Т. Н. Ер ме ко ва, Г. Б. Тоқтыбаева, Н.Ә. Дүсіпова 10 ар ма н

93
на ры ғын да да му шы ел дер дің тау ар ла ры на сұ ра ныс ты өсі -
ру ді, дамушы ел дерге ка пи тал мен бі лім нің ағы мын ұл ғай-
ту ды (әрине, кө мек ре тін де), сырт қы қа рыз дар дың есеп те рін 
шы ға ру ды жә не т.б. жатқызамыз.
Азық-тү лік мә се ле сі де ге ні міз – ха лық тың өзін-өзі ең 
қажетті азық-тү лік пен то лық қам та ма сыз ете ал мауы. Бұл 
мә се ле әлеуметтік жағдайы тө мен ел дер де азық-тү лік тің аб со-
лют ті же тіс пеу ші лі гінен бол са, да мы ған ел дер де та мақ та ну 
тең ге рім сіз ді гінен бо лып отыр. Бұл мә се ле нің ше ші мі та би ғи 
ре су рс тар ды ти ім ді пайдала нуға, ау ылша руа шы лы ғын да ғы 
ғы лы ми-тех ни ка лық прог рес ке жә не мем ле кет та ра пы нан 
қол дауға ті ке лей тәу ел ді.
Ке дей лік мә се ле сі жа һан дық мә се ле лер дің ішін де ең 
не гіз гі ле рі нің бі рі бо лып отыр. Ке дей лік – мем ле кет тің сол 
ел де гі адам дар ды ең қа ра пай ым жә не ең ар зан өмір жағ-
дайы мен қам та ма сыз ете ал мауы. Да му шы ел дер де гі ке дей-
лік тің үл кен масш табы тек ұлт тық қа на емес, со ны мен қа тар 
әлем дік тұ рақ ты да му ға үл кен қау іп ту ды ра ды.
(Ж.Ос пан ба ев пен Д.Төленгітованың «Жаһандану және 
адам зат дамуының жаһандық мәселелері» мақаласынан)
Әдеби тілдің сөз жа сам дық нор малары
Сөз жа сам – тіл бі лі міндегі жа ңа ма ғы на лы ту ын ды сөз дер дің қа-
лып та суын, ма ғы на лық да му ын және жа са лу тә сіл де рін зерт тей тін 
са ла. Сөз жа сам ның зерт теу ны са ны на ту ын ды сөз дің жа са лу си па-
ты, әдіс-тә сіл де рі, қалыптасуы, жа ңа ма ғы на ның іш кі құ ры лы мы т.б. 
жа та ды.
Бұл күн де жан дан ған (ак тив тен ген) бір қа тар жұр нақ тар ар қы лы 
жа сал ған сөз дер дің нор ма бо лып та ны луы осы мо дель дің тіл дік 
жүйе де бұ рын нан бар екен ді гі н дәлелдейді. Ай та лық, адам ның қыз-
метін, кә сі бін, ма ман ды ғын біл ді ру де 
-шы
 
жұр на ғы тек қа зақ, араб, 
пар сы сөз де рі нен ғана емес, орыс ті лі нен ен ген сөз дер ден де жа ңа 
тұл ға лар жа сай ды. 
Әнші, егінші,
трак тор шы, ком байншы, фут бол-
шы 
де ген дер ді бы лай қой ған да, бұл күн де 
гип ноз шы, памф лет ші, 
па ра шют ші, са бо таж шы, пар ла ме нт ші, га зет ші 
си яқ ты он да ған 
ту ын ды сөз дің ер кін жа са луы на жал пы тіл дік мо дель (үл гі) не гіз бол-
ған, яғ ни бұл сөз дер ді қа зақ ті лі та би ға тын бұз бай тын нор ма да ғы 
тұл ға лар деп та ну ке рек.

жүктеу/скачать 7,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: