Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық журнал вестник таразского государственного педагогического института научно-педагогический журнал

Оқу процесінде, оның ішінде практикалық сабақтарда ACTIV STUDIO құралдарын қолдану оқытушының жеке тәжірибесіне, шығармашылық ізденісіне байланысты. ACTIV STUDIO құралдары оқыту формасын ұйымдастыруды түрлендіруге, дәстүрлі оқыту әдістеріне жаңа элементтер енгізуге мүмкіншіліктер жасайды. Бұл білімгерлердің пәнге деген қызығушылығын арттырады. Қорытындылай келе, ACTIV STUDIO технологиясының келешегі өте зор. XXI ғасыр – ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік сауаттылық қажет. Сол үшін оқытушылар ACTIV STUDIO технологиясын жетік меңгеріп, тиімді қолданса, оқыту сапасын арттыруға, жетілдіруге көмектеседі.

1. Н.Ә. Назарбаев «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан » (Ел президентінің халыққа жолдауы) 2007 ж.

2 Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2010 жылға дейін дамытудың Мемлекеттік бағдарламасы

3. Информатиканы оқытуда интерактивті тақтаны қолдану «Информатика негіздері » 2008 ж.-№ 5

Жастарды өмірге және ұжымдық еңбекке тәрбиелеудің, әрбір жас адамның жеке тұлғасының өмірлік бағыт-бағдарын анықтайтын дүниетанымын қалыптастырудың қоғам алдындағы зор міндеттері мектепке жүктелген . Тәрбие, шын мәнінде, жеке тұлғаның дамуы мен жалпы қоғамның негізгі мақсаты болып табылады және ол қоғамның әрбір мүшесінің жан-жақты дамуына жағдай жасауға бағытталған. Белгілі бір жастағы балалардың жас мөлшері дегенде олардың көпшілігінет тән ерекшеліктері мен сипаттарды айтамыз. Бұл ерекшеліктерді педагогикалық процесте ескеру қажет және соған сәйкес оқыту, тәрбие берудің тиісті түрін, әдістемесін және тәсілін пайдалану керек.

Бастауыш сынып жасындағы баланың салмағы бір жылда 2-2,7 кг еседі.6 жастан 12 жасқа дейінгі аралықта бала денесінің салмағы екі есе артып, 18 кг 36 кг –ға дейін артады. Осы жаста бала миының көлемі де ұлғаяды, яғни ол 5 жаста үлкен адам миының 90 пайызындай болса, 10 жаста 95 пайызға тең болады. Нерв жүйесінің жетілуі де жалғасады. Нерв клеткалары арасында жаңа байланыстар түзіліп, мидың жарты шарында икемділік күшейеді.7-8 жаста жарты шарды жалғап тұрған нерв талшықтары жетіле түседі және олардың өзара қарым-қатынасының арта түсуін қамтамасыз етеді. Нерв жүйесіндегі бұл өзгешеліктер баланың ақыл-ойы дамуының келесі кезеңінің ірге тасы қалануына негіз болады. Баланың білім алудағы іс-әрекеті де, бұған дейінгі барлық іс-әрекеттер (манипулияциялық, пәндік, ойын арқылы) сияқты, оған ену тәжрибесі арқылы бірте-бірте дамиды. Білім алу іс-әрекеті оқушы баланың өзіне бағытталған іс-әрекеттен тұрады. Бала тек білім алуды ғана емес, сонымен бірге оны қалай меңгеруді де үйренеді. Жазу,есептеу,оқу және тағы басқаларына үйрену арқылы бала өзін-өзі өзгертуге қарай бағыттай алады, яғни, ол іс-әрекеттік және ақыл-ойлық қажетті мәдістерді (оны қоршап тұрған мәдениетке тән) меңгереді. Рефлексиялы түрде, яғни өз санасы арқылы өзінің психологиялық күйіне ой жүгіртіп, ол өзін бұрынғы және бүгінгі қалыпымен салыстыра алады. Өзіндік өзгерістері өз бойындағы жетістіктері арқылы қадағаланады және айқындалады.

Білім алу іс-әрекетіндегі баланың маңызды әрекеті – бұл өз-өзіне деген рефлекциясы, жаңа жетістіктерін және өзгерістерді қадағалай алуы. «Бұған дейін қолымнан келеді» .»Бұған дейін жасай алмадым», «Бұрын қандай болдым-қазір қандаймын», бұларқол жеткізілгендер мен өзгерістердің, терең рефлекциясы қорытындысына берілген негізгі бағалар.

Бала мектеп табалдырығын аттағаннан кейін, оның әлеуметтік жағдайы өзгереді, бірақ ішкі әлемі, психологиясы әлі мектепке дейінгі қалыпта болады. Баланың ең негізгі іс-әрекеті әлі де ойын, сурет салу, ойыншықтарды құрастыру болып қала береді. Оқу іс-әрекеті әлі де дамуды қажет ететін деңгейде болады. Оқу іс-әрекеті әлі де дамуды қажет ететін деңгейде болады. Оқу іс-әрекетіндегі, тәртіп сақтаудағы қажетті іс -әрекетке еріктілік беру алғашқы кездерде ғана мүмкін болады, бұл кезде балаға жақын арадаістелінуі тиіс мақсаттар және оның күш салуын қажет ететін тапсырмалардың мөлшерінің аздығы түсінікті болады. Оқу іс-әрекетіне ерікті түрде назар аударту ол балаға жеңіл тиеді.

Мектеп табалдырығын аттаған сәттен бастап, баланың алдында оқу іс-әрекетінің шарттарын қойса, бұл баланың шын мәнінде оқу іс-әрекетіне тез араласып кетуіне (бұл жағдайда ол білімді алуға қалыптасқан) себеп болады немесе өзінің шамасы келмейтін оқу тапсырмаларының алдында сасқалақтап, бірте-бірте өзіне деген сенімін жоғалтады, мектепті және оқуды ұнатпаушылық сезімін оятып, бұл тіпті баланың бойындағы әдетке айналады. Тәжірибеде бұл екі вариант та типтік болып табылады: білім алуға дайын тұрған балалардың саны да, бұл жағдаймен оқуға шамасы жетпейтін балалардың саны да өте жоғары.

Оқу іс-әрекеттің жағдайында балаға оның ойын емес екендігін түсіндіруге тырысу керек, сонда ғана ол оқуға ат үстілікпен емес, ынтамен, шын көңілмен назар аударып, өзін-өзі шынай өзгертуге үйренеді. Балалар ойынға құрылған тапсырмалар мен оқу тапсырмаларын айыра біліп, оқу тапсырмаларын құлқы болса да, болмаса да оны қалайда орындауы керектігін білуге үйренуі керек. Әрине, ойын баланың белсенді өмірінің аясынан шығып қалмауы тиіс. Балаға оның енді үлкен екендігін, кішкентай балалар сияқты ойыншықтармен ойнап отыру ұят деген сияқты сөздерді айтуға болмайды. Ойын тек қана балалықтың ғана емес, ол барлық жастағы адамдардың бос уақтыларында айналысып, көңіл көтеретін құралы. Әдетте бала адамдардың әлеуметтік қарым-қатынасы жүйесіндегі өзінің жаңа орында ойынның мәнін бірте-бірте түсіне бастайды, әрі ойнағанда да аса маңызды әлеуметтік дағды қалып тастырады. «Балалар қоғамының» ролі мен ережелері үлкендер қоғамының қалыптасқан ережелері туралы білуіне мүмкіндік жасайды. Ойын үстінде ынтымақтастық пен бәсекелестік сезімі қалыптасады. Ал әділеттілік пен әділетсіздікке көзжеткізу, теңдік, лидерлік, бағыныштылық, адалдық, сатқындық әрекеттері баланың бойындағы жеке тұлғалық қасиеттерді қалыптастырады. Баланың дұрыс психикасының ерекшелігі - танып – білуге деген белсенділігі. Баланың құштарлығы өзін қоршаған әлемді тануға және осы әлемнің құрылысын өзінше бейнелеуге бағытталған. Бала ойнай жүріп тәжірибеден өтеді, сбеп-салдарлық байланыстар мен тәуелділіктің себебін ашуға тырысады. Ол мысалы, қандай заттардың суға батып кететінін, қандай заттардың қалқып жүретінін білетін болады. Бала ой-қабілеті жағынан неғұрлым белсенді болса, сол ғұрлым сұрақты көп қояды және әр түрлі сұрақтар қоятын болады. Баланы бәрі қызықтыруы мүмкін:

Мұхиттың тереңдігі қандай? Су астындағы жәндіктер қалай тыныс алады? Жер шарының көлемі неше мың километр болады? Бала білуге ұмтылады, ал сол білімді игеруі «неге?», «Қандай?» «Нелікетен?», деген сұрақтар арқылы игеріледі. Ол білімге сүйенген, жағдайды бағамдауға және өз сұрағына жауап табудың жолын іздеуге тырысуға мәжбүр болады. Кейбір мәселелер туа қалған жағдайда бала оны өзі шешуге тырысады, әрине, ол тек ойша араласып, іс-әрекет жасайды. Сол жағдайды шешу үшін образдармен іштей әрекеттесуден туындаған ой-көрнекі образды деп аталады. Образды ойлау бастауыш сынып жасындағы баланың негізгі ойлау түрі болып табылады..

Мектепте оқыта бастағанда баланы ойлау жұүйесі өзінің эгоцентризмі мен белгілі бір мәселелерді дұрыс шешуге қажет болатын білімнің жоқтығынан ойлау үрдісінің ерекше болуымен назар аудартады. Мысалы, бала өзінің тәжірибесінде заттардың ұзындығы, көлемі, салмағы сияқты ерекшеліктерін онша түсіне бермейді. Бала қоршаған тортаны зерттеуге бағытталған танымдықұ белсенділігімен өзі зерттей бастаған объектісінен ұзақ уақыт бойы назарын алмайды, бұл әрекеті ол оған қызықсыз болып қалғанға дейін жалоғаса береді. Егер 6-7 жастағы бала өзі үшін аса маңызды ойын ойнап жатса,ол ода.н екі немесе үш сағат бойы бас алмауы мүмкін. Сондай-ақ ол өнімді жұмыс жасауда да мысалы, сурет салуға, ойыншықтарды құрастыруға, өзіне қажетті әлденелерді

Жасауғада осындай ынтамен кірісе алады. Балалар назарының бір нәрсеге ұзақ қадалуы, оның сол өзі жасап отырған «іс-әрекетіне деген ерекше ынтасымен көрсетеді. Егер бала өзіне ұнамайтын нәрсемен айналысып, соған ұзақ уақыт назарын салып отыруға мәжбүр болса, ол шаршайды, көңілі басқа жаққа алаңдай береді. тіпті ол өзін соншалықты бақытсыз сезінеді. Үлкен адам сөзбен айту арқылы баланың назарын белгілі бір нәрсеге бұрып, ұйымдастыра алады. Ол оған тапсырманы орындаудың қажет екендігін түсіндіреді және оны қалай жасау кертігінің әдісін де айтады. Балалар альбомдарыңды ашыңдар. Қызыл қарандашты алыңдар да қағаздың сол жақтағы бұрышына, міне , мына жерге дөңгелек сызыңдар және т.б.

Бастауыш сынып жасындағы бала белгілі бір деңгейде өзінің атқаратын жұмысын өзі де жоспарлай алады. Мұндай кезде ол не істеу керек екендігін және неден кейін нені орындау керек екендігін өзіне-өзі күбірлеп айтатынын да баиқаймыз. Бұлайша жоспарлау, сөз жоқ, баланың назарын жүйелеп, ұйымдастырады. Алайда, бала төменгі сыныпта жүрген кезіде-ақ өзінің мінез-құлқын өзі үйлестіре алады десек те, оның назарының өз еркінен тыс басқа жаққа тез ауып кету жағдайлары көбірек болады. Балаларды біртектес, тез жалықтыратын немесе қызғылықты болса да, бірақ ойлануды қажет ететін жұмыстар тез жалықтырады. Ал бала назарының анда-санда басқұа жаққа ауып отыруы оны тез шаршатудан сақтайды. Бұл ерекшелікойынның сабаққа кірісуге мүмкіндік беретін маңызды элемент екендігін кңөрсетеді және іс-әрекетті онымен жиі алмастырып отыру керек болатынын дәлелдейді. Төменгі сыныпта оқитын балалар интеллектуалды тапсырмаларды назарында ұстауға қабілетті, алайда бұл ерекше ерік жігерді және үлкен ұйымдастырушылықты қажет етеді. Бастауыш сынып жасындағы бала әртүрлі жағдайдағы өз қиялында бейнелей алады. Ойын үстіндегі бір затты екінші затпен алмастырп көру арқылы баланың қиялы іс-әрекеттің басқа түрлеріне ауысады, Оқу іс-әрекетінің жағдайында бала қиялына арнайы талаптар қойылады, олар бала қиялын өз күшімен әрекет етуге ұмтылады. Мұғалім сабақта балалрға заттардың, бейнелердің белгілердің қайта пайда болу жағдайын көз алдарына елестетіп көру береді., алайда онв арнайы құралдармен пысықтап отыруға тура келеді., әйтпесе баланың өз қиялын өз күшімен ілгері жылжытуы қиын болады. Ол құралдар заттар, схемалар, макеттер, белгілер, графикалық бейнелер және т.б. болуы мүмкін.

Әр түрлі оқиғалар, «өлеңдер» ұйқастыру, ертегілер ойлап табу, түрлі кейіпкерлерді бейнелеу арқылы бала өзіне белгілі оқиғаларды, өлең жолдарын, графикалық бейнелерді өзі де байқамастан айта бастауы мүмкін. Баланың өзіне белгілі оқиғаларды әдейі бір-біріне қосып, өз кейіпкерлерінің сапалық жақтары арқылы жаңа беинелер жасауы да жиі кездеседі. Егер баланың сөйлеу және қиялдай алу қабілеті жетілген болса, егер ол сөздің мәні мен мазмұнынан пайда болған рефлекісіне көңілі қанағаттанса, онда ол кәдімгідей мәнің бар мазмұндағы оқиғаларды айтып, тіпті, өзінің ойлап табушылық қабілетінен шабыт алып, басқа адамдарды да қосып жаңасып ойлап тауып, оны әңгімелеп бере алатын. Ең басты – тапсырманы орындаудағы қиындықты жеңу, дос табу, жарыққа шығу, қуанышты сәтті бастан кешіру.Қиялдағы оқиғаны жасау және оны өрістетеу кезінде санаға тсетін салмақ, мазмұнды басқару әрекетін тоқтату және оған қайтып оралу әрекеттері бала қиялын ерікті шығармашылық қызымет ретінде жаттықтырады. Оның үстіне, қиял әсер беретін іс-әрекет ретінде көрініс табады. Бала шынайы өмірдегі қиындықтарды бастан кешетін, өз басындағы жағдайды тығырыққа тірелгендік деп түсінген шақта, ол өз қиялындағы әлемге кетіп қала алады. Мысалы, әкесі жоқ болса, бұл баланың жанын жаралайды, ал ол қатты қиналған кезінде өз қиялында ең керемет, мейірімді де ер жүректі әкеге ие бола алады.

Қиял өз мазмұны бойынша қандай да бір адам сенгісіз нәрсе сияқты болып, көрінгенімен, шынайы әлеуметтік кеңістіктің нормативтеріне сүйенеді. Бала өз қиялында мейірімділікті немесе қатігездікті көруі арқылы, ол балашақтағы өз-әіс-әрекеттеріне мазмұн болатын жағдайларға бейімделе алады. Қиялға берілуі үлкен адамға қарағанда баланың өмірінде үлкен роль атқарады, қияладың жиі көрініс беруі арқылы ол шынайыв өмірде көбірек қателеседі. Қиялдап шаршауды білмейтін жұмысы баланың қоршаған ортаны тануға және игеруге мүмкіндік беретін, өзінің өмірлік тәжірибесінің шеңберінен шығып кетуге жағдай жасайтын маңызды жолы болып табылады, ол шығармашылық қабілетінің дамуының маңызды психологиялық алғы шарты және әлеуметтік кеңістіктің нормативін игерудің тәсілі. Соңғысы қиялдың жеке тұлғаның өзіндік ерекше сапасының мүмкіншілігімен тікелей жұмыс істеуге мәжбүр етеді. Ақыл-ойдың дамуына оқу іс-әректеі ерекше әсер етеді. Әсіресе оқу жүйесінде сөйлеу қбілетін меңгердің және дамытудың айқындаушылық маңызы бар. тСөйлеу қабілетін бағдарлама бойынша дамыту мақсатында баланы оқытудың және дамытудың мынандай түрлері болады: біріншіден, нормаға сәйкес әдеби тілді меңгеру, екіншіден оқи, және жаза алу. Оқи білу де жаза білуі де – тіл жүйесіне, оның фонетикасына, таңбалануына, лексикасына, граматикасына, орфогафикасына сүйенетін сөйлеу дағдылары . үшіншіден, оқушылардың сөйлеу мәдениетінің бір талап деңгейіне сәйкес келуі, яғни, ол оқушы деген атқа ие болғандықтан да сол деңгейден төмен болмауы тиіс.

Бастауыш сынып жасындағы бала үлкендердің сөзін бірте-бірте толық және дәл қабылдау, өз бетінше оқып, радио тыңдау дәрежесіне жететін болады. Ол сөз әлеміне қиындықсыз араласып, оның мазмұнын бағамдай алатын болады. Яғни,әңгіменің не туралы болып жатқанын ұғынып, сөздің негізгі тақырыбының дамуын қадағалап, соған сәйкес сұрақтар беруге және диалог құруға шамасы жететін болады. Бала өзінің сөздік қорын ынталы түрде кеңейтуге ұмтылып, өзі үтірінген сөздермен сөз тіркестерін жиі пайдалануға, қарапайым граматикалық түрлері мен құрылымдарды меңгеруге тырысады. Мұның бәрі баланың сөйлеу қабілетінің және ақыл-ой қабілетінің дамуындағы жетістіктер.

Тіл меңгеу базасында жаңа әлеуметтік қатынастар пайда болады, олар баланың ойлау жүйесін байтып және өзгертіп қана қоймайды, сонымен бірге, оны жеке тұлға ретінде қалыптастырады. Бала мектепке барған кезден бастап, оның сезімталдық дамуы оны қоршаған сырт адамдарға және оныцң сырттан алған тәжірибесіне қатысты болады. Баланың үрейленуі өзін қоршаған ортаны қабылдауының санада сәулеленуі болып табылады, ал қоршаған орта бала үшін біртіндеп кеңейе береді. Үрейдің негізгі бөлігі отбасындағы, мектептегі және өз құрбылары арасындағы жағдайлардан құралады. Өткен уақыттағы адам түсіндіріп бере алмайтын және ойдан құрылған қорқвныштары бірте-бірте күнделікті тіршіліктің толып жатқан саналы мәселелері мен алиасады. Ал баланың үрейленуіне негіз болатын алда тұрған сабақ немесе укол, тіпті түрлі табиғи құбылыстар немесе жора-жолдастарының арақатынасы болуы да мүмкін. Әдетте мұндай балалар жақсы оқиды, ал олардың қорқыныштары жаман баға алып қаламын дегендіктен емес, негізінен ата-аналары үшін, әсіресе анасы үшін алаңдағандықтан туындайды, мысалы баласы үшін олардың имұңға батып, қайғы-қасіретте қалуы оны қатты алаңдатады. Сабақ алдында үрейлену әдеті пайда болған баланы тезірек мектепке қайтару керек болады. Басы ауырып тұрғанына немесе басқада сәл нәрсені сылтау еткеніне ерекше көңіл аудару сол белгілердің күшейіп кетуіне әкеліп соқтыруы мүмкін.Кейде тіпті баланың көңіл-күйін жоқтығы мен шағымына көңіл аудармау керек болады. Баланы тыңдап отырғаннан да, мектепке баруға ниетпен қалай да көндірген дұрыс.

Бастауыш сынып жасындағы балалардың ішіндегі ер балалрадың 5-8 пайызының , қыз балалардың 1 пайызының ерекше белсенділігі байқалады, бірақ бұл әзірге психикалық ауытқу емес.Алайда бұл жағдай баланың эмоцианалдық, ақыл-ой, интелектуалдық дамуының кешеуілдеуімен қатар жүреді. Мұндай мінез-құлық жүйкеге күш түсіруінен пайда болуы да мүмкін және ол баланың жүйкесін ерекше қоздырып жібереді. Аса белсенді балалар берілген тапсырмаларды орындауда қатты қиналады, себебі оларға өз назарын бір жерге аударып , тыныш отыруы өте қиын. Мұндай балалар, әдетте ата-аналармен мұғалімдердің ерекше назарында болуы керек.

Мектеп оқушыларында болатын ерекше белсенділіктің себебі, әлі күнге дейін толық анықталған жоқ, бірақ көптеген жағдайларға байланысты белгілі бір пайымдаулар айтылып жүр. Мысалы, сарапшылар мұндай жағдайды орталық нерв жүйесінің генетикалық әсерімен түсіндіреді. Көптеген зертеушілер оның себептерін, күнделікті ішіп жүрген тағамнан\, баланың өзінің ерік жігерінен, оның өрескел қылықтарына қолдау көрсетушіліктерінен іздейді. Бүгінгі таңда келеңсіз жайттардың алдын алу мен емделудің түрлі тәсілдері қолданылып жүр. Кейбір дәрі-дәрмектер белсенді балалрды тыныштандырады. Сондай-ақ кең таралған әдістің бірі – тағамның құрамына қантты, жасанды дәмдеуіштермен тағамға қосылатын заттарды алып тастау арқылы диета қолдану. Баланың мінез-құлқына ата-ана мен мұғалімдер тарапынан үнемі және табанды бақылаудың жасалуы және сыртқы әсерді, мысалы, қоғамдық орындарда көңілді тыныштандыратын көгілдір жарықтың түсірілуі жақсы нәтиже береді. Осы және осыған ұқсас басқа да әдістемелер баланың бойындағы ерекше белсенділікті бәсеңдетуге мүмкіндік береді, ал бұл өз кезегінде оқушының сабақ үлгерімін жақсартуына,сыныптағы, үйдегі, көшедегі мінез-құлқының жақсаруына себеп болады. Әрине, емделудің бірыңғай тәсілі жоқ.
Пайдаланған әдебиеттер:

1. Әбиев Ж.Ә., Бабаев С.Б., Құлдияров А.М., Педагогика. Алматы. Дарын, 2004. 448 б.

2. Дайрабаев Е., Дайрабаева А:, Педагогика пәнінің негіздері.-Алматы, 2005.

3. Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақ тәлім-тәрбиесі.-Алматы. «Санат», 1995.

4. Қоянбаев Ж.Б. Қоянбаев Р.М. Педагогика Алматы, 2000 348 б.

5. Сейталиев Қ., Педагогиканың жалпы негіздері.-Ақтөбе, 2004-240 б.б. Төлениязов Г.

\Оқушының дарындылық қабілетін анықтау. Мектептегі психология.-226 6 24 б.
Аннотация. Данная статъя посвящена учёту возрастного оъёма детей и их индивидуальных особенностей. Воспитание направлено на создание условий для всестороннего развития членов общества. В статъе использованы труды современных учёных- педагогов.

Annotation. This article is devoted to the age volume of children and their individual peculiarities. Education is directed on the development of members of society. Some works of modern scholars are used in this article.

ӘОЖ 378-1А
ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ӘДІСТЕР АРҚЫЛЫ БІЛІМГЕРДІ ӨЗ БЕТІНШЕ

ЖҰМЫС ІСТЕУГЕ ҮЙРЕТУ
Алиханова Г.Е., Сарыбекова Қ.Н.

Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында «Жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар даярлау сапасын арттыру, қарқынды ғылыми зерттеу қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, жоғары оқу орындары зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың қажеттіліктерімен тығыз байланысы, білім беру және ақпараттық технологияларды жетілдіру болып табылады» деп атап көрсетілген. /1/ Сондықтан, қазіргі білім беру саласындағы басты мәселе- білім мазмұнына жаңалық енгізуді және жаңа әдістерді іздеуді, және оларды іске асыра алатын болашақ мамандарды даярлау қазіргі таңда ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Сонымен қатар, бұл міндеттерді шешу үшін білім ошақтарының, әр оқытушының күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық тәжірибеге, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды. Білім алушылардың өз бетімен жұмыс жасауларын арттыру мен шығармашылық қабілеттерін дамытуда жаңа педагогикалық техноглогияларды пайдалану мен оның тиімді әдістемесі өзекті мәселеге айналып отыр.

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаға сәйкес, қазіргі кездегі әрбір маман иесі шет тілін жетік меңгеруі тиіс. Өйткені әлемдегі ғылым мен техниканың жедел дамуы жастардың алдына шет тілдерін еркін меңгеру мәселесін қойып отыр./2/ Қоғамдағы өзгерістерге байланысты бүгінгі білім беру жүйесінде оқытудың жаңа әдістеріне көшу қажеттілігі туып отырғаны белгілі. Оқу процесінде жаңа оқу технологияларын, яғни интернетті, дөңгелек үстел басындағы жарыс сөздерді, электронды оқулықтарды, проектік сабақтарды т.б. пайдаланудың дәстүрлі сабақтардан гөрі берері мол. Бұндай оқыту түрлері білімгерді шығармашылық, ізденіске дағдылануды, ұжымда жұмыс істеуді үйретеді. Білімгерлер дәстүрлі өткізілетін сабақтардан гөрі, оқытудың жаңа технологиясын пайдаланған сабақтарға көбірек қызығып, белсене қатысады. /3/

Проектік сабақтардың дәстүрлі сабақтардан едәуір айырмасы бар. Проектік сабақты дайындау, өткізу оқытушылардан да, білімгерлерден де шығармашылық ізденісті, көп күш – жігер және уақыт талап етеді. Қазіргі біздің міндетіміз - жастарға тек сапалы білім беріп қана қоймай, өзінше ізденетін, лайықты жұмысты анықтай білетін, өмірден өз орнын таба алатын жастарды қалыптастыру. Қазіргі дайындалған мамандардың сапасымен болашақтағы қоғамның дамуы байланысты болғандықтан, дайындалып жатқан мамандарымыз нарықтық экономика қоғамындағы бәсекелестікке төзе білетін, жеке көзқарасы бар, өз бетінше ойлай білетін тұлғалар болуы қажет. Ал жастарға өз бетінше ойлауды қалай үйретуге болады? Ол үшін ең бірінші “не ойлау” керектігін үйретуден бас тартып, “қалай ойлау” кректігін үйрету қажет. Бұл үшін бізге проектік сабақтар көмектеседі. Себебі проектік сабақтарда білімгерлер белсенді болады, яғни оқытушы не айтады деп күтіп отырмай, өздері іздейді, зерттейді, тыңдайды, шешеді, жасайды, басқа білімгерлермен, мамандармен бірігіп жұмыс істейді. Оқытушы дәстүрлі сабақтардағыдай аудиторияда информация беретін жалғыз адам болмайды, осы жұмыстарды істеу кезінде білімгерлерге кеңес беріп көмектеседі, яғни алға қойған мақсатқа жету үшін оқытушы мен білімгер бірігіп жұмыс істейді.

Сонымен проект сабағы деген не?

Проект сабағы бұл алдын ала жоспарланған, алдына қойған мақсаты бар сабақтың ерекше бір түрі. Оның дәстүрлі сабақтардан теориялық жағынан ғана емес, практикалық жағынан да өзгешелегі бар. Проектік сабақтың басы – бір мәселе, не ерекше ой – пікірмен (идея) басталып, аяғы презентациямен аяқталады. Сабақтың басында ұсынылған мәселені шешу үшін оқытушы мен білімгерлер бірігіп жоспар құрып, жұмыс істеу әдістерін таңдайды. Жоспарлау, жұмыстарды орындау барысында білімгерлер өз беттерінше жұмыс істейді. Атап айтқанда:

• 
  білімгерлерге өз өмір тәжірибелерін, өз ойларын сабақта пайдалануға мүмкіндік беріледі;
  
• 
  сабақтың бір бөлігін жүргізу білімгерлерге жүктеледі;
  
• 
  білімгерлер өздері мәліметтер іздейді, шешімдер қабылдайды, тапқан материалдарын өңдейді, құжаттандырады, жұмыстарының қорытындысымен басқа білімгерлерді топ алдында шығып таныстырады, баяндайды.
  

Проект сабақтары Еуропа елдерінде, оның ішінде Алмания мемлекетіндегі мектептерде, жоғары оқу орындарында кеңінен пайдаланылады. Өз Отанын танып білу мақсатында мектеп оқушылары мен мұғалімдер арнайы жоспар бойынша, өз туған жерлері, тарихи ескерткіштері, атақты адамдары жайлы материалдар жинайды, зерттейді, саяхаттар жасайды, алған мәліметтерін қорытындылайды, өз елінің экономикасымен, тарихымен, географиясымен, экологиялық жағдайымен танысу үшін арнайы мекемелерге барып, экологиялық, экономикалық, тарихи, лингвистикалық т.б. зерттеулер жүргізеді, ұлы адамдар тұрған үйлерге барып, еңбектерімен танысады, кітапханалардан ұлттық мерекелердің шығу тарихын зерттейді, сұраунамалар жүргізеді, ұлттық мекемелерге іс-шаралар дайындап т.б. қыруар еңбектер атқарады. Мұндай сабақтардың елін, жерін, ұлтын, салт-дәстүрін жақсы білетін ұлтжанды ұрпақ өсіруде маңызы зор екені естен шығарылмайды және осы сабақтарға қажетінше қаражатты аямайды.

Проект сабақтар әр түрлі кезеңдерден, қадамдардан тұрады. І. Дайындық кезеңі:

а) негізгі тақырыпты түсіндіру, талдау, өз ойларын айту;

ә) сабаққа қажетті жаңа сөздермен жұмыс істеу;

б) қосымша материалдар енгізу;

ІІ. Тақырыптарды бөлу;

а) білімгерлерді кіші топтарға топтастырып, әр топқа кіші тақырыптар табу;

ә) тақырыптарды талқылау;

ІІІ. Негізгі тақырыптарды нақты кіші тақырыптарға бөлу;

а) сұрақтар құрастыру, жоспар құру, рольдерді, тапсырмаларды бөлу; кім не істейді, қашан, қалай, қандай құралдар пайдаланады т.б.

Проект сабағына дайындық кезінде жоспарды басшылыққа алған жөн. Бірақ сабақ жоспарынан ауытқуға да болады. Себебі проектік сабақ барысында шығармашылық еркіндік болуы қажет.

ІV. Мәліметтерді жинау;

а) түпнұсқадағы кітап, газет-журнал т.б. мәліметтер;

ә) теле-радио хабарларындағы мәліметтер;

б) белгілі бір жерді зерттеуден алынған мәліметтер;

в) көшеде алынған сұхбат мәліметтері;

г) фото-сурет т.б.

ғ) интернеттен алынған мәліметтер.

V. Жиналған мәліметтерді презентацияға дайындау;

а) таңдау, реттеу, өңдеу, презентацияға дайындау.

ә) плакаттар дайындау, карта жасау, газет шығару, көрме дайындау, брошюра жазу, слайдтар дайындау, бейнетаспа түсіру, мақала, реферат жазу, т.б.

VI. Презентация:

а) әр кіші топ дайындаған презентациясын басқа білімгерлер алдында айтып түсіндіреді, көрсетеді;

ә) жұмыстың нәтижесін көрме, брошюра, плакат, бейнетаспа, слайдтар, топтамалар рольдік ойындар, қабырға газеті, реферат, баяндама, мақала т.б. түрінде дайындау;

б) жұмыстың нәтижесін көрме, брошюра, плакат бейнетаспа, слайдтар, топтамалар рольдік ойындар, қабырға газеті, реферат, баяндама, мақала т.б. көмегімен ауызша айтып беру;

в) пікірталас, пікірсайыс, рольдік ойындар, конференция әдістерін пайдалану т.б.

г) қорытындыда қысқаша жұмыс жоспарымен, істің барысымен таныстыру (не істеу жоспарлады, не істелді, жұмыс қалай жүрді, егер бастапқы жоспар өзгерсе, неге байланысты өзгерді, бұдан да жақсы істеуге болар ма еді т.б.); Білімгерлерге сабақты бағалау ұсынылады. Сабақ ұнады ма? Несімен ұнады немесе не ұнамады? Жоспар іске астыма? т.б. /3/

Проект жұмысы мынандай 4 бағытта жүзеге асады.

1. 
   Тақырып таңдау;
   

2. 
   Мақсат қою. (Не үшін бұл тақырып таңдалды?, Таңдалған тақырып бойынша не біледі, не білгісі келеді?) Қойылған мақсат анық болу қажет.
   
3. 
   Тақырыпқа, идеяға байланысты материалдар жинау, (кітапханаларға бару, қажетті жерлерге бару)
   
4. 
   Презентация (Қашан, кай жерде, және кімдер үшін екенін алдын ала хабарлап айту)
   

Бұндай сабақтарды бір күнде дайындықсыз өткізе салу мүмкін емес. Проект жұмысы әрі қызықты, әрі материалдар көп болу үшін оған арнайы (кемінде екі аптадан кем емес) жеткілікті уақыт берілуі тиіс. Дәстүрлі сабақтарға үйренген білімгерлер бір күнде проектік сабаққа ауыса да алмайды. Проект жұмысы білімгерлерді адами қасиеттерге баулиды. Сондықтан проектік сабақтар жұмысы білімгерлер үшін:

• 
  өз бетінше жұмыс істеу, іздену;
  
• 
  шет тілін оқытушысыз қолдана алу;
  
• 
  әр түрлі сөздіктермен жұмыс істеу, аудару;
  
• 
  топтарда, пармен жұмыс істеу;
  
• 
  жұмыс кезінде бірін-бірі қолдап, көмектесу;
  
• 
  басқалардың жетістіктерін бағалау;
  
• 
  бір-бірімен тіл табысып жұмыс істеу;
  
• 
  басқалардың алдында жауапкершілігін түсіну;
  
• 
  өз қабілетін анықтау;
  
• 
  көптеген техникалық құралдармен ( компьютер, фотоаппараттар, видео камералар т.б.) жұмыс істеу;
  
• 
  түрлі бағдарламалармен (Activ Studio, FLP, PPT) жұмыс істеу болып табылады.
  

XVIII ғасырдың аяғында өмір сүрген шведтік педагог Иоган Пестолици “Оқыту кезінде бас, жүрек, қол” бірге қатыстырылуы қажет деп айтып кеткен екен. Проектік сабақтарда ұлы педагогтің айтып кеткен қағидасы пайдаланылады. Білімгерлер баспен ойлап, жүрекпен түсініп, қолдарымен істеген сабақтар оларды дәстүрлі жалықтыратын сабақтардан құтқарып, еркін кеңістік ашуға мүмкіндік береді. Үлгерімі нашар білімгерлер бір нәрсені дұрыс айтпай қалармын деген қорқыныштан арылып, сабаққа белсене қатыса алады. Білімгерлерге сабақтың соңғы кезеңі – презентация кезеңінде өз еңбектерінің жемісін көру ұнайды.

Ғалымдардың есептеуінше проектік сабақтар кезінде білімгерлер алған мәліметтерінің 90 % есте сақталады. Қытай мақалында айтылғандай, “Мен естігенімді – ұмытамын, мен көргенімді – еске сақтаймын, мен – қолмен істегенімді түсінемін” - білімгерлер өздері жүргізген сабақтарды, өздері тапқан мәліметтерді естерінде жақсы сақтайды.

Проект сабақтарына төмендегідей сипаттама беруге болады:

1. 
   Оқытушы мен білімгерлердің бірге жұмыс істеуі;
   
2. 
   Топпен жұмыс істеу (пармен жұмыс істеу);
   
3. 
   Білімгерлердің белсенділігі (жоспарлайды, эксперимент жасайды, іздейді, дайындайды, безендіреді);
   
4. 
   Басқа мекемелермен, ұйымдармен мамандармен бірге жұмыс істейді;
   
5. 
   Сабақ үстінде де, сабақтан кейін де жұмыс істелінеді;
   
6. 
   Білімгерлердің шешім қабылдауға құқығы бар;
   
7. 
   Сабақ зерттеулерге, шығармашылыққа бағытталған;
   
8. 
   Білім алу, білімгерлердің өз іс-әрекеттері арқылы іске асады;
   
9. 
   Өз қателерін өздері түзету арқылы үйренеді;
   
10. 
    Теория мен практика байланысты;
    
11. 
    Жиналған материалдар сабақтың соңы қандай болатынын анықтайды;
    
12. 
    Білімгерлер дербес, өз бетінше жұмыс істейді;
    
13. 
    Оқытушының жаңа рөлі (тексерушіден - кеңесшіге);
    
14. 
    Сабақтың соңы – презентациямен аяқталады.
    

1. 
   сұраунама жүргізу;
   
2. 
   экскурсияға бару;
   
3. 
   сұхбат алу;
   
4. 
   кітапханада мәліметтер іздеу;
   
5. 
   әр түрлі мекемелермен байланысу;
   
6. 
   мәліметтерді Интернеттен іздеу;
   
7. 
   эксперименттер жүргізу;
   
8. 
   мамандармен әңгімемелесу; объектілерді бақылау;
   
9. 
   мәліметтерді сұрастыру.
   

жоспарлау; таңдау; пікірлесу;пікір таластыру; дәлелдеу; шешім қабылдау; бірлесіп істеу; зерттеу; іздестіру; жасау (қолмен); ойлап шығару; безендіру; бағалау; қорытынды шығару; құжаттандыру;

Презентацияға материалдарды төмендегіше дайындауға болады:

- брошюролар дайындау; плакаттар дайындау; коллаждар желімдеу; эскиздер салу;

- карталар, кестелер, эмблемалар, декорация, схемалар салу; фотодокументтер дайындау; қабырға газеттерін, үндеулер шығару; викториналар, фотовикториналар дайындау; көрмелер дайындау; мақала жазу; репортаж жасау; бейнефильм түсіру; хат жазу; телехабар түсіру; реферат жазу; есеп жазу; баяндама жазу; слайдтар дайындау.

Проектік сабақ дайындау барысында қолмен атқарылған жұмыстар:

- өлшеу, санау, есептеу; тәжірибелер жүргізу; үлгілерді (заттардың) қолдан жасау, тігу; өлең айту, билеу, аспаптарда ойнау; сурет салу, эскиздер жасау, фотоға түсіру; плакаттар жазу; материалдарды өңдеу; компьютерде теру. /3/

Сабақ дайындау, жүргізу барысында пайдалануға болатын құралдар:

1. 
   компьютер;
   
2. 
   бейнекамера;
   
3. 
   фотоаппарат;
   
4. 
   магнитофон;
   
5. 
   микрофон;
   
6. 
   кітаптар, журналдар, сөздіктер т.б.
   

1. 
   жарыссөздер;
   
2. 
   пікір таластарулар;
   
3. 
   рөлдік ойындар;
   
4. 
   ойындар;
   
5. 
   көріністерді сахналау;
   

1. 
   көмекші;
   
2. 
   бірге істеуші;
   
3. 
   бағыт беруші;
   
4. 
   партнер (серік);
   
5. 
   бақылаушы;
   
6. 
   кеңесші.