Білімділік: Ұлттық қадір-қасиеттер –ұлттық сана сезімнің өзегі, адамгершіліктің бірегейі, халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан қоғамдық санасының жемісі, кісілік қасиеттердің жиынтығы. Қазақ халқы өз ұрпағын адамгершілікке, ізгілікке, инабаттылыққа тәрбиелеуді ежелден –ақ өзінің басты мақсаты етіп қойғандығы туралы түсіндіру.
Тәрбиелік: Оқушыларға имандылық, адамгершілік асыл қасиеттерді бойына сіңіре білу. Ата –бабаларымыз ұлттық ізгілікті, елдің мерейін көтерген рухани мұраны кейінгі ұрпаққа жеткізгендігін көрсету.
Дамытушылық: Ойлау дағдыларын, зейінін жетілдіру.
Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ
Сабақ барысы
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Өткен тақырыпты қайталау
3. Жаңа сабақ
4. Қорытындылау, бекіті
5. Бағалау
6. Үй тапсырмасы
Айгөлек, Санамақ, Айдапсал,
Жаяу жарыс, Қассың ба? Доссың ба?, Бұқатартыс
Қазақтардың денсаулығы.
18 ғасырдағы орыс зерттушісі Андреев: «Қазақтардың арасында көптеген адамдар 100 жасқа дейін, тіпті одан да көп жасаған»
Немістің зерттеуші ғалымы Ф. Фон Шварц қазақтардың денсаулығы жөнінде:
«Орталық Азиядағы барлық халықтардың арасында денсаулығы мықты өте күшті халық. « Қырғыздай қайратты» деген сөз тегіннен-тегін айтыла салмаған».
2. Қазақтар қандай шипалы шөптерді ем үшін қолданған?
3. Қазақтарда психикалық дерттерді кімдер емдеген?
4. Орта Азияда өмір сүрген аса көрнекті әмбебап ғалым (философ, географ, медик және ақын). Еуропада ол Авиценна деген атпен кеңінен белгілі.
Жануарлардың қандай өнімдерін емдік мақсатта қолданған?
Арасан дегеніміз не?
Қазақтар буын ауруларына, жел –құздан, сыртқы және ішкі дерттен айығу үшін қандай ем-дом қолданған?
Қажымұқанның қандай бүркеншік аттары бар?
1. Бұл күнде қырық тоғызда менің жасым,
Ардақты ел ішінде менің басым.
Қалтамнан 75 сом залог салып,
Сындырдым Карон балуан қабырғасын.
2. Адам денсаулығына байланысты мақал – мәтелдер
3. Ол ұлы отан соғысы жылдарында өз атынан көшпелі цирк ұйымдастырды. 1944 жылы өз қаржысынан қорғаныс қорына 100мың сом ақша тапсырып, оны әскери ұшақ жасауға жұмсауды өтінді
4. «Дегенмен де, бұл халық қарапайым ішіп жемді қанағат тұтады. Ашы, қышқыл және тұзды тағам түрлерін пайдаланбайды. Олар көздерінің көру қабілетін ғанам емес, сонымен қатар ақыл-есі мен тісін де толық сақтай біледі, ат үстінде емін –еркін әрі мықты отыру қасиетін жоғалтпайды.»
Қазақ халқының әдет – ғұрпы мен салт – дәстүрлері.
Қонақжайлық және көмек көрсету әдет – ғұрыптары
Виктор фон Герн: «Жалпы алғанда, қазақтар осы уақытқа дейін жылы жүзділігімен, қайырымды ақкөңілділігімен және қонақжайлық қасиетімен таңғалдырады. Мұның өзі олардың сүйегіне ежелден сіңіп кеткен керкмет асыл қасиет».
Неміс зерттеушісі Ф. Фон Хелльвальд : «Қырғыз –қайсақтар барынша қонақжай мейірімді болып келеді. Олардың киіз үйіне кіріп жайғасқан кез –келген жат жерлік адамның өзімді біреулер тонап немесе өлтіріп кетеді –ау деп қауіптенбей, алаңсыз ұйықтай беруіне әбден болады».
Егер үй иесі қонаққа құрмет көрсетудің дәстүрлі әдет –ғұрпынан бас тартса, жолаушы үй иесінің үстінен биге барып шағым айтатын болған. Би қонақжайлық дәстүрді бұзғаны үшін үй иесіне ат-тон айып салғызатын.
Қонақжайлық ғұрыптар
Әдептілік пен сыпайылық әдет –ғұрпы
«Әдептілік - әдемілік»
Дала тұрғындарына тән әдептілік пен сыпайылық, кішіпейілділіктің бір көрінісі – үлкен кісінің есіміне -әке , -еке жұрнақ сөз қосып айтқан.
Мысалы.: Қазбек- Қазеке
Диқан - Дәке
Бауыржан - Бауке
Орыс ғалымы Л. Баллюзек: «Қазақтардың сыпайлығы, кішіпейілділігі мен әдептілігінің бір көрінісі – жасы үлкен кісілердің есіміне еке (әке) сөзін қосып айтқан»
Қазақ әйелдері қайны – қайны сіңілерін шырақ, жарқын, айнаш, гүлім, бауырым, «Ақ жігіт», «Сал жігіт», «Еркежан» деп атаған
Базарлық
Байғазы
Сарқыт
Сүйінші
Ажырасу аяқ
Жасы үлкендергет құрмет көрсету
Неміс ғалымы Ф. Фон Шварц: «Қырғыз- қайсақтарда сұлтан, батырлармен қатар барлық жасы үлкен, қартайған ер азаматтардың бәрі де кім екеніне, қандай тектен шыққанына қарамай, ерекше сый-құрметке бөленеді».
«Ел жұртыңды сыйлай білсең, сыйлы боласың»
«Өзі жақсы кісіге, бір кісілік орын бар»
«Кішіпейілділік кішілік емес, кісілік, кішіпейілділік кісілік көркі»
«Ұлық болсаң кішік бол»
Тамырлық әдет ғұрпы
Тамыр болу
Қоныс таңдау әдет ғұрпы
Отбасы және неке саласындағы әдет ғұрыптар мен салт – дәстүрлер
