Тақырып. Ақша қаражаттарының есебі және оның баламалары. Дәріс жоспары: Ақшалай қаражаттары және олардың элементтері
тақырып. Дебиторлық берешектер мен өзге де активтер есебі
жүктеу/скачать 0,64 Mb.
|
6. Краткое содержание лекций по ФУ 1
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Күмәнді дебиторлық берешектер түсінігі және оларды есептен шығару. Күмәнді берешектер бойынша резервтерді бағалау әдістері.
| 3 тақырып. Дебиторлық берешектер мен өзге де активтер есебі.
Дәріс жоспары: 1. Дебиторлық берешектердің жіктелуі және оларды тану. Бастапқы бағалау. 2. Күмәнді дебиторлық берешектер түсінігі және оларды есептен шығару. Күмәнді берешектер бойынша резервтерді бағалау әдістері. 1. Дебиторлық берешектердің жіктелуі және оларды тану. Бастапқы бағалау. Ақша құралдары және оның эквиваленттерінен басқа қысқы мерзімді өтімді активтерінің маңызды түрлерінің бірі дебиторлық борыш (алынуға тиісті шоттар) және алынған вексельдер болып табылады. Олар тауарды несиеге сатқанда пайда болады. Алынуға тиісті шоттар осы кәсіпорынның басқа компанияның ақша құралдарына, тауарлары мен қызметтеріне және өзге де ақшалай емес активтеріне қойылатын талабы болып табылады. Басқа заңды және жеке тұлғалардың кәсіпорынға қарызы дебиторлық борыш болып табылады. Дебиторлық борыш шот-фактурамен немесе ресми қарыздық міндеттемемен расталады (вексельдер). Дебиторлық борыштар төлеу мерзіміне сәйкес немесе борышты өтеу мерзіміне қарай келесі түрлерге бөлінеді: қысқа мерзімді (ағымдағы); ұзақ мерзімді. Қысқа мерзімді қарыздар- ұйымның бір жылға дейінгі қарызы, ал бір жылдан жоғары- ұзақ мерзімді қарыздар болып саналады. Кәсіпорынның дебиторлық борыштарына төмендегілер жатады: активтерді сатып алу үшін төленген аванстық төлемдер; алынуға тиісті шоттар; алынған вексельдер; кәсіпорынның есеп беруге тиісті тұлғалардың борыштары негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық борыштар; басқадай дебиторлық борыштар. Дебиторлық борышты қалыпты өтеу мерзімі 5-90 күн болып табылады, бұл мерзімнен асып кесте дебиторлық борыштың өтелу мерзімі өтіп кеткен болып саналады. Халықаралықжәнеқазақстандықстандарттарарасындадебиторлықборышесебінжүргізутәртібіменесептіліктебейнеленуінтікелейреттейтінстандартжоқ. Дебиторлық борыштың баланста қөрсетілуі №1 «Қаржылық есептілікті ұсыну» ҚЕХС анықталады, бұл жерде саудалық және басқа да дебиторлық борыштың баланста бейнеленуі талап етіледі. (66 тармақ, f тармақша). Сонымен қатар 72 тармақта бас, еншілес, қауымдастырылған ұйымның және басқа да байланыс жақтардың бөлек баптарында дебиторлық борыштың бөлек ашылуы тиіс екендігі айтылдады. Дебиторлық борыштар қаржылық активтер түсінігінің ішіне кіреді және жекелеген мәселелері №39 «Қаржылық құралдар: тану мен бағалау» ҚЕХС регламенттеледі, бұл жерде дебиторлық борышты тану мен бағалау критерилері құрылады. Осы стандарт бойынша қаржылық актив бастапқыда нақты шығындар бойынша анықталады, яғни берілген құралдың тең әділ құнымен бағаланады (66 тармақ). Дебиторлық борыш өнім өткізуде, қызмет көрсеткенде немесе жұмыс орындағанда пайда болады және сатып алушылардан алынатын ақшалай қаражат өлшемінде көрсетіледі. Дебиторлық борыш баланста күмәнді талаптар бойынша құрылған резервтерді шегеру арқылы көрсетіледі. Сонымен дебиторлық борыш жасалған саудалық, саудалық емес операциялар нәтижесінде пайда болады. Саудалық дебиторлық борыш дегеніміз кәсіпорынның қалыпты қызметі нәтижесінде сатылған тауарлар мен қызметтер үшін сатып алушының міндеттеме сомасын айтамыз. Саудалық емес дебиторлық борышқа қызметкерлердің дебиторлық борышы, алынуға тиісті дивидендтер мен пайыздар, сақтандыру жағдайлары туындағанда сақтандыру компаниясына қойылатын талаптар, мемлекеттік органдарға салықты қайтару бойынша қойылатын талаптар және т.с.