Талдауы мен аудиті
Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы
жүктеу/скачать 231,63 Kb.
|
Жайна диссер - 24.05.2021
- Бұл бет үшін навигация:
- Жұмыстың негізгі нәтижелерінің пайдаланылуы.
- Зерттеу нәтижелерінің жарияланымдары.
- 1 Шағын және орта кәсіпорындарда басқару есебін қалыптастырудың теориялық алғышарттары 1.1 Шағын және орта кәсіпорындардағы басқару есебінің мәні мен маңыздылығы
| Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы. Әртүрлі типтегі шағын және орта кәсіпорындар кәсіпорындар қызығушылығы бар пайдаланушыларды тиімді басқару шешімін қабылдауға сапалы есеп ақпаратымен қамтитын басқару есебінің жүйелерін құруына өңделінген ұсыныстары мүмкіндігін береді.
Жұмыстың негізгі нәтижелерінің пайдаланылуы. Зерттеу бойынша жұмыстың негізгі қорытындылары және ұсыныстары халықаралық және аймақтық ғылыми-тәжірибелік конференцияларда баяндалып талқыланды. Зерттеу нәтижелерінің жарияланымдары. Зерттеудің тақырыбы негізінде 2 мақала жарияланған. Жұмыстың көлемі және құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жұмыста 12 кесте және 2 сурет келтірілген.. 1 Шағын және орта кәсіпорындарда басқару есебін қалыптастырудың теориялық алғышарттары 1.1 Шағын және орта кәсіпорындардағы басқару есебінің мәні мен маңыздылығы Бизнесті құру кезіндегі кез-келген басшының басты міндеті-бухгалтерлік есеп пен есептілікті сауатты, қисынды және аз шығынмен ұйымдастыру болып табылады. Бұл мәселе «бухгалтер жалдау қажет пе?» деген сұрақпен шектелмейді. Мұндай маман, әрине, тапсырманы едәуір жеңілдетеді, бірақ егжей-тегжейлі қарастырғанда, шағын және орта кәсіпорындардағы заманауи бухгалтерлік есеп жүйесі бір бухгалтериямен шектелінбейді. Қазіргі таңда Қазақстанның шағын және орта кәсіпорындарындағы бухгалтерлік есеп және есеп беру жүйелері батыстық «бақылауға» ұқсас болуы қажет, мұнда бухгалтерлік есеп, салықтық, қаржылық есеп өздерінің тікелей қызметтерін орындай отырып, басқару есебін органикалық түрде толықтырады және кәсіпорынның бүкіл ақпараттық жүйелерінің негізі болып табылады. Әрине, заңды түрде кез-келген кәсіпорын (кішігірім жағдайды қоспағанда) тек бухгалтерлік есеп жүргізіп, салықты төлеуі және тиісті ұйымдарға есеп беруі қажет. Менеджердің маркетингтік менеджментпен айналысуына немесе қызметкермен жұмыс жүйелерін құруға жауапкершіліктері жоқ. Алайда, басқарушылық шешімдерін қабылдаудың тиімділігі менеджердің ақпаратының толықтығы мен сапасына тікелей байланысты екені анық. Бұл ақпаратты жинау, жүйелеу, түсіндіру және сақтау басқару есебінің тұжырымдамасына енеді. Осылайша, Басқару есебі қаржылық және салықтық есепке алудың бір бөлігі деп айтуға болмайды. Бухгалтерлік есеп басқарушылықтың бөлігі немесе бұл кәсіпорындағы бухгалтерлік есептің мүлдем тәуелсіз түрлері деп айтуға болмайды. Керісінше, жоғарыда аталынған барлық түрлер маркетингтік жоспарлармен, жұмыс уақытын есепке алу және қызметкерді басқару жүйелерімен бірге кәсіпорынның бухгалтерлік есебінің құрамдас бөліктері болып табылады және кәсіпорынның ақпараттық жүйесі болып табылады. Басқару есебі кәсіпорынның басшылығы үшін ең маңызды шығар, бірақ отандық бизнес дәстүрлі түрде оған жеткілікті көңіл бөлмейді. Бұл түсінікті-заң мұндай есепті кәсіпорында жүргізуді міндеттемейді, және көптеген «стратегиялық көрсеткіштерді» міндетті бухгалтерлік есеп түрлерінен алуға болады. Алайда, өз кәсіпорынында басқару есебін енгізу туралы, осы қызметті жүзеге асыра алатын маман туралы нақтылы түсіну керек - тек басқару есебі барынша сенімді және оның мақсаты тікелей басшыға (немесе жоғары менеджмент) кәсіпорынның қызметі туралы құпия деректерін (коммерциялық құпияны құрайтын) жинау, жүйелеу және сақтау болып табылады. Бұл мәліметтер кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы тікелей байланысты болатын сауатты және уақтылы басқару шешімдерін қабылдау үшін керек болады. Басқару есебі бухгалтер жүргізетін есептен ерекшеленеді, ол тек фактілерді ғана емес, соныменен қатар болашақ, болжамды шамаларын да ескереді, кейбір маркетингтік көрсеткіштерін (мысалы, бәсекелестердің нарықтағы үлесі немесе "болашақ теңге»), сонымен бірге көптеген материалдық емес факторларын ескереді мысалы, еңбек өнімділігі немесе қызметкерлерінің уәжі. Іс жүзінде басқару есебінің құрылымы әр кәсіпорында оның қызметінің ерекшеліктеріне қарай жеке белгіленеді. Бір уақытта басшылыққа алынуы қажет негізгі қағида-Басқару есебі болашақта кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштеріне әсерін тигізетін немесе әсер етуі мүмкін барлық факторларын, жағдайлар мен оқиғаларын ескеруі қажет [1, 122 б]. Басқару есебі Қазақстан тәжірибесіне белсенді түрде енгізілуде. Дегенмен, қазіргі уақытта отандық кәсіпорындар басқару есебіне жеткілікті көңіл бөлмейді. Бұл көбінесе басқару есебін жүргізу міндетті емес және мемлекеттік нұсқаулықтарменен немесе нормативтік құжаттарменен реттелмейтіндігіне байланысты. Алайда, кәсіпорын басшылығы тек басқару есебі ең сенімді екенін және кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына байланысты басқарушылық шешімдерінің тиімділігін қамтамасыз ететінін түсінуі қажет. Басқару есебі көбінесе бухгалтерлік қаржылық есептің ішкі жүйелерін білдіреді. Мысалы, А. Д. Шереметтің пікірінше, басқару есебі бухгалтерлік есеп жүйесі болып табылады, оның ақпараты бір кәсіпорын шеңберінде оның қызметін басқару және бақылау үшін қолданылады [2, 64 б]. Ал Е. О. Воронованың пікірінше, басқару есебін басқару, жоспарлау, бақылау, талдау және бағалау мақсатында ұйымның және оның құрылымдық бөлімшелерінің шаруашылық қызметі туралы ақпаратты жинайтын, тіркейтін, жинақтайтын және ұсынатын ұйымның бухгалтерлік есебінің ішкі жүйесі ретінде сипаттауға болады[3, 264 б]. М.Қ. Алиевтің пікірінше, басқарушылық есеп-шығындар мен кірістерді есепке алудың, нормалаудың, жоспарлаудың, бақылаудың және талдаудың біріктірілген жүйесі, жедел басқару шешімдері үшін ақпаратты жүйелеу және кәсіпорынның болашақ даму мәселелерін үйлестіру[4, 129 б]. Ұқсас анықтамаларды көптеген авторлар береді. Біздің ойымызша, басқару есебі қаржылық есептің бөлігі деп айтуға болмайды. Басқару есебі-бұл қаржылық және өндірістік ақпаратты жинақтау, талдау, түсіндіру, ұсыну және сақтаудың тәуелсіз интеграцияланған жүйесі болып табылады, оның негізінде басшылық басқарушылық шешімдер қабылдайды. Бұл тұрғыда басқару есебінің негізгі мақсаты мүдделі пайдаланушылардың ақпараттық сұраныстарын стратегиялық, тактикалық және жедел басқару шешімдерін негіздеу және қабылдау үшін қажетті мәліметтермен қанағаттандыру болып табылады. Алайда Басқару есебі нақтылы көрсеткіштерін қалыптастырумен шектелмейді. Ол соныменен бірге пайдаланушыларды жоспарланған көрсеткіштермен қамтамасыз ететін бюджеттеуді қамтиды. Басқару есебінің мақсатты бағыты ұйымды басқару моделінің мақсатты бағытымен анықталады. Өз кезегінде басқару моделінің мақсатты бағыты кәсіпорынның миссиясымен анықталады және оның стратегиясы арқылы жүзеге асырылады. Басқару есебінің ерекшелігі тиімділікті, сондай-ақ оны басқаруды орталықсыздандыруды қажет ететін жауапкершілік орталықтары тұрғысынан ұйымдастыруды қарастырады. Жауапкершілік орталықтары туралы есеп тұжырымдамасын орыс ғалымы Алданиязов К.Н. ұсынды[5, 107 б]. Ол келесі ережені тұжырымдады: кәсіпорынның әр құрылымдық бірлігі оған жауап бере алатын және басқаратын шығындар мен кірістерге ғана жүктеледі. Жауапкершілік орталықтары бойынша есепке алудың мақсаты туындаған ауытқуларды нақты тұлғаға жатқызуға болатындай әрбір жауапкершілік орталығы бойынша шығындар мен қызмет нәтижелері туралы деректерді қорытындылау болып табылады. Алайда, кейбір авторлар Басқару есебін енгізу тек ірі және орта ұйымдарда тиімді және экономикалық тұрғыдан негізделген болады деп санайды. Ал К. Т. Тайгашинованың пікірінше, өнімнің түрлері мен жауапкершілік орталықтары бойынша шығындарды есептеу, шығындар туралы сметалар мен есеп беру, оңтайлы шешімдерді таңдау үшін ақпарат дайындау процесі болып табылады[6, 145 б]. Шағын бизнес ұйымдарында басқару ақпаратын алу құны оны пайдаланудың экономикалық тиімділігіне қарағанда едәуір жоғары болады. Сонымен бірге, басқарушылық есепті енгізу нұсқаларының бірі арнайы бастапқы құжаттарды, есеп тіркелімдерін және шоттардың дербес жүйесін қолданбай бухгалтерлік қаржылық, салықтық және басқарушылық есепті қатар жүргізу болып табылатыны белгілі. Ұйымдастырушылық және өндірістік құрылымның ерекшеліктеріне байланысты шағын және орта бизнес саласындағы басқару есебі тұтастай алғанда оның субектісі бойынша ұйымдастырылуы мүмкін[7, 95 б]. Біздің ойымызша, Басқару есебі жүйесін құру үрдісі бірнеше кезеңмен жүзеге асырылуы мүмкін. Бірінші кезең. Ұйымды басқару үшін ақпарат қажеттілігін анықтау. Бұл кезеңде басшы немесе оның орынбасары, бөлімдердің, учаскелердің басшылары бола алатын ақпаратты пайдаланушыларды, сондай-ақ басқарудың тиімді үрдісі үшін қажетті деректерді, мысалы, шығындар, кірістер, қаржылық нәтижелер деңгейі, шығарылған өнім, орындалған жұмыс немесе көрсетілген қызмет көлемі туралы деректерді анықтау қажет. Екінші кезең. Басқару есебін енгізу тәртібін анықтау. Ол үшін алдымен ұйымдағы қолданыстағы бухгалтерлік есеп жүйесін бағалау керек, содан кейін бірінші кезеңде алынған мәліметтер негізінде басқарушылық есеп жүйесін енгізу үрдісін анықтау керек. Үшінші кезең. Басқару есебі жүйесін құжаттық ресімдеу. Ұйымдағы басқару есебі жүйесінің тиімді жұмыс істеуі үшін маңызды талап оны реттеуші қамтамасыз ету болып табылады. Басқару есебін жүргізу ұйым басшылығының шешімі бойынша жүзеге асырылады және корпоративтік нормативтік актілермен реттеледі [8, 185 б]. Төртінші кезең. Бекітілген есеп саясатының ережелерін іске асыру. Бесінші кезең. Басқарушылық есепке алу жүйесі қызметінің тиімділігін бағалау және қажет болған жағдайда өзгерістер енгізу. Басқару есебін қою және енгізу қиын міндет, ұйым көптеген қиындықтарға тап болады. Соған қарамастан, басқару есебі жүйесі кәсіпорынның жалпы жағдайына әсер етеді, басқару үрдісінің деңгейін жоғарылатады және ресурстарды пайдалануды оңтайландыруға көмектеседі. Сондай-ақ, басқару есебі болашақта кәсіпорынның дамуын үйлестіруге бағытталынған, өйткені бухгалтерлік есептің көмегімен кәсіпорынның нәтижелерін үнемі бағалау және талдау жүргізіледі. Басқару есебі жүйесін енгізуден алынған нәтижелер кәсіпорынның болашақта тұрақты дамуын қамтамасыз етеді. Осылайша, басқарушылық есепті енгізу экономика дамуының қазіргі кезеңінде өзінің қажеттілігі мен өзектілігін тағы да дәлелдейді. жүктеу/скачать 231,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|