Жануарлары
Азия пілі.
Азияның алтын мысығы.
Азияның алтын мысығы.
Азия негізінен Голарктика облысының Палеоарктика бөліміне жатады. Жануарлары ендік белдемдер мен биіктік белдеулер жиынын құрайды. Тундрада жануарлардың түрі аз. Орман белдемінде
сүтқоректілерден: бұлан, бұлғын, қоңыр аю, сілеусін, тиін, борша тышқан, сасық күзен;
құстардан: саңырау құр, тоқылдақ, бұлдырық, шырша торғай, жапалақ, т.б. мекендейді.
Құрлықтың шығысы жануарлар түріне өте бай. Мұнда тайганың, жалпақ жапырақты орманның және субтропиктік аймақтың жануарлары өмір сүреді. Дала мен шөлжануарлары Кіші, Алдыңғы, Орта және Орталық Азияда, Солтүстік-батыс Үндістанда тараған. Әсіресе кемірушілердің түрі көп.
Батыс жағын жерорта-теңіздік жануарлардан: қабылан, гепард, қорқау қасқыр, жайран, т.б. мекендейді. Өзен бойы тоғайларында жолбарыс, Солтүстік-батыс Үндістанда арыстан сақталған.
Құрлықтың субэкваторлық және экваторлық ендіктерінде Үнді-Малай жануарлары (піл, орангутан, гиббон, макака, лемур, тупайя, тапир, мүйізтұмсық, жолбарыс, аю, қабылан, т.б.) басым. Құстардың түрі көп. Жорғалаушылардан алып ешкіемер, қолтырауын, өте улы көзілдірікті жылан, питон (ұзындығы 8 – 10 м) көп тараған.
Азияның БҰҰ субаймақтары: Солтүстік Азия Орталық Азия Оңтүстік-батыс Азия Оңтүстік Азия Шығыс Азия Оңтүстік-шығыс Азия
Саяси бөлінуі
Азия саяси құрылымы бойынша:
Солтүстік Азия (Ресей федерациясы);
Батыс Азия (Кипр, Түркияның негізгі бөлігі, Иран, Ауғанстан, Сирия, Ливан, Израиль, Иордания, Ирак, Кувейт, Сауд Арабиясы, Бахрейн, Катар, Біріккен Араб Әмірлігі (БАӘ), Оман, Йемен Араб Республикасы (ЙАР), Йемен Халық Демократиялық Республикасы (ЙХДР) сияқты Таяу және Орта Шығыс Азия мемлекеттері құрайды);
Оңтүстік Азия (Пәкістан, Үндістан, Бангладеш, Шри-Ланка, Бутан, Непал, Мальдив Республикасы);
Оңтүстік-Шығыс Азия (Мъянма, Таиланд, Малайзия, Сингапур, Лаос, Камбоджа, Вьетнам, Филиппин, Индонезия, Бруней, Шығыс Тимор);
Орталық Азия (Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан, Тәжікстан.)
Шығыс Азия (ҚХР, МХР, КХДР, Оңтүстік Корея, Жапония) болып бөлінеді.
Азия елдері[өңдеу]
Жалауларыменбіргеаймақтар мен территориялараты
|
Аумағы
(km²)
|
Халық саны
(1 шілде 2002 est.)
|
Жұрттығыздығы
(per km²)
|
Астаналары
|
Орталық Азия:
|
Қазақстан[3]
|
2,346,927
|
16,972,893
|
5.7
|
Астана
|
Қырғызстан
|
198,500
|
4,822,166
|
24.3
|
Бішкек
|
Тәжікстан
|
143,100
|
6,719,567
|
47.0
|
Душанбе
|
Түрікменстан
|
488,100
|
4,688,963
|
9.6
|
Ашхабад
|
Өзбекстан
|
447,400
|
25,563,441
|
57.1
|
Ташкент
|
Шығыс Азия:
|
Қытай[4]
|
9,584,492
|
1,384,303,705
|
134.0
|
Бейжің
|
Гонконг[5]
|
1,092
|
7,303,334
|
6,688.0
|
Виктория-Сити
|
Жапония
|
377,835
|
126,974,628
|
336.1
|
Токио
|
Макао[6]
|
25
|
461,833
|
18,473.3
|
—
|
Моңғолия
|
1,565,000
|
2,694,432
|
1.7
|
Ұлан-Батыр
|
Солтүстік Корея
|
120,540
|
22,224,195
|
184.4
|
Пхеньян
|
Оңтүстік Корея
|
98,480
|
48,324,000
|
490.7
|
Сеул
|
Тайвань[7]
|
35,980
|
22,548,009
|
626.7
|
Тайпей
|
Солтүстік Африка:
|
Мысыр[8]
|
980,869
|
80,335,036
|
21.7
|
Каир
|
Солтүстік Азия:
|
Ресей[9]
|
13,115,200
|
139,129,729
|
3.0
|
Мәскеу
|
Оңтүстік-шығыс Азия:[10]
|
Бруней
|
5,770
|
350,898
|
60.8
|
Бандар Сери Бегауан
|
Камбоджия
|
181,040
|
12,775,324
|
70.6
|
Пномпен
|
Шығыс Тимор[11]
|
15,007
|
952,618
|
63.5
|
Дили
|
Индонезия[12]
|
1,419,588
|
227,026,560
|
159.9
|
Джакарта
|
Лаос
|
236,800
|
5,777,180
|
24.4
|
Vientiane
|
Малайзия
|
329,750
|
27,662,365
|
68.7
|
КуалаЛумпур
|
Мьянма (Бирма)
|
678,500
|
42,238,224
|
62.3
|
Naypyidaw[13]
|
Филиппиндер
|
300,000
|
84,525,639
|
281.8
|
Манила
|
Сингапур
|
704
|
4,483,900
|
6,369.0
|
Сингапур
|
Таиланд
|
514,000
|
62,354,402
|
121.3
|
Бангкок
|
Вьетнам
|
331,690
|
87,375,000
|
246.1
|
Ханой
|
Оңтүстік Азия:
|
Ауғанстан
|
647,500
|
27,755,775
|
42.9
|
Кабул
|
Бангладеш
|
144,000
|
133,376,684
|
926.2
|
Дака
|
Бутан
|
47,000
|
672,425
|
14.3
|
Thimphu
|
Үндістан[14]
|
3,167,590
|
1,045,845,226
|
318.2
|
Нью Дели
|
Иран
|
1,648,195
|
70,472,846
|
42
|
Тегеран
|
Мальдивтер
|
300
|
320,165
|
1,067.2
|
Мале
|
Непал
|
140,800
|
25,873,917
|
183.8
|
Катманду
|
Пәкістан
|
803,940
|
147,663,429
|
183.7
|
Исламабад
|
Шри-Ланка
|
65,610
|
19,576,783
|
298.4
|
Коломбо
|
Оңтүстік-батыс Азия:
|
Армения[15]
|
29,800
|
3,330,099
|
111.7
|
Ереван
|
Әзірбайжан[16]
|
46,870
|
3,845,127
|
82.0
|
Баку
|
Бахрейн
|
665
|
656,397
|
987.1
|
Манама
|
Кипр[17]
|
9,250
|
775,927
|
83.9
|
Никосия
|
Газа[18]
|
363
|
1,203,591
|
3,315.7
|
Газа
|
Грузия[19]
|
20,460
|
2,032,004
|
99.3
|
Тбилиси
|
Ирак
|
437,072
|
24,001,816
|
54.9
|
Бағдат
|
Израиль
|
20,770
|
6,029,529
|
290.3
|
Құддыс[20]
|
Иордан
|
92,300
|
5,307,470
|
57.5
|
Амман
|
Кувейт
|
17,820
|
2,111,561
|
118.5
|
Кувейт
|
Ливия
|
10,452
|
3,677,780
|
353.6
|
Бейрут
|
Оман
|
212,460
|
2,713,462
|
12.8
|
Мускат
|
Катар
|
11,437
|
793,341
|
69.4
|
Доха
|
СаудАрабиясы
|
1,960,582
|
23,513,330
|
12.0
|
Рияд
|
Сирия
|
185,180
|
17,155,814
|
92.6
|
Дамаск
|
Түркия[21]
|
756,768
|
67,308,928
|
76.5
|
Анкара
|
Біріккен Араб Әмірліктері
|
82,880
|
2,445,989
|
29.5
|
Абу Даби
|
Батысжағалауы[18]
|
5,860
|
2,303,660
|
393.1
|
—
|
Йемен
|
527,970
|
18,701,257
|
35.4
|
Сана
|
Total
|
43,810,582
|
3,902,404,193
|
89.07
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |