D. Суық қанды флегматикалық темпераменті

Флегма әлсіздік ретінде - әрекетсіздікке деген ұмтылыс, мотивация өте күшті болса да, іспен айналысуды қаламау.

Флегма күш ретінде - бұл оңай да емес, тез де емес, ұзақ уақыт бойына қозғалысқа түсу қабілеті.

Оның табысты темпераменті оның даналығын ауыстырады, тіпті оны күнделікті өмірде де философ деп атайды. Өзінің темпераментімен ол өзгелерден озып шығады. Флегматик темпераменті сезімнің болымсыз білінуімен сипатталады; флегматикті өзі үшін байсалды кәдуілгі күйде шығарып әкету оңайға түспейді; ол жүріс-тұрысы мен сөзінде сылбыр, оның мимикасы онша айқын емес, қимылдары сараң.

Ол көнбейтін, бірақ парасатты ерік-жігерімен басқалардың ерік-жігерін өз еркіне қалай бейімдеу керектігін біледі.

Ұзақ уақыт бойы темперамент типтері туралы мәліметтер толықтырылды және жинақталды. Бірақ темперамент типтерін жіктеу негіздері түсініксіз болып қалды. Оларды анықтаудың алғашқы әрекеттері адам денесінің құрылымымен байланысты айқын ажыратылатын белгілерге сүйенді.

Темпераментті дене бітімімен түсіндіруші конституционалды теориялар қатарына Э. Кречмер және У. Шелдонның еңбектері жатады.

1921 жылы Э. Кречмердің әйгілі «Дене бітімі және мінез» атты еңбегі жарық көрді. Оның негізгі идеясы белгілі типті адамдар белгілі психологиялық ерекшеліктерге ие. Адамдарды дене бітіміне байланысты Кречмер төрт конституционалды типке бөлді: лептосоматик, пикник, атлет, диспластик.

1. Астеник (лептосоматик) – нәзік денелі, ұзын бойлы, кеуде қуысы қушық, иығы тар, ұзын және арық аяқ-қолды.

Шизотимикке астеникалық дене бітімі тән, тұйық, көңіл-күйі ауысып отырады, бірбеткей, бағдарлары мен көзқарастарын өзгертпейді, қоршағандарға күшпен бейімделеді. Бір уақытта бірнеше әрекеттерді орындай алады. Шизотимиктердің ішінде Кречмер сезімтал мырзаларды, идеалистік арманшылдарды, суық өктем мінезді, өзімшіл адамдарды бөліп көрсетті.

2. Пикник – май қабаты анық көрінеді, орта және аласа бойлы, жайылған денелі, домалақ басты, мойыны қысқа адамдар.

3. Атлет – бұлшық еттері күшті дамыған, дене бітімі мығым, ұзын және орта бойлы, кең иықты, жамбасы тар.

4. Диспластик – формасыз адам, дене бітімі дұрыс емес. Бұл типтегі индивидтер әр түрлі дене бітімінің деформациясымен сипатталады.

Э.Кречмердің теориясы Еуропада өте кең таралды, ал АҚШ-та В.Шелдонның өткен ғасырдың 40-жылдарында тұжырымдалған темперамент тұжырымдамасы танымал болды. Шелдонның көзқарастары сонымен қатар дене мен темперамент адамның бір-бірімен байланысты екі параметрі болып табылады деген болжамға негізделген.

Темпераменттің негізін эмбриологиялық тұрғыда түсіндіруге тырысты.