с жатады. Қазақстандық және халықаралық стандарттарға сәйкес, дебиторлық борыш тек өзімен байланысты кіріспен бірге танылады. Бұл кезде дебиторлық борыш бастапқы құны бойынша бағаланады, дебиторлық борыш сомасы күмәнді талаптар сомасына, ақша женілдіктеріне, сату женілдіктерінің сомасына және қайтарылған тауарлар сомасына шегеріледі. Нәтижесінде дебиторлық борыштың таза құны анықталады. Дебиторлық борыш есебі бухгалтерлік есеп жұмыс жоспарының «Қысқа мерзімді активтер» атты бірінші бөлімінің 1200-ші бөлімшесінде және «Ұзақ мерзімді активтер» атты екінші бөлімінде есептелінеді: Тауарлар мен қызметтер үшін сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен бір жылдық есеп айырысу есебі 1210- Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі шотында жүргізіледі. Көрсетілген шоттың дебетінде клиенттің айдың басы мен айдың соңындағы қарыз сомасы және жыл ішінде алынатын сома, кредитінде сатып алушыдан келіп түскен сома бейнеленеді. Дебиторлық борыш танылғанда келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады: Дебет 1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» Кредит 6010 «Өнімді өткізу мен қызмет көрсетуден түскен кіріс» Сатып алушыларды өзіне тарту үшін ұйымдар әр түрлі женілдіктер жасайды, оларды екі топқа бөлуге болады. ақшалай жеңілдіктер; сауда женілдіктері. Жұмыс жоспар шотына байланысты жеңілдік есебі 6030 «Бағадан және сатудан жеңілдіктер» шотында жүргізіледі.Бұл шот контрпассивті, өнімді өткізу мен қызмет көрсетуден түскен кіріс сомасын өзгертеді. Төлемді белгілі бір кезең ішінде жасаған сатып алушыларға ақша жеңілдігі беріледі, яғни шот-фактурада көрсетілген сома жеңілдік сомасына азаюы тиіс.Мұндай шаралар өткізу көлемін ұлғайту үшін жасалады, сатып алушыны уақытылы немесе ерте төлем жасауға ынталандырады және төлеу мерзімі өтіп кеткен және күмәнді қарыздарды азайту үшін жасалады. Мысалы, егер клиент сатып алған тауар үшін 10 күн ішінде есеп айырысса, онда «Алға» ЖШС өз клиенті «Рамстор» дүкеніне 5 % ақшалай жеңілдік береді. Есеп айырысудың ең ұзақ мерзімі 30 күн (жалпы қабылданған белгісі – 5/10, n30).Шот-фактурадағы сома 100000 теңге, тауардың өзіндік құны 85000 тг.Тауар 1-қазанда тиеп жөнелтілген. Сату кезінде уақытылы төлегені үшін клиентке берілген жеңілдікті есепке алудың екі әдісін қолдануға болады: - жалпы; - таза. Жалпы әдіске байланысты, жеңілдік сатып алушы оны алғанға дейін, яғни тауар үшін төлем жасағанға дейін танылмайды. Сатудан түскен түсім мен дебиторлық борыш алынуға тиісті шоттың толық (жалпы) сомасында көрсетіледі: Дебет 1210 «Сатыпалушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» 100000 Кредит 6010 «Өнімді өткізуден түскен кіріс» 100000 Дебет 7010 «Өткізілген өнімнің өзіндік құны» 85000 Кредит 1330 «Тауарлар» 85000 Сатып алушы жеңілдікті пайдаланып, шотты 9 қазанда төледі. Яғни оған 5000 теңге жеңілдік берілуі тиіс (100000*5%/100%), бұл келесі жазумен көрсетіледі: Дебет 1030 «Ағымдағы банктік шоттағы теңгемен ақша қаражаты» 95000 Дебет 6030 «Бағадан және сатудан жеңілдіктер» 5000 Кредит 1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» 100000 Таза әдісті қолдану барысында жеңілдік бірден есепке алынады.Дебиторлық борыш сомасы мен өткізуден түскен пайда жеңілдік сомасына шегеріледі. Ұйым әкімшілік және шаруашылық шығыстардың бір бөлігін, сонымен қатар іс-сапар шығындары мен қолма-қол ақшаны аралық звено арқылы өткізеді.Осындай аралық звено болып есеп беруге тиісті тұлға табылады.Қолма – қол ақша тиісті лауазымды және материалдық-жауапты тұлғалардың есебіне беріледі. Есеп беруге тиісті тұлғалардың есебі 1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» шотына ашылған «Есеп беруге тиісті тұлғалардың берешегі» аралық шотында жүргізіледі. Бұл шоттың дебетінде есеп беруге тиісті тұлғалардың айдың басы мен аяғындағы қарызының қалдығы және есеп беруге тиісті тұлғаның есепті ай ішіндегі дебиторлық берешегі бейнеленеді.Кредит бойынша қарыздың өтелуі көрсетіледі. Есеп беруге тиісті тұлға басшыға орындаған жұмыстар туралы рапорт береді, ал бухгалтерияға іс-сапар куәлігі мен іс-сапар кезіндегі шығыстар туралы аванстық есеп береді. Іс-сапар шығындарына байланысты аванс сомасы бухгалтерия жасаған есебі негізінде жүргізіледі. Іс-сапар шығындарының аванстық есебін тексергенде бухгалтер 24.12.2001ж.№1676 «Кіріске салық салынғанда есепке алынатын іс-сапар шығындарының нормалары» туралы ҚР Үкімет қаулысын басшылыққа алады.Үкімет қаулысында іс-сапар шығындарын өтеу нормалары көрсетілген.Мемлекеттік ұйымдарда ұйымдастырушылық және іс-сапар шығындары салық салғанға дейінгі кірістен шегеріледі.Жоғарыда айтылған шығындардың барлығына растаушы құжаттар болуы тиіс. Ұйымның дебиторлық борышы келесі жағдайларда күмәнді талаптар болып саналады: - келісім шартта көрсетілген мерзімде немесе төлеу мерзімі бекітілмеген жағдайда қажетті қалыпты уақытта өтелмесе; - қажетті кепілдемемен қамтамасыз етілмесе. жүктеу/скачать 0,64 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|