттама беріңіздер. 2. Қуысмүйізділер тұқымдасының таралуы мен мекендейтін жерлері. 3. Көбеюі мен өсіп дамуы қалай өтеді? 4. Қуысмүйізділер тұқымдасының халық шаруашылығындағы және өндірістегі маңызы қандай?

Ұсынылған әдебиеттер: 7.1.1-7.1.13 (негізгі), 7.2.-7.2.10 (қосымша)

Тестер:

1. Бұқа тұқымдасына неше түр кіреді?

A. 4


B. 5

C. 6


D. 7

E. 8


2. Куду тұқымдасының жүктілік ұзақтылығы қаншаға созылады?

A. 5-6 ай

B. 6-7 ай

C. 7-8 ай

D. 8-9 ай

E. 9-12 ай



3. Орманды дукерлер қай тұқымдасқа жатады?

A. нағыз антилоптар

B. дукерлер

C. импалдар

D. су ешкілері

E. винторогиялы антилоптар



4. Бұқа тұқымдастарының латынша атауы:

А. Kobus


В. Ovis

С. Saiga


D. Connochaetes

Е. Bovinae




15-тақырып. Жылқылар, тапирлар, мүйізтұмсықтар тұқымдастарынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы (2 сағат)

Сабақтың мақсаты:

1. Жылқылар, тапирлар, мүйізтұмсықтар тұқымдастарынын жүйеленуін оқып білу.

2. Жылқылар, тапирлар, мүйізтұмсықтар тұқымдастарының құрылысын, таралуын, көбеюі мен өсіп дамуын оқып білу.

1 - тапсырма. Жылқылар, тапирлар, мүйізтұмсықтар тұқымдастарынын жүйеленуін оқып білу.



Түрлері

Атауы

Жылқытектестер тұқымдасы (Eguidae)

Азия есектер

Hemionus

Африка есектер

Asinus

Үй есектер

Equus asinus asinus

Шөл зебра

Equus grevyi

Пржевальский жылқысы

Equus caballus przewalskii

Хулан

Equus hemionus

Туркмен қуланы

Equus hemionus kulan

2 - тапсырма. Жылқылар, тапирлар, мүйізтұмсықтар тұқымдастарын анықтайтын кестені дәптерлеріңізге көшіріп алыңыздар.



Жылқылар, тапирлар, мүйізтұмсықтар тұқымдастары

Құрылыс ерекшеліктері

Құлан

Дене ұзындығы 175-200 см., шоқтық биіктігі 130-150 см. Құлақтары жылқыға қарағанда едәуір ұзын. Құланның екі: үнділік, сібірлік түрлері Қызыл Кітапқа енгізілген.


Кианг

Құландар түр тармағының ішіндегі ең ірісі, шоқтығының биіктігі 140 см., салмағы 400 кг., жетеді. Түгі қызылша-қоңыр. Суда малтығанды жақсы көреді,


МҮЙІЗТҰМСЫҚТАР ТҰҚЫМДАСЫ


Түрлері

Атауы

Мұйізтұмсық тұқымдасы (Rhinocerotidae)

Ақ мұйізтұмсық

Ceratotherium simum

Солтүстік ақ мұйізтұмсық

Ceratotherium simum cottoni

Оңтүстік ақ мұйізтұмсық

Ceratotherium simum simum

Үнді мұйізтұмсық

Rhinoceros unicornis

Яванский мұйізтұмсық

Rhinoceros sondaicus


Бақылау сұрақтары:

1. Тақтұяқтылар отряды, жылқылар тұқымдасына сипаттама беріңіздер. 2. Жылқылар, тапирлар, мүйізтұмсықтар тұқымдастарынын таралуы мен мекендейтін жерлері. 3. Көбеюі мен өсіп дамуы. 4. Жылқылар, тапирлар, мүйізтұмсықтар тұқымдастарының халық шарушылығындағы және өндірістегі маңызы қандай?

Ұсынылған әдебиеттер: 7.1.1-7.1.13 (негізгі), 7.2.-7.2.10 (қосымша)

Тестер:

1. Жабайы жылқының латынша атауы:

А. Equus caballus przewalskii

В. Equus caballus

С. Equus asinus

D. Equus kiang

Е. Equus caballus ferus



2.Тау зебрасының латынша атауы:

А. Capreolus

В. Equus zebra

С. Alces

D. Rangiferinae

Е. Pudu



3. Қара мүйізтұмсықтың дене тұрқы шамамен қанша см?

A. 1, 5 м

B. 2,5 м

C. 3, 15 м

D. 4,0 м

E. 4,5 м



4.Мүйізтұмсықтылардың тұмсықтарында не бар?

A. мүйіз

B. вибристер

C. теңбіл

D. қалташа

E. тіс



3. Ұсынылған әдебиеттер тізімі

3.1 Негізгі әдебиет

3.1.1 Жумалиев М. К. Жануар әлемінің биоалуантүрі. Алматы. 2007

3.1.2 Тейлор Д, Грин Н., Стаут У. . Биология 1-3 тома М. «Мир» 2007

3.1.3 Соколов В. Е. Систематика млекопитающих. М., 2005

3.1.4 Билич Г.Л., Зоология.М., 2007

3.1.5 Блохин Г.И. Зоология.М., 2006

3.1.6 Харченко Н.А. Биология зверей и птиц. М., 2005

3.1.7 Мартынов Е.Н. Биология лесных позвоночных. Санкт-Петербург, 2005

3.1.8 Тусупбекова Г.Т. Основы естествознания. Ч.2. Зоология. учебник.Алматы. 2013

3.1.9 Орешкин А.С. Пушное звероводство и кролиководство. Алматы. 2005



3.2 Қосымша әдебиеттер:

3.2.1 Омаров Д.А. Аңшы ит шаруашылығы: оқу құралы. Алматы, 2007

3.2.2 Журнал «Охота и охотничье хозяйство». М., 2013

3.2.3 Константинов В.М. Зоология позвоночных. М.,2007

3.2.4 Заповедники и национальные парки Казахстана. Алматы. 2006

3.2.5 Складина О.В. Красная книга России. М.,2013

3.2.6 Дивоев Г. М. Учебная книга зверовода. М.,2005

3.2.7 Соколов В. Е. Систематика млекопитающих. М., 1977

3.2.8 Наумов С.П. Зоология позвоночных М.,1973

33.2.9 Лукин Е.Н. Зоология. М., 1989






Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет