Құрастырушылар: аға оқытушы Р.С. Ещанова

Құрастырушылар: аға оқытушы Р.С. Ещанова ___________

5В050900 «Қаржы» мамандығының күндізгі оқу

нысанындағы студенттеріне арналған

«Қаржылық қызметтер маркетингі»

Бағдарлама «___» _________201_ж. бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленген.

(қолы) (А.Ж.Т.)

ОӘК төрағасы ___________ А. Б. Темиргалиева 201_ ж. «_____»__________

Курс: 5В050900 «Қаржы» - 2, 5В050900 «Қаржы» - 3

Семестр: 5В050900 «Қаржы» - 4,

5В050900 «Қаржы» - 6

Аудиторлық сабақтардың барлығы: 45

Дәрістер – 30;

Практикалық/ семинарлық сабақтар-15 сағат;

СӨЖ – 90 сағат, оның ішінде СӨЖМ - 30 сағат;

Жалпы жұмсалған еңбек -135 сағат.
Оқу нысаны

Емтихан -5В050900 «Қаржы» - 4 семестр

5В050900 «Қаржы» - 6 семестр
Пререквизиттер

Аталмыш пәнді меңгеру үшін келесі пәндерді оқудан алынған білімі, машықтары қажет: «Маркетинг нагізі», «Банктік іс», «Корпаротивтік қаржы», «Сақтандыру».

Пәнді оқу барысында алынған білімі, машықтары келесі пәндерді меңгеруге қажет: Қаржы менеджменті, Инвестицияларды қаржыландыру және несиелендіру, Жобаларды талдау.

А.Т.Ә. _Ещанова Р.С.

Ғылыми дәрежесі, атағы, қызметі: _ аға__оқытушы____________

Кафедра «___Қаржы________», аудитория _519___, __________________________________

телефон: ___67-36-43________________________,

Е-mail: ____________________________.

«Қаржылық қызметтер маркетингі» пәнді оқу негізі болып ‑ экономиканы, жарнаманы, инженерлік істі, психологияны, жоспарлауды‚ болжауды оңтайлы ұштастыру‚ яғни маркетинг ‑ тауарларды өндіру мен өткізу туралы ғылым екенін түсіндіруге көмектеседі.

• 
  маркетингті түсіну және маңызын ашу;
  
• 
  қаржылық құралдар маркетингті оқып білу арқылы қаржылық нарыққа маркетинг қызметін дамытуды негізге алатын бағытын анықтау;
  
• 
  қаржылық қызмет көрсетудің қазыргі заманға сай әдістемелері қазіргі жағдайдағы қаржылық нарыққа берілетін шаруашылық субъектілерінің қаржылық қызметін оқып білу;
  
• 
  әртүрлі қызмет көрсету маркетингі ерекшелігін оқып білу;
  
• 
  қаржы нарығында өткізілетін маркетингтік іс шаралардың ерекшелігін қарау;
  
• 
  қаржылық қызмет көрсетуді жоспарлау және талдау;
  
• 
  қаржылық қызмет көрсетуді ұсыну үшін маркетингтік бақылау.
  

Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттердің:

-аудиторлық маркетингті, бантік қызмет көрсетуді, құнды қағаздар нарығында қызмет көрсету және т.б. жүзеге асырады;

- қаржылық қызмет көрсетудің маркетингтік санды және сапалы қорытнды көрсеткіштерін есептеу, өлшеу және талдау;

• 
  қауіпті деңгейін бағалау. жөнінде түсініктері болуы;
  

- экономиканың дамуындағы қаржылық жүйенің маңызы мен рөлі;

- маркетинг ең алдыңғы шаруашылық басқару саласы;

- шаруашылық субъектінің маркетингтік қызметін ұйымдастыру білуі;

• 
  сатып алушылардың қажеттерін, нарықтық жағдайды, кәсіпорынның нақты мүмкіндіктерін дәл білу негізінде өнім өндіру туралы;
  
• 
  сатып алушының қажеттерін неғұрлым толық қанағаттандыру туралы;
  
• 
  белгілі бір рыноктарда өнімдер мен қызметтерді жоспарлаған көлемде және межелеген мерзімде тиімді түрде өткізу туралы;
  
• 
  кәсіпорынның өндірістік-коммерц. қызметінің ұзақ мерзімді нәтижелілігін (пайдалылығын) қамтамасыз ету туралы;
  
• 
  икемді болуы;
  
• 
  сатып алушылардың өзгеріп отыратын талаптарына белсенді түрде бейімделу мақсатымен өндірушінің іс-қылығының стратегиясы мен тактикасының бірлігіп анализдеу;
  
• 
  кәсіпорын іс-қимыл жасайтын ішкі және сыртқы ортаны, рыноктарды, тұтынушыларды талдау, бәсекелестер мен бәсекені, тауарларды зерттеу; жаңа тауар тұжырымдамасын қалыптастыру жағдайына анализ жасау;
  
• 
  маркетингілік зерттеулер негізінде тауар өндірісін жоспарлау, тауар қозғалысын, өткізім мен сервисті жоспарлау, баға саясатын тұжырымдап, іске асыру, маркетингілік бағдарламаларды әзірлеп, іске асыру, маркетингіні ақпаратпен қамтамасыз ету туралы практикалық машықтарды иемденуі қажет.
  

1. Маркетинг жайлы жалпы түсінік

2.Маркетинг үрдісі туралы түсінік.

3. Маркетинг жоспардың маңыздылығы.

4. Маркетинг жүйесінің элементтеріннің бөлінетін топтары

5. Маркетингтік табыстырушылар туралы түсінік және оның функциялары.

Маркетинг - бұл адамның тұтынуын айырбас арқылы қанағаттандыруға бағытталған іс-әрекет түрі. 

Маркетинг - бұл тауарларға, қызметтерге, адамдарды ұйымдастыруға, аймақтарға және идеяларға сұранымды айырбас арқылы болжау, басқару және қанағаттандыру.

Қазіргі заманғы маркетинг теориясы, оны басқарудың нарықтық бағдарын қамтамасыз ететін күрделі динамикалық жүйе деп қарайды. Салыстырмалы түрде айтсақ, маркетинг- күрделі ғылым, ол экономиканың, инженерлік істің, жарнаманың, психологияның, сауданың, жоспарлау мен болжамдаудың өзіндік ерекшелігі бар құймасы. Қысқаша маркетингтің мәнін мынадай бір сөзбен сипаттауға болады, «Не өндірілетін болса, соны өндіру және сату керек». 

Маркетингтің дамуын үш кезеңге бөлуге болады.

Бірінші кезеңі тауарларды артық өндірумен, яғни олардың ұсынымы сұранымнан артық болса бастауымен байланысты. Бұндай жағдайда, кәсіпорынның негізгі мақсаты тауарларды барынша көп шығару, сосын барлық әдістермен оларды сатып алуға тұтынушыларды мәжбүр ету. Оның орнына маркетингтің дамуының екінші кезеңі келді, оның негізгі принципі өндірушілерді тұтынушыларға, нарыққа бағдарлау болды. Маркетингтің дамуының үшінші кезеңі 70-шы жылдардағы ірі экономикалық дағдарыстармен байланысты. Бұл кезеңдегі маркетингтің негізгі концепциясы қоғамның экономикалық ресурстарына бағдарланған. 

Атап көрсететін жәйт, маркетинг концепциясы экономикалық теорияның даму нәтижесінде туған жоқ, ол өндіріс өткізу, жалпы айналым саласындағы көптеген елеулі ішкі қоғамдық-экономикалық өзгерістердің салдары болатын. Нарық саласында бұл концепция тұтыну бағдарында болады. Әдетте нарық тек қана ұсыныммен емес, сонымен қатар оянған тұтынымдармен де, яғни сұраныммен қалыптасады. Өнім түрлерінің тереңдей түскен бөлшектенуінің, нарық сегменттерінің кеңеюі нәтижесінде маркетингтің тактикасы мен стратегиясының жекеленуі орын алады. Маркетингтің жекеленуі, стратегияның өнім түрлерінің біріне немесе бір тобына, сонымен қатар нарықтың белгілі бір тармағына бейімделуімен сипатталады. 

Сонымен маркетингтің 200-ден аса анықтамасына бөлек-бөлек тоқталмай-ақ мынаны көрсеткен жөн сияқты – маркетингтің негізгі қасиеті, ол нарықта болатын құбылыстарға белгілі бір қатынаста болуы. Маркетинг нарықта болатын себепті-салдары байланыстарды және субъектілермен олардың ортасының арасындағы тәуелділіктерді зерттеп анықтауды оңайлатады.

Маркетинг үрдісі – тұтынушылардың талабына және нарықтын мүмкіндігіне сәйкес өнімдерді жобалап, жасап және өткізудің іс-қимылдары мен мезгіл межелерінің реттелген жиынтығы.

Маркетинг үрдісі сатып алушыны зерттеуден және оның сұранымын білуден басталады да, алушының тауарды қолға түсіруі және қажеттіктерін қанағаттандыруымен тынады.

Бұл жалпылама қажеттіктер ғылыми-техникалық зерттеулердің және сатып алушыны қадағалап білудің арқаында белгілі тауарды іске асыру мүмкіндігіне айналады.

Өнімнің тұтынышылық сипаттарын ашу және оның бағасын анықтау жоспарлау кезеңінде іске асады. Бұдан соң бұйым моделденеді немесе жасалынады, пайдалану сапасы сыналады және алушылардың жауап-қимылын анықтау үшін оларға көрсетіліп, тексеріледі. Ал осыдан кейін, жеткізу жағдайлары және сату, техниқалық-экономиқалық параметрлері, конструкциялары жөнінде кесімді шешім қабылданады. Егерде бұйым (өнім) қойылған талаптарға сәйкес болса, маркетингтік жоспар жасалынады, ал ол бұйым нарық, бәсекелестер, фирманың маркетинг аумағындағы мақсаттары және фирманың бұйым шығару міндеттері, сол секілді осы міндеттерді іске асыруға керекті қажылар жөнінде толық малғуматтарды қамтиды.

Маркетинг жоспар – негіз қалауші құжат. Онда кім, не, кашан, қайда және қалай істеуі керектігі анықталады.

Маркетинг жоспарын жасаған фирманың іс-қимылының нәтижесі мен әдістеріне әсер ететін маркетинг жүйесінің элементтерін еске алу жөн.

Бұл элементтердің саны көзге түсетіндей көп болуы мүмкін, сондықтан оларды мынандай топтарға бірлестіреді:

1. 
   Негізгі жеткізушілер, фирма, бәсекелестер, маркетингтік табыстырушылар
   
2. 
   Үкіметтік (қаржы органдары баспасөз, үкімет және заң органдары) және қоғамдық ұйымдар, сол секілді қалың бұқара.
   
3. 
   Сыртқы құрылымдық факторлар (мәдениет, ғылым және техника, демография, экономика, саясат)
   
4. 
   Маркетинг жүйесінің басты субъектілерінің өзара қатынасы.
   

Табыстырушылар мынадай функциялар атқарады:

1. 
   Өткізу рыноктарын ашу (анықтау)
   
2. 
   Тауарларды өндірушілерден тұтынушыларға жылжыту (қоймалау, сақтау, тауарларды тасымалдау)
   
3. 
   Байланыс жүйесін іске асыру (ақпараттық қамтамасыздандыру, жарнама агенттіктері)
   
4. 
   келісім сөздер және тауарларға меншіктілік құқын беру
   

Сыртқы қоршам күрделі құбылыс. Бұған демографиялық сипаттамалы сатып алушылар,бәсекелестер, табыстырушылар (транспорттық фирмалар,өткізуші фирмалар, сатушы агенттер); финанстық орындар; жарнамалық агенттіктер және қоғамдық көзқарасты зерттеуші фирмалар, кедендік және басқа да үкіметтік органдар жатады. Сыртқы қоршамның жағдайларына, сондай-ақ заңдар, жалпы экономикалық жай, саяси ахуал, ғылыми-техникалық жетістіктер,мәдениет жатқызылады.

Ішкі қоршам фирманың жаңа тауарды жасауды, сынауды, сервистік жұмыстарды, тауарды алушыға дейін жылжытуды, өткізуді, бөлшектер қорымен жабдықтауды, персоналды оқытуды, шикізат, материалдар жеткізушілермен, осы секілді финанстық және басқа да органдармен қарым-қатынастарды іске асыратын функционалдық бөлімдерінен тұрады.

Макро қоршам орта: заңдар, мәдениет, демографиялық, ғылым, техника, экономика, саясат құқық, т.б.

Микро қоршам орта: жеткізушілер, бәсекелестер, өнімді өткізу орындар, тұтынушылар.

Маркетинг функциялары

Бүгінгі маркетинг теориясы негізгі функцияларды төрт топқа бөлінеді:

1. 
   Маркетингтік зерттеу және ақпарат жинау. Бұған мынадай іс қимылдар жатады: экономика, шаруашылық, сауда, өндіріс, тұтыну, тауар өткізу, жарнама салаларда зерттеу және талдау. Екінші, маркетинг операцияларын зерттеу. Үшінші, бәсекелестердің қызметін жоспарлау.
   
2. 
   Өнімнің ассортиментін жоспарлау. Бұл функция фирма өндірісінің ассортименттік құрылымын анықтау және жасаумен, бұйымның техникалық сипаттарын, олардың бағасын, тұтынушылық сапасын, техникалық қызмет көрсетуді, бұйымдарды және қызметтерді жетілдіру, жаңа өнім жасау арқылы сатып алушының қызметіне бейімделуіне байланысты іс қимылдарды қамтиды.
   
3. 
   Өткізу және тарату. Өткізу ынталандырудың және жарнама қызметінің мынандай түрлері орындалатын көзделеді:
   

б) сатып алушыларды ынталандыруды ұйымдастыру: бағаны түсіру, сыйлықтар, конкурстар, купондар, акциялар.

в) фирма ішінде жарнама проспектілер, каталогтар, буклеттер ұйымдастыру

4. 
   Өткізу қызметкерлерін ынталандыру.
   

Нарық - бұл потенциалды айырбастар аймағы. Осыдан маркетингті басқару – бұл нақты мақсаттарға жету үшін айырбас аймағында шаралар талдау, жоспарлау және іске асыру. Бірақ фирманың тауарларына сұраным болмаса ол ешқандай мақсатына жете алмайды. Осы себептен маркетингті басқару – сұранымды басқару деп білуге болады.

Сұраным – ол төленімге сай келетін қажеттілік, яғни қажеттіліктің ақшамен қамтамасыз етілген бөлігі. Сұраным төмендегі түрлерге жіктеледі:

1. 
   Осы уақытта нарықта орын алған сұраным;
   
2. 
   потенциалды тұтынушының санымен және ол сатып алу қабілетімен анықталатын потенциалды сұраным;
   
3. 
   фирманың көзқарасынша тауарлардың сатылуының жоспарлы деңгейіне және өндіріс тиімділігіне жеткізетін мақсатты сұраным.
   

Маркетинг түрлері:

1. 
   Дифферрециалданбаған маркетинг: тауар, сатып алушы, өткізуші, жарнама элементтерін кешенді өзара байланыстырған қызмет жасау принципіне негізделді. Бірақ нарықты сегменттерге бөлу көзделмеді.
   
2. 
   Дифферрециалданған маркетинг. Оның сипаттары 60 жылдарында нарықты сегменттеу маркетингтің ең маңызды құралына айналғанда, алушыларды іздеу үрдісі басталғанда, өндіріс нарықтын жеткіжушісі ретінде қабылданғанда алушының әр түрлі топтарының сұранымын білу үшін зерттеулер етек жайған уақытта көре түсе бастады.
   
3. 
   Жиынды маркетинг. Оның (макетинг микс) басқару жүйесінің маркетингтің барлық элементтері (тауар, баға, өткізу, стып алушы, жарнама) бойынша интегративті қызмет етуі деп білу қажет.
   
4. 
   Соңғы уақытында маркетингтің өзара байланысты маркетинг деген түрі шыға бастады. Бұл жағдайда маркетингтің функциясы маркетингтік бөлімдердердің шегінен арта кәсіпорындары тұтастай қамтитындығына назар аудару керек.
   
5. 
   Шоғырланған маркетинг. Мұның мәні нарықтынң барлық сегменттеріне емес, алардың тек бастысына ең төмен зерттелген және нарықпен қамтылған сегментте қызметті шоғырландыру арқылы маркетингтің мақсаттық сипатын тереңдете түсіреді.
   

1. Д. Т. Абенова, Д. К. Ахметов Маркетингті басқару: Павлодар: Кереку, 2010

2. Оразбаева, К. Н. Маркетинг: - Атырау : Ер Төстiк, 2007

3. Романова А.Н. М.Маркетинг: Учебник: Банки и биржи Юнити, 2006

4. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы : оқу құралы-Алматы : Заң әдебиетi, 2009

5. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы [Электрондық ресурс] : оқу құралы -Алматы : Нұр-Пресс, 2009.

6. Маркетинг негiздерi : оқулық [кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру ұйымдарына ұсынылған] Тойкин, С. Х. Астана : Фолиант, 2008

Қосымша

7. Маркетинг және менеджмент негiздерi : оқулық Сатыбалдыұлы, С. Байтанаева, Б. Астана : Фолиант, 2007

8. Сатыбалдыұлы, С.Маркетинг - нарықтану : жоғары оқу орындарының студенттерiне арналған оқулық - Алматы : Бiлiм, 2002.
2 тақырып. Маркетингтің базалық негіздері – 2 сағат.

Мазмұны:

1. Маркетингтің базалық негіздері туралы түсінік.

2. Маркетингтің негізгі принциптері.

3. Маркетингілік қызметтің әдісі

Маркетинг негізі. Маркетинг-(ағылшынша marketing-рынок,өткізу)сауда қызметін ұйымдастыру мен басқару жүйесі. Маркетинг рыноктың жай-күйі мен келешегін зерделеуге негізделеді,тұтыну мен өндіріс өніміне сұранымды қалыптастырады. Болып жатқан жағдаяттардан хабардар етіп отыру маркетингілік қызмет. Өз уақытында белгілі сұраныстың құрылымы және динамикасы жөнінде, сатып алушылардың қалауы жөнінде сенімді және анық ақпарат беру, яғни сыртқы рыноктан хабардар ету. Бәсекелестердің тауарына қарағанда, рыноктың талабын қанағаттандыратын тауар түрлерін шығаруды ұсыну. Тұтынушыға әсер ететін жарнамалар таратуды жүзеге асыру бағытында бақылау жүргізу.

Маркетингілік принцип бойынша жұмыс істейтін өндірушілер сатып алушы және рынокнені қажет етсе, соны шығыруды мақсат етеді.Маркетингінің негізгі қызметі –адамның қажеттілігі мен сұранысын қанағаттандыру. Осы жерде міне, сатып алушыға заттарды ұсыну қажеттігі туындайды.

Бұдан маркетингінің негізгі принциптері келіп шығады:

1.Өнім өткізу кызметінде мақсатты түрде соңғы нәтижеге жету.

2.Маркетингілік қызметте зерттеу жүргізу,өндірістік болжамдарға сүйену және сұраныстағы тауарларды өткізуге күш салу.

3.Кәсіпорынның нәтижеге қол жеткізуге бағытталған ұзақ мерзімді маркетингілік жұмысы зерттеулер мен болжамдарға өте мұқият болуды талап етеді.Кәсіпкер зерттеулер мен болжамдардың нәтижесіне сүйеніп,шаруашылық қызметке үлкен табыс әкелетін рынокқа қажетті жаңа өнімді шығарады.

4.Дербес сатып алушылардың талабын орындауға түбегейлі жоспар құрып,оларға мақсатты түрде әрекет ету.

Маркетингілік қызметтің әдісі. Рынок сонымен бірге саясат,әлеуметтік,мәдени және басқа да жағдайлар кіретін сыртқы ортаға талдау жасау.Талдау коммерциялық жетістікке жетуге әсер ететіннемесе кедергі келтіретін факторларды анықтауға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, талдау арқылы орта туралы және оның мүмкіншіліктері туралы мәліметтер жиынтығы құралады. Тұтынушылардың потенциялық жіктелуі. Бұл зерттеу кәсіпкердің де бәсекелестің де тауарын сатып алуға шешім қабылдайтын адамдардың демографиялық, экономикалық, әлеуметтік және басқа сипаттамаларынан тұрады. Қолданыстағы және келешекте шығаруға жоспарланып отырған тауарларды зерттеу, жаңа жаңа жоспарлардың тұжырымдамасын жасау немесе бұрынғы тауар түрлерін жетілдіру.табыс әкелмейтін тауарларды рыноктан және өндірістен алу. Тауар айналысын ретке келтіру, оны өткізуді жоспарлау, қажет жағдайда жеке дүкен немесе агенттік желісін құру. Жарнама жасау, жеке сату, коммерциялық емес беделді шаралар ұйымдастыру арқылы сатып алушыларға, агенттерге және сатушыларға бағытталған әр түрлі материалдық ынталандыру арқылы сұранысты қалыптастыру, өнім өткізуге ынталандыру. Тауар өткізілетін аймақтың техникалық және әлеуметтік нормасын қанағаттандыру, оның ішінде тауарды қолдану қауіпсіздігі,қоршаған ортаға,моральдық-этикалық талапқа сай келуі,тұтынушылар талабына сай болуы кіреді. Маркетингілік қызметті жүйелі түрде басқару,яғни жоспарлау,маркетинг бағдарламасының орындалуын бақылау, табысқа және тәуекелділікке баға беру, маркетингілік шешімнің дұрыс-бұрыстығын бақылау.
Әдебиеттер тізімі

Негізгі

1. Д. Т. Абенова, Д. К. Ахметов Маркетингті басқару: Павлодар: Кереку, 2010

2. Оразбаева, К. Н. Маркетинг: - Атырау : Ер Төстiк, 2007

3. Романова А.Н. М.Маркетинг: Учебник: Банки и биржи Юнити, 2006

4. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы : оқу құралы-Алматы : Заң әдебиетi, 2009

5. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы [Электрондық ресурс] : оқу құралы -Алматы : Нұр-Пресс, 2009.

6. Маркетинг негiздерi : оқулық [кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру ұйымдарына ұсынылған] Тойкин, С. Х. Астана : Фолиант, 2008

Қосымша

7. Маркетинг және менеджмент негiздерi : оқулық Сатыбалдыұлы, С. Байтанаева, Б. Астана : Фолиант, 2007

8. Сатыбалдыұлы, С.Маркетинг - нарықтану : жоғары оқу орындарының студенттерiне арналған оқулық - Алматы : Бiлiм, 2002.
3 тақырып. Қаржылық қызмет көрсетудің мәні – 5 сағат

Мазмұны:

1. Қаржылық компанияның өнімді стратегиясы және қаржылық қызмет көрсетудің жалпы ерекшелігі.

2. Банктік қызмет көрсетудің өнімдік белгісі.

3. Депозиттердің маңызды типтері және олардың сипаттамасы.

4. Факторингтің белгісі және оның шектелуі.

5. Форфейтингтік ерекшеліктері.

Сатып алушының мінез-құлқы. ҚР-ның нарықтық экономикаға өтуіне адамдардың әлеуметтік жағдайларына тауарлар мен қызметтер таңдау жағынан психикалық және жеке өзгешеліктер пайда болды. Қоғам табыс деңгейіне қарай жіктеле бастады. Қазақстандықтардың өмір сүру жағдайы мен стилі өзгерді. Маркетологтар осы жағдайларды өздерінің маргетингтің бағдарламаларын жасау кезінде ескеру қажет. Тұтынушылардың мінез-құлқы нарықтың әр түрлі тауарлармен толығу мөлшеріне қарай өзгеріп тұрады. Сондықтан оларды мақсатты түрде зерттеп отыру керек. Тұтынушылар түпкі тұтынушылар және тұтынушы ұйымдар болып үлкен екі топқа бөлінеді.

1 топ. Тауарларды өздері жеке қолдануы үшін алатын тұтынушылар, яғни жеке тұлғалар, отбасылар, неке немесе қаны бір туыстыққа негізделген шағын қауым.

2 топ. Тұтынушы ұйымдар. Тауарларды өндіріс процесінде пайдалану үшін, сондай-ақ қайта сату үшін алатын көтерме тұтынушылар. Олардың мінез-құлқы түпкі тұтынушылардан тауарларды сатып алу мақсаттармен, алу себептермен, сатып алу туралы шешім қабылдау әдістерімен, тауарларды сатып алғаннан кейінгі қызмет көрсетуге қойылатын талаптарымен сатып алу жиілігімен белеулі түрде ерекшеленеді. Тұтынушы нені? қашан? қай жерде? Сатып алу керектігі туралы шешім қабылдай отырып, қандай тауар өндіру керектігін анықтайды. Нарықты зерттеушілер сатып алу шешім қабылдау кезіндегі тұтынушының мінез-құлқы әсер ететін көптеген фактор зерттеледі. Өндірушілер адамдардың сатып алу себептерін білу қажет. Оларда тауар оның бағасы ынталандыру формалары және жарнама туралы ақпарат болуы керек. Сатып алу туралы шешім қабылдау әр түрлі сыртқы және ішкі ынталандыру әсерінен болады. Мұндай факторлар әсерінен Ф. Котлер сатып алушы мінез-құлқын жай және кеңейтілген үлгісі ретінде көрсеткен.

Маркетингтің түрткі болатын фактор ретінде 4Р элементтері алынады.

Бастапқы мотивтер – бұл тәбетті тағам, шөл қандырар сусындар жайлы қоршаған орта аурудан және қауіптен құтылу жақындардың береке құнысы, бөгеттерден өте білу.

Екінші ретті мотивтерге әдемілік, адалдық, есепшілдік, денсаулық, білімділік жатады.

Эмоциялық мотивтер көбіне импульсивті және өзін-өзі артық көрсету, елден ерекшелену, қорқыныш, қанағаттану, отбасы берекесі сияқты қисынды немесе логикалық ойларға негізделмеген табиғи эмоциялар мен сезімдер. Көбінесе адамдар тауарларды өз беделін көтеру немесе табысының көп екенін көрсету үшін сатып алады.

Рационалдық мотивтер осы типтегі мотивтер бәрінен бұрын бір нәрсені үнемдеуге, тиімді және жоғары сапалы затты сатып алуға негізделеді.

Тауар сатып алу үшін адамдар оның үнемділігі, пайдалылығы, сапасы, тәуекелділігін қызмет көрсету кепілділігі сияқты рационалды дәлелден болып келетін құндылықтарға көп назар аударады.

1. 
   Психологиялық фактор
   

1. 
   Әр адамның өзіне тән қоршаған ортада көрсететін психологиялық қасиеті бар. Психологтар адамдарды мінезінен типіне қарай холерик, сангвиник, меланхолик, флегматик болып жіктейді. Маркетингте тұтынышының ықыласын айқындау үшін дәл осы тұлға типіне айқындауы орынды.
   
2. 
   Қабылдау – келіп түскен ақпарат түсіндіріліп іріктелінетін процесс. Адамдар өз сезімін қолдайтын ақпаратты ғана есінде сақтайды.
   
3. 
   Сенім – адамдардың позициясына ықпал ететін біліміне, ойына, жеке басының құндылығына негізделген.
   
4. 
   Қатынас – белгілі бір объектіні немесе ойды адамның біліміне қарай бағалау, олар туралы сезімі және әрекетінің бағыты.
   
5. 
   Әлеуметтік-мәдени факторлар – бұл факторларға мәдениет, әлеуметтік топтар, отбасы, рөлдер мен статустар жатады.
   

Бұрынғы тәжірибе бұрын сатып алған затпен тұтынушы қанағаттанған болса, келесі жолы осы тауарды тағы сатып алуға тырысады. Тұтынушы риза болу үшін тауардың сапасын үнемі арттыру керек.

Қазіргі уақытта депозиттік операциялар түрлі нысандарға ие болды және елдер бойынша барынша сараланған. Дегенмен әрбір қаржы институты үшін салушыларды тарту және кредит ресурстарының негізгі көзі ретінде депозит базасын кеңейту басымдықты міндет болып қалуда.

Ақша жинақтау функциясын атқара отырып, депозиттерге айналады, олар халықтың, шаруашылық етуші субъектілердің және т.б. жинақталған қорлары болып табылады. Клиенттер жарналарының барлығы депозит болып саналады. Оларға салынатын қаражат көздері әртүрлі болады. Бұл корпоративтік клиенттер, мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындардың шоттарындағы қаражат, жұмыскерлер мен қызметшілер еңбекақыларының уақытша пайдаланылмайтын қаражаты.

Талап етілгенге дейінгі депозиттер немесе чек түріндегі депозиттер салушыға міндетті өтеуге жататын чек жазу құқығын береді. Бұның ыңғайлылығы чектердің қауіпсіздігімен және оны жазу арқылы төлемді жүзеге асырудың жеңілдігімен түсіндіріледі, сондай-ақ ол бірінші талап бойынша қолма қол ақша алуға мүмкіндік береді. Чек түріндегі депозиттер қымбат есептік операциялар мен өткізілімдерді жүзеге асыруды талап етеді, сондықтан банктердің көбі осы қызметтер үшін белгілі төлем орнатады. Оның мөлшері депозит мөлшерінің және бір ай бойы жазылатын чек санының өзгеруіне қарай өзгеріп отырады. Дегенмен банктер көп жағдайларда, егер салушы олардың ойынша бір ай бойы шотында, банк өзінің коммерциялық мақсаттарына, мысалы 60, 90, 120 күнге ссуда және контокоренттік кредиттер беру үшін пайдаланатын жеткілікті баланстық қалдықты сақтаса осы төлемді қабылдаудан бас тартады.

өзінің ерекшелігі бар талап етілгенге дейінгі салымдар чек түріндегі депозиттердің негізгі түрлерінің бірі болып табылады:

- ақша кез келген уақытта және шектеусіз бөлік-бөлікпен, сондай-ақ толық салынады және алынады;

- шоттағы ақша қолма қол ақша түрінде және чек арқылы алынуы мүмкін;

- банк шот иесіне оның пайдалануы үшін нақты айлық мөлшерде немесе чек жазылғанына комиссиялық сыйақы белгілейді;

- клиент алдын ала белгіленген шоттағы қалдықтың орташа мөлшерін сақтаған жағдайда шот иесіне банктің клиенттен шотты пайдаланғаны үшін комиссия алудан бас тарту нысанндағы «жасырын» пайыз төленеді. Дегенмен, салушы бұл шартты бұзса, ол банктің шотты жүргізу және әр чекті өңдеумен байланысты операциялық шығындарының барлығын төлейді;

- талап етілгенге дейінгі депозиттер бойынша банк орталық банкте қысқа мерзімді депозиттерге қарағанда көлемді пропорцияда минималды резерв сақтауға міндетті.

Талап етілгенге дейінгі депозиттің басқа түрі – овердрафты бар ағымдағы шот, ол бойынша клиент пен банк арасындағы келісім негізінде белгіленген мөлшерде шот бойынша есептен шығарылған сомасын қаражат қалдығы мөлшерінен асыруға болады, бұл да кредитті қарызға алуды білдіруі мүмкін. Овердрафт болғанда контокоррентке қарағанда кездейсоқтық қарызға алу сипатта болады. овердрафты бар шоттың болуы қосымша депозит шоттарын ашуға бөгет болмайды. Овердрафты бар ағымдағы шот жеке және заңды тұлғалар үшін уақытша шығындарды өтеу мақсатында ашылады.

Талап етілгенге дейінгі депозиттерге мыналай жатады:

- заңды тұлғалардың банк шоттарындағы қаражат, соның ішінде республикалық және жергілікті маңызы бар мемлекеттік бюджеттің қаражаты;

- есеп айырысулардағы қаражат;

- банктердің басқа банктердегі корреспонденттік шоттарындағы қаражат.

Жинақтау кітапшаларындағы шоттар – қолма қол алуға болатын пайыз әкелетін чектік емес депозиттер. Олардың ерекшеліктері мынада:

- кітапшадағы жинақтау салымының белгіленген мерзімі болмайды;

- банктер салушылардан депозиттерінен ақша қорын алатыны туралы алдын ала хабарлауды талап етуге құқылы болса да, олар бұны ескере бермейді;

- осындай шоттар бойынша ең жоғарғы шектеу, әдетте, шектелуі мүмкін;

- ақшаны шотқа салу немесе оны алу үшін салым иесі жинақтау кітапшасын ұсыну керек, оған жүргізілген операциялардың барлығы енгізілуі тиіс;

- жинақтау кітапшаларындағы шоттар оларда міндетті минималдық баланстық қалдықтың болуын талап етпейді.

Қазақстандық депозит нарығында жинақтау депозиттерінің келесі түрлері ұсынылады:

- жедел жинақтау салымдары, олар бойынша нақты мерзім немесе салым алынбайтын мерзім белгіленеді және басқа жинақтау салымдарына қарағанда оларға жоғары пайыз есептеледі;

- қосымша жарналар салынатын жедел салымдар, олар бойынша салымды сақтау мерзімінде оның мөлшерін көбейте отырып, қосымша жарналар салуға болады;

- қосымша жарналар салынатын жинақтау салымы. Бұл шотқа мерзімді және жүйелі түрде шартта белгіленген сома салынады да сомадан түскен пайыз белгіленген кезде төленеді;

- ағымдағы жинақтау салымдары. Олардан қаражатты еркін түрде салуға және алуға болады. Оларға, әдетте, пайыз есептелмейді және олар зейнетақы, жәрдемақы, стипендиялар, материалдық көмек төлеу үшін пайдаланылады;

- ұтып алынған, ақшалай-заттық ұтып алынған салымдар. Олар бойынша негізгі сыйақы нысаны болып жүйелі түрде өткізілетін лотереядан берілетін ақшалай-тауар мәніндегі сыйлықтар болып табылады;

- жастар-сыйақы салымдары.

Жедел салымдар – нақты күні белгіленген депозиттер, олардың мерзімінен бұрын жабылуы айыппұл (штраф) салуға әкеледі, ал олар бойынша сыйақылар салымның мерзімі мен көлеміне қарай есептеледі. Салым мерзімі шектеулі болуы мүмкін: бір айдан бес жылға дейін, кейде одан да көп. Банктер осындай қаражатты тартуға қызығушылық білдіреді, өйткені олардың сомасы тұрақты және ұзақ мерзімді операциялар үшін пайдаланылуы мүмкін. Салушы үшін ақшаны ұзақ мерзімге салудың мәні барынша жоғары пайыз алуда. «Жедел депозиттер» деген атау оларды өтеу мерзімі қатаң түрде белгіленгенін білдіреді. Осымен олар жинақтау салымдарынан және талап етілгенге дейінгі салымдардар ерекшеленеді. Банктер салушыларға жедел саламдардан мерзімі жетпей қаражат алуға мүмкіндік береді, бірақ ол үшін белгілі мөлшерде айыппұл (штраф) төленеді.

Банктік қаржы институттарына ұсынылатын, жедел және талап етілгенге дейінгі болып бөлінетін банкаралық депозиттер депозит қызметтерінің маңызды түрлерінің бірі болып табылады. Бұндай операциялар, әдетте, есеп айырысуларды және баланс өтімділігі деңгейін реттеу мақсатында жүзеге асырылады. Басқа банктердің салымдарын ұстайтын банк оларды «лоро» (осы банктегі корреспонденттік шоттардағы қалдық) шоттары бойынша өз балансындағы қарыз ретінде ескереді. Басқа банктерде осындай депозиттері бар банк «ностро» (корреспондент банктерде) шоттары бойынша активтер ретінде ескереді.
Әдебиеттер тізімі

Негізгі

1. Д. Т. Абенова, Д. К. Ахметов Маркетингті басқару: Павлодар: Кереку, 2010

2. Оразбаева, К. Н. Маркетинг: - Атырау : Ер Төстiк, 2007

3. Романова А.Н. М.Маркетинг: Учебник: Банки и биржи Юнити, 2006

4. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы : оқу құралы-Алматы : Заң әдебиетi, 2009

5. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы [Электрондық ресурс] : оқу құралы -Алматы : Нұр-Пресс, 2009.

6. Маркетинг негiздерi : оқулық [кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру ұйымдарына ұсынылған] Тойкин, С. Х. Астана : Фолиант, 2008

Қосымша

7. Маркетинг және менеджмент негiздерi : оқулық Сатыбалдыұлы, С. Байтанаева, Б. Астана : Фолиант, 2007

8. Сатыбалдыұлы, С.Маркетинг - нарықтану : жоғары оқу орындарының студенттерiне арналған оқулық - Алматы : Бiлiм, 2002.
4 тақырып. Банктік қызмет көрсету нарығын сигменттеу – 4 сағат.

Мазмұны:

1. Сигменттеу нарығының қажеттілігі мен оның мүмкіншілігі.

2. Банктік қызмет көсретудің клиентуралық нарықтың негізіг сигменттері жеке тұлғаларды сигменттеудің белгілері.

3. Банктік қызмет көрстеудің кәсіпорынның қызметіндегі түбірлі өзгеріс кезеңі мен сипаттамасы.

Тұтынушыларды мінез құлқымен сипаттамасы және тұтыну өзгешеліктері негізінде топтарға бөлу процесі нарықты сегменттеу деп аталады. Сегменттеудің екі түрін бөліп көрсетуге болады: макросегменттеу және микросегменттеу. Макросегменттеу дегеніміз тауарлар нарығын ұқсастығына байланысты саралау. Микросегменттеу тауарлар нарығы ішінде тұтынушыларды қажеттілектеріне байланысты талдап сұрыптау. Сегменттеудің негізгі критерийлері:

• 
  сегмент әлеуеті;
  
• 
  сегменттің мәнділігі;
  
• 
  сегментке ену мүмкіндігі;
  
• 
  өлшенетіндігі;
  
• 
  негізгі бәсекелестер нарығымен сынусышылығы;
  
• 
  пайдалылығы;
  
• 
  тиімділігі;
  
• 
  бақыланатындығы.
  

Берілген сегментті нарықта айрықшалап бөлу әдісі. Нарықты сегменттеудің негізгі қағидалары, белгілері: жасы, демографиялық, психологиялық, жаны, отбасы, адамдардың саны, айналысатые ісі, нәсілі, білім деңгейі.

Нарықты сегменттеу процесі мынадай кезеңдерден тұрады:

• 
  тұтынушының талаптары мен сегменттеу белгілерін анықтау;
  
• 
  нарықты сегменттеу және сегмент профильдерін анықтау;
  
• 
  сегменттің тартымдылығын алып бағалау;
  
• 
  нарықтың мақсатты сегменттерін таңдау;
  
• 
  тауарды нарықта позициялау;
  
• 
  маркетинг жоспарын жасау.
  

1. Д. Т. Абенова, Д. К. Ахметов Маркетингті басқару: Павлодар: Кереку, 2010

2. Оразбаева, К. Н. Маркетинг: - Атырау : Ер Төстiк, 2007

3. Романова А.Н. М.Маркетинг: Учебник: Банки и биржи Юнити, 2006

4. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы : оқу құралы-Алматы : Заң әдебиетi, 2009

5. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы [Электрондық ресурс] : оқу құралы -Алматы : Нұр-Пресс, 2009.

6. Маркетинг негiздерi : оқулық [кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру ұйымдарына ұсынылған] Тойкин, С. Х. Астана : Фолиант, 2008

Қосымша

7. Маркетинг және менеджмент негiздерi : оқулық Сатыбалдыұлы, С. Байтанаева, Б. Астана : Фолиант, 2007

8. Сатыбалдыұлы, С.Маркетинг - нарықтану : жоғары оқу орындарының студенттерiне арналған оқулық - Алматы : Бiлiм, 2002.
5 тақырып Банктік маркетингтің негізгі элементі– 3 сағат.

Мазмұны:

1. Банктің маркетингтік стратегиялық негізгі элементтері.

2. Банктік қызмет көрсетудің табысын басқару.

3. Тұтынушы ұйымдар маркетингтің ерекшелігі.

4. Тұтынушы ұйымдар нарығын топтарға бөлу туралы.

Тұтынушы ұйымдар маркетингтің ерекшелігі. Өндірістік мақсатқа арналған мақсаттар шикізаттар және жартылай өңдірілген өнімдерден бастап құрал-жабдықтар, станоктар, бөлшектер аспаптар сияқты өңдеуші өнеркәсіптің әр түрлі салаларында өңдіретін кең ассортиментін қамтиды. Осы тауарды тұтынушы ұйымдар деп айтады. Кәсіптік, ауыл шаруашылық кәсіпорындар, көтерме және бөлшек сауда мемлекеттік және коммерциялық емес ұйымдар тұтынады. Тұтынушы ұйымдар нарығын мынадай топтарға бөлуге болады:

1. өндірістік мақсатқа арналған нарығы.

2. арадағы сатушылар нарығы.

3. Мемлекеттік мекемелер және коммерциялыц емес ұйымдар нарығы.

1 топқа металлургиялық, химиялық, машинажасау жеңіл, тамақ және ауыл-шаруашылық, коммуникацияның шаруашылық тұрмыстық қызмет көрсету ұйымдары жатады.

Арадағы сатушылар нарықтың көтерме және бөлшек сауда кәсіпорындары қалыптасады. Олардың қызметі нарықта өндәретін өндірістік мақсатқа арналған тауардың қағидасын ұйымдастыру.

Мемлекеттік мекемелер мен коммерциялық емес ұйымдар нарығына әр түрлі мемлекеттік басқару органдары (министрліктер, үкімет, ведомость және мәдени демалыс ұйымдары, қоғамдық ұйымдар, әлеуметтік сала ұйымдары жатады.) Тұтынушы ұйымдары мен түпкі тұтынушы арасындағы айырмашылық өнімді сатып алу пайдалану, өткізу, сонымен қатар нарық сипатымен анықталады. Бұл ерекшеліктерді 2 топқа бөлуге болады:

1. өндірістік мақсаттарға арналған тауарларды сатып алу, пайдалану және сату ерекшеліктері.

а) кәсіпорындар мен ұйымдар, шикізаты материалды құрал-жабдықтарды және т.б. тауарды өз өндірісіне немесе басқаларға сату үшін алады.

б) тұтынушы ұйымдар сатып алу туралы шешімді алқада ақылдасып, жабдықтаушыларды және олардың тауардың сапасын талдау негізінде қабылдайды.

в) өндірістік мақсатарға арналған тауарды сатып алушылар кәсіби мамандық дайындықтан өткізу мамандар. Олар өнеркәсіптің қажеттілігіне қажет тауарларды сатып алудың неғұрлым тиімді жолдарын іздейді. Сатып алу туралы шешім қабылдау деңгейі сатып алынатын тауардың сипаттамасына байланысты. Егер тауар қарапайым, стандартты сипатта болса, шешім басқарудың төменгі деңгейінде қабылданады. Ал егер тауардың күрделілігі артып, өзгешелігі көбейген сайын шешім басқарудың жоғарғы деңгейде қабылданады.

г) өндірістік мақсатқа арналған бұйымдар нақты қажеттіліктерде ескере отырып, стандарттар негізінде өндіріледі.

д) тұтынушы ұйымдар сатудан кейінгі қызмет көрсету, жөндеу, тауар қозғалысындағы өзара әрекет жарнамадағы ынтымақтастық және жеңілдікпен несиелеу секілді ерекше қызметтерді қажет етеді.

1. Д. Т. Абенова, Д. К. Ахметов Маркетингті басқару: Павлодар: Кереку, 2010

2. Оразбаева, К. Н. Маркетинг: - Атырау : Ер Төстiк, 2007

3. Романова А.Н М.Маркетинг: Учебник : Банки и биржи Юнити, 2006

4. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы : оқу құралы-Алматы : Заң әдебиетi, 2009

5. Рахимбаев, А. Б.Маркетинг теориясы және практикасы [Электрондық ресурс] : оқу құралы -Алматы : Нұр-Пресс, 2009.

6. Маркетинг негiздерi : оқулық [кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру ұйымдарына ұсынылған] Тойкин, С. Х. Астана : Фолиант, 2008

Қосымша

7. Маркетинг және менеджмент негiздерi : оқулық Сатыбалдыұлы, С. Байтанаева, Б. Астана : Фолиант, 2007

8. Сатыбалдыұлы, С.Маркетинг - нарықтану : жоғары оқу орындарының студенттерiне арналған оқулық - Алматы : Бiлiм, 2002.
6 тақырып. Сақтандыру қызметін көрстеу маркетингі – 4 сағат.

Мазмұны:

1. Сақтандырудың экономикалық мәні және қалыптасуы.

2. Сақтандыру түсінігі: қазіргі қоғамдағы оның қажеттілігі, мәні, функциялары, қағидалары, сақтандырудың экономикалық табиғаты.

3. Нарықтық экономика жағдайындағы сақтандырудың рөлі мен мәні.

4. Сақтандыру қызметі

5. Сақтандыру нарығының түсінігі.

6.Баға маркетинг-микстің ең икемді элементі туралы.

Сақтандырудың түп-тамыры ежелгі ғасырлар қойнауында жатыр.

Сақтандыру өз іс-әрекетінде танымның теориялық және эмпирикалық тәсілдеріне сүйенеді және бірқатар ғалымдардың, экономиканың, статистиканың, ықтималдықтардың теориясының нәтижелеріне негізделеді.

Сақтық қорғауы ұйымдастырылатын құбылыстардың бұқаралық сипатына байланысты, сақтандыру саласы барлық ақпаратты жинауға, топтауға, жүйелеуге және жалпылауға мәжбүр. Бұл ақпараттарды сақтандыру саласы қызметінің тиімділігін арттырудың тиімді стратегиясын жасау үшін қолданылады.

Экономикалық қатынастар жүйесі ретінде сақтандыру сақтық жауапкершіліктегі әртүрлі объектілер мен субъектілерді, заңдық ережелер мен тәртіптерге сәйкес қызметтерін ұйымдастыру түрлерін қамтиды.

Экономикалық қатынастардың алуан түрлігін реттеп, бірыңғай және өзара байланысты жүйені жасау үшін сақтандыруды жүйелеу қажет. Сақтандыруды жүйелеу әрбір сақтандырудың келесі буыны алдыңғы буынның бөлігі болатындай буындар мен салаларға бөлудің ғылыми жүйесі болып табылады. Сақтандыруды жіктеудің негізіне екі критериясы алынған: сақтандыру объектілеріндегі өзгешелік және сақтық жауапкершілігі көлеміндегі өзгешелік. Осы бөлуге сәйкес жіктеудің екі жүйесі қолданылады: сақтандыру объектілері бойынша және қауіптің тегі бойынша. Кеңейтілген және нақты мағынада сақтандыруды жіктеу сақтандырушыларда және олардың жұмысында, объектілерді, сақтандырушылар категориясында, сақтық жауапкершілігі көлемінде және сақтандыру өткізу түрінде өзгешеліктерді көрсету түрін бейнелейді. Нарықта меншік түрі жағынан мемлекеттің және мемлекеттік емес болып бөлінетін арнаулы сақтандыру ұйымдары қызмет көрсетеді. Бұл ұйымдардың қызмет ету саласы ішкі, сыртқы және аралас нарық салаларын қамтиды. Бұл экономикалық қызмет түрі ретіндегі сақтандыру саласын ұйымдық жіктелуі болып табылады.

Ұйымдастыру түріне қарай сақтандыру мемелекеттік, акционерлік, өзара кооперативтік болып бөлінеді. Ерекше ұйымдық түрге дәрігерлік сақтандыру жатады.

Мемлекеттік сақтандыру – сақтандырушы ретінде арнайы өкілетті ұйым тұлғасы арқылы мемлекет болатын ұйымдастыру түрі: мемлекет мүдделерінің щеңберіне оның кез-келген және жеке сақтандыру түрлерін жүргізуге үстемдігі жатады.

Акционерлік сақтандыру – сақтандырушы ретінде жарғылық қоры жеке және заңды тұлғаларға тиесілі акциялардан және басқа құнды қғаздардан жиналған акционерлік қоғам түріндегі жеке капитал болатын мемлекеттік емес ұйымдастыру түріне жатады. Бұл ұйымдастыру түрі сақтандыру компанияларның жұмысын тиімді қылуға қамтамасыз етеді. 

Өзара сақтандыру – қабылданған шарттарға сәйкес бір-біріне мүмкін шығындарды анықталған үлестері көлемінде жабу жөніндегі жеке және заңды тұлғалар топтары арасындағы келісімді бейнелейтін мемлекеттік емес ұйымдастыру түріне жатады. Бұл түрдің қызметі құрылған сақтандыру кәсіпорыннан пайда табу мақсатын көздемейтін, яғни коммерциялық емес кескіндегі сақтандыру ұйымы болып табылатын өзара сақтандыру қоғамы арқылы жүзеге асырылады. Бұл сақтандырудың ұйымдық түріне жатады. 

Сақтандыру объектідері сақтандырудың экономикалық мүдделерімен барлық белгілерінің материалдық иесі болып табылады. Нарықтық экономиканың қалыптасы сатысында объектілерінің сипаттамасына қарап сақтандырудың негізгі 4 саласын ажыратады:

- мүліктік сақтандыру.

- жеке сақтандыру.

- жауапкершілікті сақтандыру

- экономикалық қауіп-қатерден сақтандыру.

Мұндай жіктеу сақтандыруға жататын объектісіне адамның өмірі, десаулығы, еңбекке қабілетті адам жататын сала. 

Жеке сақтандыру өмірді сақтандыру, бақытсыз жағдайлардан сақтандыру болып бөлінеді және қауіп-қатер, сақтандыру полисі арқылы қарыз беру туралы жағдайларын қамтиды.

Мүлікті сақтандыру – құқықтық қатынас объектісі ретінде әртүрлі мүлік болатын сақтандыру саласына  жатады. Оның экономикалық міндеті – сақтандырылған жағдай туғанда болған шығынның орнын толтыру. Сақтандырушының меншігіне жататын мүлікпен қоса, оның иесіне мен оның сақтандырылуына жауап беретін басқа да жеке және заңды тұлғалар бола алады.

Жауапкершілікті сақтандыруды объекті орыныда сақтандырушының белгілі бір іс-әрекеті салдарынан зиян шегуі мүмкін үшінші (жеке және заңды) тұлғалар алдындағы жауапкершілік тұрады. Сақтандыру қызметін бағалауының жалпы міндеттерін шешкенімен, сақтандыруды жүнргізуге мүмкіндік беретін азаматтардың, ұйымдардың, кәсіпорындардың нақты сақтық мүдделерін ажырата алмайды. Осы нақты мүдделерді ажырату үшін сақтандыру түрлері мен сала бөлімдері айқындалды. Мүлікті сақтандыру сақтандырушылардың әлеуметтік топтары мен меншік түрлеріне қарай сала бөлімдеріне бөлінеді. Осы белгісі бойынша шаруашылық жүргізушілердің субъектілерінің мүлкін ажыратады:

- мемлекеттік;

- жеке;

- жалға берілетін;

Жауапкершілікті сақтандыруда мынадай сала бөлімдері ажыратылады:

- қарызды сақтандыру;

- азаматтық жауапкершілікті сақтандыру.

Экономикалық қауіп-қатерден сақтандыру 2 салаға бөлінеді: тура және қосымша зияндардан төленетін қатерді сақтандыру.

Тура зияндарға пайданы толық ала алмау, қондырғының тұрып қалуынан болған шығындарға байқамай жіберілген пайда, кәсіпорының банкроттыққа ұшырауы және т.б. жатады.

Мүлікті сақтандырудың жіктелуі ерекшелігі өзара иерархиялық байланысы жоқ қауіптерді ажырату болып табылады:

- өрттен мүлікті сақтандыру;

- ауылшаруашылық егістерін құрғақшылық пен басқа да табиғат апаттарынан сақтандыру;

- жануарларды жаппай қырылудан және еріксіз союдан сақтандыру;

- көлік құралдарын апаттан, алын қашудан және т.б. қауіптерден сақтандыру. 

Меншік мемлекет иелігінен алынуы мемлекетті халықшаруашылығына әкімшілік басшылық ету мүмкіндігінен айырады. Осындай жағдайда сақтандыру зиянның орнын толтырудың жалғыз тиімді және мүмкін тәсілі болып отыр.

Инвестицияны, сыртқы сауданы және т.б. объектілерді мемлекетаралық қатынастарда қорғау тек сақтандыру қызметінің көмегімен жүзеге асырылады. Сақтандыру қызметтері тәуекелдік, ескертушілік, жинақтаушылық және бақылау функциясы болып бөлінеді.

Ескертушілік қызметі – сақтандыру резервтерінің қаражат арқылы сақтандыру тәуекелділігін азайтуға бағытталған, өрт пен кездейсоқ оқиғалармен күресу шараларын алдын-ала ескерілуін жоспарлау және қаржыландырумен байланысты.

Сақтандырудың жинақтаушылық функциясы – ең алдымен өмірді, ұзақ мерзімге сақтандыру арқылы іске асырылады. Өмірді сақтандыруда сақтандыру категориясы шын мәнінде қаражат жинақтауына қарай несие қатынастарына жатады. 

Бақылау функциясы – сақтандыру резервінің арнайы қалыптасыуын сақтандырушының сақтандыру тәртібін орындайтын және жалпы алғанда сақтандыру опрцияларының дұрыс жүргізілуін қамтамасыз етеді.

Сақтандыру қызметі – экономикалық қатынастардың белгілі бір саласы, ерекше әлеуметтік – экономикалық орта. Бұл салада сатып алу және сату объектісі ретінде сақтандыру қорғанышты болады және сұраныс пен ұсыныс қалаптасады. Сақтандыру қызметінің дамуының объективті негізі күтпеген келеңсіз жағдайлардан зиян шеккендерге ақшалай көмек көрсету арқылы ұдайы өндірістің тоқтаусыз қызметін қамтамасыз етудің қажеттілігі.

Сақтандыру нарығын ақша қатыастарын ұйымдастырудың түрі ретінде қарастыруға болады және де бұл қатынас қоғамның сақтандыру қоршағанын қамтамасыз ету үшін сақтандыру қорын қалыптастыру мен бөлу мақсатында іске асырылады.

Сақтандыру саласының дамуының міндетті шарты сақтандыру қызметіне қажеттіліктің болуы және осы қажеттелікті қанағаттандыра алатын сақтандырушылардың болуы. Отандық экономиканың нарыққа бетбұрысы экономикалық қатынастар жүйесіндегі сақтандырушының орны мен рөлін түпкілікті өзгертіп жібереді. Сақтандыру компаниялары шаруашылық өміріндегі толық құқықлы субъектілерге айналады. 

Қызмет жасаушы сақтандыру нарығы әртүрлі құрылымдық буындарын тұратын күрделі, біріктірілген жүйені бейнелейді. 

Сақтандыру қызметінің бастаушы буыны – сақтандыру қоғамы немесе сақтандыру компаниясы. Осы буында сақтандыру қорының қалаптасуы және пайдалану процесі жүреді, экономикалық қатынастардың бір түрі қалыптасса, екінші біреулері пайда болып, жеке, топтық, ұжымдық мүдделер өзара ұштасып жатады.

Сақтандыру компаниясы – сақтандыру қорының қызмет жасауының тарихи анықталған қоғамдық тұрапты. Бұл компания сақтандыру шарттарын жасайтын және қызметін көрсететін дараланған құрылым. Сақтандыру компаниясының даралығы, оның ресурстарының толықтай өзінікі болуын және өзіндік толық ресурстар айналасының болуымен айқындалады. Экономикалық дараланған сақтандыру компаниялары өздерінің басқа сақтандырушылармен қарым-қатынастын қайта сақтандыру және бірлесе сақтандыру негізінде құрады. Кез-келген адам өз табысын өз еркімен жұмсай алады және оның қандай бөлігін тұтынуға, қандай бөлігін жинақтауға бөлінетін өдігінше шешеді. Осының барлығын сақтандыру нарығы кеңейтілген сақтандыру қызметінің түрлерінің жиынтығын ұсынғанда ескертіп отыр.

Сақтандыру қызметі экономикалық бәсеке кезіндегі реттеуші қызметті атқарады. Бәсекенің өзі сақтандыру нарығындағы жетістікті қамтамасыз ете алмайды. Бұл жетістіктерге жету үшін сақтандырушы сақтық қоғамының қызметкерлерін әрдайым жаңа мүмкіншілігі мен клиенттерді іздестіруге, қызмет көрсетудің түрлері мен әдістерін жетілдіруді бағалап отырады.

Кең мағынада алғанда сақтандыру нарығы сақтандыру өнімін сату-сатып алу бойынша экономикалық қатынастардың барлық жиынтығын көрсетеді. Нарық сақтандырушы мен сақтандырушының арасындағы органикалық байланысты қамтамасыз етеді.

Сақтандыру нарығының қызмет етуінің ең маңызды экономикалық заңдарды: құн заңы және сұраныс пен ұсыныс заңы. 

Сақтандыру нарығы тауар шаруашылығының пайда болу кезінде қалыптасты және оның ажырамас маңызды элементі болып табылады. Екеуінің де пайда болу шарты-еңбектің қоғамдық бөлінісінің және әртүрлі меншік иелерінің дараланған тауар өндірушілерінің болуы. Сақтандыру нарығы нарықтық қатынастар субъектілерінің өз бетінше қызмет етуін, олардың сақтандыру қызметін сату-сатып алу мәселесіндегі тең құқылы бірлесе қызмет жасауын, көлденең және тіке байланыстардың дамыған жүйесінің болуын ескертеді.

Баға – нарық реттеушісі. Ол тауарлардың нақты түрлерін өндіруге мүмкіндік береді немесе тежейді, сұранысты шектейді немесе ұлғайтады. Осылайша, белгілі бір өнімнің өндірісі мен тұтынуына тікелей немесе жанама әсер етеді. Баға маркетинг-микстің ең икемді элементі. Түпкілікті бағаны бекіту маркетинг қызметінің өте жауапты кезеңі. Бағаға әсер ететін факторлар:

1. 
   Өндіріс шығындары. Шығындардың өзгермелі және тұрақты деген 2 түрі болады. Тауар бағасы жалпы шығындардың жиынтығынан және пайдадан тұрады. Б = Ш_ж + П.
   
2. 
   Сұраныс - нарықтық бағаның өзгеруіне әсер ететін негізгі фактор. Баға мен нарықтық сұраныс арасында тығыз тәуелділік бар. Олар бір-бірімен кері пропорционал байланыста болады.
   
3. 
   Тұрғындардың сатып алу қабілеті олардың ақшалай табыстарына тәуелді.
   
4. 
   Бәсеке.
   
5. 
   Бағаларды мемлекеттік реттеу.
   
6. 
   Тауар сапасы.
   
7. 
   Тасымалдау көлемі.
   
8. 
   Жеткізу шарттары.
   

1. 
   Құрамдас элементтер бойынша тауар бірлігінің (данасының) бағасы былай анықталады:
   

Баға = өзіндік құн + пайда + қосымша құн салығының мөлшері + делдалдық сауда ұстемесі.

Баға тағайындаудың кезеңдері:

1. 
   Алдымен баға қоюдың мәселелері мен мақсаты анықталып, соған байланысты бар және әлуетті нарықтар мен сегменттер талданады.
   
2. 
   Баға тағайындауға әсер ететін факторлар талданады.
   
3. 
   Бұл кезең тауардың ең төменгі бағасын сипаттайтын шығындар көлемін анықтауды көздейді.
   
4. 
   Баға белгілеудің әдісін таңдап, баға деңгейін анықтау.
   
5. 
   Соңғы кезеңде барлық ықтимал нұсқалардың ішінен тауардың өткізу бағасы анықталады.
   

2. 
   Өмірде баға белгілеудің мынадай мақсаттары қойылады:
   

1. 
   нарықта қалуды қамтамасыз ету;
   
2. 
   пайданы мейлінше молайту;
   
3. 
   нарық үлесін жаулап алу;
   
4. 
   тауар сапасы бойынша берілген нарықта жетекеші орын алу.
   

Жалпы, баға 3 тәсіл арқылы анықталады:

1. 
   баға тауар өндіру және қызмет көрсетуге байланысты шығындарды жабуы қажет;
   
2. 
   кәсіпорын тек шығындарды ғана жаппай, сонымен қатар белгілі бір пайда алуы тиіс. Ол өз кезегінде тауарға деген сұранысқа байланысты;
   
3. 
   нарықта бәсекелестер әрекет етеді.
   

1. 
   шығындық тәсілдің мынадай түрлері болады:
   

б) пайда алуға негізделген баға белгілеу. Мұндай әдіс шығынсыздықты болдырмау қағидасына негізделген. Бұл жағдайда фирманың шығынға ұшыратпайтындай және белгілі бір пайда мөлшерін алатындай баға анықталады. Осы әдісті қолдану әр түрлі сату көлемі кезіндегі жалпы шығындар мен пайданы бейнелейтін шығынсыздық графигін құруды көздейді.