Тарих сабағында жаңа инновациялық технологияларды пайдалану

Қазақстан тарихы пәні бойынша ұсынылып отырған мұғалімдерге арналған көмекші оқу-әдістемелік құрал, оқушылардың тарих пәніне деген танымдық қабілетін дамыту, сабақта жаңа технологиялық әдіс-тәсілдерді қолдану арқылы оқушылардың білім сапасын арттыруға көңіл бөледі.

Мектепте оқушыларға білім мен тәрбие берудің негізгі буыны-сабақ. Оқу бағдарламасының өзгеруіне байланысты сабақтардың міндеттері де, оған қойылатын талаптар да күрделене түсті. Сондықтан мұғалімдерге де орасан зор міндеттер жүктелуде.

Жаңа технологияның басты мақсаты : өздігінен дамуға ұмтылатын жеке тұлғаны қалыптастыру. Оқушы мұғалім дайындап әкелген жаңа материалдырды жәй қабылдаушыдан оны өзі іздеп табушыға айналуы тиіс.

Қазақстан тарихы сабағында тарихи материалдарды, көркем әдебиетті, деректі құжаттарды мақсатты пайдалану арқылы оқушылардың ақыл-ойын адамгершілігін эстетикалық интеллектуалдық таным-сезімін дамытып,өздігінен ізденушіге қолайлы жағдай тудырады.

Кітапшадағы сабақ үлгілерімді негізінен жас мұғалімдер оқып танысып, сабақтарында қолданып жүрсе алғысымды білдірер едім.

Елбасымыздың «Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан» атты жолдаудың негізгі тірегі – әлемдік стандарттар деңгейінде білім беру болып табылады. Бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына қосылу, тәуелсіз еліміздің болашағы жастардың білім алуына ерекше көңіл бөлді.

ҚР «Білім туралы» заңында « Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтары, ғылым мен практика жетістіктерінің негізінде жеке адамды қалыптастыруға дамытуға және оның кәсіби шеберлігін шыңдауға бағытталған білім алуға қажетті жағдайлар жасау» деп көрсетілген. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағымы күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту мектептің басты міндеті болып табылады. Ол бүгінгі білім кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару мұғалімнің қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылығының жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет.

Тарих ғылым және пән ретінде білімнің аса маңызды саласына жатады. Өйткені ол бүкіл адамзаттың тарихын, жүріп өткен жолын, жинаған тәжірибесін баяндайды. Тарихты білу әрбір адамға қажет әрі пайдалы. Сонда ғана адам өзі өмір сүріп отырған қоғамдағы орнын, істейтін қызметін дұрыс анықтайды, келешегін де болжай алады. Белгілі ойшылдардың, ғұлама ғалымдардың тарихтың маңызы туралы айтпағандары кемде-кем. Әбу-Насыр әл –Фараби: «тарихты білмей –өткенді, қазіргі жағдайды білу, келешекті болжау қиын» - десе, Н.М.Карамзин: «Тарих – әрбір ұлттың ең басты кітабы» дейді.

Тарих сабағының неғұрлым тиімді жаңа түрлерін пайдалану оқушы белсенділігін арттыруда зор маңыздылығын айта келе, өз педагогикалық қызметімде пайдаланып жүрген білім беру технологияларына тоқталғым келеді.
Бірінші В.Ф.Шаталовтың технологиясының басты мақсаттары:

• 
  Оқушының білім беру дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Оқушылардың барлығын оқыту;
  
• 
  Жеделдете оқыту;
  

• 
  Үздіксіз қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, ірі блоктар бойынша оқыту, трек сигналдарын пайдалану;
  
• 
  Жекелей әрекет жасау;
  
• 
  Ізгіліктік (барлық балалар дарынды);
  
• 
  Мәжбүрсіз оқыту;
  
• 
  Түзетуге, өсуге, жетістікке жетелеу, жетістігін жариялау, шиеленіссіз оқыту;
  

• 
  Оқу материалы ірілендіріп беріледі;
  
• 
  Блоктық түрде беріледі;
  
• 
  Оқу материалы тірек үлгі – конспекті түрінде беріледі;
  

• 
  Еңбекке қатыстырылады;
  
• 
  Еңбек сүйгіштікке тәрбиеленеді;
  
• 
  Оқушының еркі дамытылады;
  
• 
  Өзіндік танымдылығы, жауапкершілік, адалдық, жолдастық, қасиеттері қалыптасады.
  

Әдістеме ерекшелігі:

Теориялық блогі – Бағыттылық негізі (БН) – ақпаратқа кіріспе (Түсіндіру) – айту – үйде өзіндік жұмыс орындау, І-қайталау. (тірек сигналы конспектісін жаппай қабылдау), ІІ-қайталау (түсінгенін сұрау),ІІІ-қайталау (өзара бақылау)

Тәжірибе блогі – тәжірибелік жұмыс (жаттығу)- есеп шығару (жаттығу)-қорытынды:оқушылар білім беру дағдыларын және ойлау қызметінің әдісін жүйелі қолдану.

Мысалыға 8-сыныпта «1867-1868 жылдардағы реформа» тақырыбына байланысты өткен сабағымда В.Ф.Шаталовтың тірек-сызба арқылы қарқынды оқыту технологиясын пайдаландым.

Екінші Ж.А.Қараевтың «Үш өлшемді әдістемелік жүйе» білім беру технологиясы-нәтижеге бағытталған білім беру құралы.

Деңгейге бөліп оқытудың тиімділігі:біріншіден,оқушының психологиялық танымы, екіншіден,теориялық дайындығы есепке алынуы тиіс. Деңгейлік тапсырмалар арқылы мұғалім оқушының нені меңгергенін,нені меңгермегенін біледі. Соның нәтижесінде оқушыда намыс оты оянады, басқалардан қалып қалмауға тырысады. Бұл технология біріншіден, дамыта оқыту идеясын жүзеге асыруға көмектеседі,өйткені ол оқушының ойлау қабілетін, ынтасын, белсенділігін көтереді. Әр оқушының оқушылық деңгейде білім алуына мүмкіндік береді. «Үш өлшемді әдістемелік жүйе» педагогикалық технологиясы оқушының да , мұғалімнің де белсенді шығармашылық қызметін дамытуға бағытталған.
«Үш өлшемді әдістемелік жүйе» білім беру техноголиясының мақсаты :

• 
  Мектеп бітірушінің барынша көп білуі емес,оның өзіне қажетті білімді өзі білу;
  
• 
  Тиімді шешімді табуға үйренуі;
  
• 
  Оқу,кәсіптік,тұрмыс мәселесін кез-келген жағдайда шешуі;
  
• 
  Ішкі өзіндік қажеттілігін қанағаттандыратын;
  
• 
  Әлемдік білім кеңістігінде көріне алатын;
  
• 
  Шығармашыл іс-әрекет жасай алатын жеке тұлға қалыптастыру.
  

Оқушы білімі анық бағаланады. Белсенділігі артады. Ой еңбегі жетіледі. Белгілі бір нәтижеге жеткенін іштей сезеді. Өзіне-өзі деген сенімділігі артады. Өзін жеке тұлға ретінде қалыптастыруға тәрбиелейді. Шығармашылық деңгейге дейін жетуге ұмтылады, қызығушылығы артады. Зер сала қарасақ, оқушының білімді қабылдау деңгейі сыни баға беруге дейін көтеріледі. Технологияның тиімділігі мен ерекшелігі де осында.

Мен осы «Үш өлшемді әдістемелік жүйе» білім беру техноголиясын 7-сыныпта өткен ашық «§20.Ғылым мен білімнің дамуы» тақырыбындағы сабағымда деігейлік тапсырма-сұрақтар беру арқылы сабақты қорытындыладым.

І-деңгейлік тапсырма-сұрақтар:

1.Әбу-Насыр әл –Фараби дүниеге келген қала:Отырар

2.Жүсіп Баласағұни дүниеге келген қала-Баласағұн

3.Махмуд Қашқариді шын аты- Махмуд Хусейн ибн Мұхаммед

4.Ахмет Иүгнекидің шын есімі : Әбүд Ахмет Махмұдұлы

5.Қожа Ахмет Иассауйдің дүниеге келген қаласы : Сайрам

ІІ-деңгейлік тапсырма-сұрақтар:

1. 
   Жүсіп Баласағұнидің атақты еңбегі: «Құт негізі - білік»
   
2. 
   Ахмет Иүгнекидің бізге жеткен еңбегі: «Ақиқат сыйы»
   
3. 
   Қожа Ахмет Иассауйдің әкесі , атақты ғұлама ғалым: Ибрахһим
   
4. 
   Қожа Ахмет Иассауйден қалған ұлы мұра – «Даналық кітабы» немесе «Диуани-и-хикмет»
   
5. 
   Мұсылман дінінің енуіне байланысты пайда болған ғимарат-мешіт.
   

1.Шығыстың аса көрнекті ғылымы Әбу-Насыр әл –Фараби шығармаларын қай тілде жазды? Араб тілінде

2. өз еңбектерінде адам дүниені және оның мәнін өзінің сезім мүшелері мен ақыл –ойы арқылы таниды деп түсіндірген ғалым : әл –Фараби

3. Махмуд Қашқаридің еңбегі қалай аталады? «Диауна лұғат ат-түрік»

4. Жүсіп Баласағұни «Құтадғу негізі-білік» еңбегін Басағұнда бастап қай қалада аяқтаған? Қашқарда аяқтаған.

5. Қожа Ахмет Иассауйдің жолын қуған шәкірттерінің бірі – ғұлама ақын,ел ішінде Хакім ата аталған : Сүлеймен Бақырғани

Үшінші Н.А.Оразақынованың сатылай кешенді талдау білім беру техноголиясының мақсаты:

Білімді,ұлттық заңдылықтарды бағай білетін ұстамды, алғыр,жан – жақты дарынды, шығармашылық ізденіс, зерттеу жұмысын жүргізе алатын тұлғаны қалыптастыру...

Және де Н.А.Оразақынованың сатылай кешенді талдау білім беру технологиясын 5-ші және 7-ші сыныптарда қолдандым. Әсіресе,Қазақстан тарихы пәнінен қоғам қайраткерлерінің өмірі туралы , дүние жүзі тарихы пәнінен әр мемлекет бойынша тақырыптарды өткенде берілген талдау бойынша жаңа сабақты түсіндіру кезеңінде пайдаландым. Мысалы,5-сынып бойынша «әл-Фараби – шығыстың ғұлама ғалымы» тақырыпты өткенде жаңа сабақты қабілетіне ,өз ойын қорыта айтуға , тарихи деректермен жұмыс істеуге қозғау салады. Пәнге деген қызығушылығын туғызады. Пән бойынша жақсы нәтиже көрсеткішіне жеткізеді.
"Сақтар" тақырыбы бойынша қайталау сабағы.

Сабақтың мақсаты:Оқушылардың Сақтар тақырыбы жөніндегі түсініктерін толықтыру, еске түсіру, тиянақтау.

Сабақтың дамытушылық мақсаты: Оқушыларға өткен тақырыптар бойынша шолу жасап, оқушының ойлау қабілетін дамыту.

Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Жерін, елін қорғаған ержүрек сақ тайпаларының ерлігіне оқушылардың көңілін аудара отырып, олардың бойындағы патриоттық сезім қалыптастыру.

Сабақтың әдіс – тәсілі: Әңгіме сұрақ-жауап баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: ҚР саяси картасы, суреттер, сызбалар, буклеттер

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру.

а)Оқушылардың сабаққа қатысуын түгендеу.

ә) Оқу бөлмесінің сабаққа әзірлігін тексеру.

2.Өткен сабақтарды еске түсіру және қайталауға арналған бөлім.

а) "Тарих сыр шертеді" шарты: ауызша сұрақтарға қол көтеру арқылы балалар кезек-кезек жауап береді.

1.Қазақ халқының ата-тегі болған тайпалар мен ұлыстардың ежелгі заман деректерінде аты елге әйгілі болған қандай тайпаларды білесің?

2.Сақ тайпалары қай жерлерді мекендеген? 3.Сақтардың негізгі шаруашылығы қандай?

4. Сақтарға кімдер шабуыл жасады?

5.Сақтардың ержүрек батыры?

6.Сақтардың ержүрек әйел патшасы?

7. Сақ дәуірінің ескерткіштері?

8. Оба деп нені атаймыз?

9. Есік обасы қай жерде орналасқан?

10. "Алтын киімді адам " қай обадан табылды?

11. Ерте темір дәуірі кезінде Жетісуда мекендеген тайпа?

12. Сақ тайпаларының ерекшеліктері?

13. Басқарудың жоғарғы органы не болған?

14. Тайпаны басқарудың жоғарғы органы не болған?

15. Тайпаны кім басқарды?

Ә) «Мен сақтар туралы не білемін?» - балалардың аталған тақырыпқа арнап жасаған баяндамалары, рефераттары, тұрмыстың бұйымдары,сызбалары, суреттер көрмесіне арналған бөлім. Оның жоспары төмендегідей.

1. 
   Сақтардың мекендеген территориясын картадан түрлі-түсті қағаздар арқылы белгілеу.
   
2. 
   Сақтар туралы деректер не дейді?(Рефераттар мен баяндамалар)
   
3. 
   Сақтардың атақты билеушілерімен қоғамдық құрылысы (сызба жасау).
   
4. 
   Көркем шығармалардағы – Томирис бейнесі. (буклет)
   
5. 
   Сақтардың тұтынған бұйымдары (құмыра, соғыс қару-жарағы, киіз үй макеті) әңгімелеу.
   

«Не? Қайда? Қашан?» - сынып үш топқа бөлініп деңгейлік тапсырмаларды орындайды.

1. 
   Сақтардың "Алтын киімді адам" тарихи ескерткіші қай жылы табылды?
   

В. 1941 – 1945

С. 1960 – 1965

D. 1980 – 1985

2.Жетісуды мекендеген тайпалар?

А. Арал Каспий даласының тайпалары.

В. Дай – дах тайпалары

С. Дай – массагет тайпалары

Д. Сақтар, үйсіндер

3. Жетісудан табылған археологиялық ескерткіш қорым?

1. 
   Бесшатыр қорымы.
   
2. 
   Тасмола
   
3. 
   Үйғарақ
   
4. 
   Дықылтас
   

1. 
   Адамдардың шығу тегін
   
2. 
   Адам сүйегінің қалдығыарқылы оның жасын, нәсілін анықтайтын ғылым
   
3. 
   Дәстүрін зерттейді
   
4. 
   Мәдениетін зерттейді
   

1. 
   Қыштан
   
2. 
   Темірден
   
3. 
   Мыстан
   
4. 
   Теріден
   

1. 
   Б.Жандарбеков
   
2. 
   Ш.Мұртаза
   
3. 
   Ә.Кекілбаев
   
4. 
   М.Шаханов
   

1. 
   Киіз үй
   
2. 
   Жер төле
   
3. 
   Сабан үй
   
4. 
   Балшық үй
   

1. 
   Тас ғасыры
   
2. 
   Мысты тас
   
3. 
   Ерте темір дәуірі
   
4. 
   Рулық қауым
   

1. 
   Қымыз
   
2. 
   Айран
   
3. 
   Шұбат
   
4. 
   сүт
   

1. 
   Кир, Ксерекс, I Дарий
   
2. 
   Абылай, Әбілхайыр, Жәнібек
   
3. 
   I Петр, I Александр
   
4. 
   Ашок, Чандрагупта
   

1. 
   Сақтар, соғырлар, бактриялықтар
   
2. 
   Вавилондықтар, египеттіктер
   
3. 
   Хеттер, кушандар
   
4. 
   Қытайлар, гректер
   

1. 
   А.Македонский
   
2. 
   Наполеон
   
3. 
   Керей мен Жәнібек
   
4. 
   Көшпелі өзбектер.
   

1. 
   Алтынтөбе, Ақтөбе
   
2. 
   Күлтөбе, Шаян
   
3. 
   Шірік – Рабат, Бәбіш Молда
   
4. 
   Бадам, Келес
   

1. 
   Құдіретті еркектер
   
2. 
   Азиялық скифтер
   
3. 
   Жүйрік ат, тұлпар
   
4. 
   Ежелгі сақ тайпалары
   

1. 
   Қара теңіздің солтүстігінде
   
2. 
   Арал теңіздің маңында
   
3. 
   Мургаб аңғарында
   
4. 
   Жетісуда
   

"Сақтар"

1. 
   Томиристің ұлы?
   
2. 
   Сақтардың б.з.б. VIII-VII ғасырдағы қарым-қатынас жасаған мемлекет?
   
3. 
   Шірік Рабат қаласының орны қай жерде?
   
4. 
   Іле аңғарындағы оба?
   
5. 
   Грек-Мокедон патшасы?
   
6. 
   Сақтардың ержүрек батыры?
   

1. 
   "Жүйрік атты турлар"
   
2. 
   "Апасиактар"
   
3. 
   "Азиялық скифтер"
   
4. 
   "Есік жазуы"
   
5. 
   "Хаумварга"
   
6. 
   "Тиграхауда"
   
7. 
   "Парадарайа"
   

« Болашақ сақтар тарихын зерттеуші» - деректермен көбірек жұмыс істеген оқушы:

«Үздік қол өнер шебері» бұйымдар мен жұмыс істеген оқушылар мадақталып, бағаланады.

Үйге тапсырма беру.

Тарихи шығарма жазу. Ұсынылатын тақырып.

1. 
   «Кирдің сақ жеріне жорығы».
   

би, Қазыбек би туралы білімдерін ортаға сала отырып, олардың шығармаларын сын тұрғысынан бағалай білуге үйрету.

Қызығушылықты ояту

1. Ойшақыру (1 минут)

IIтоп: Қазыбек би ауылы

IIIтоп: Әйтеке би ауылы.
2.Топтастыру ( 5минут)

Үш топқа да бірдей «Билер» деген сөзді топтастыру тапсырылады. Осы сөзді естігенде, ойларына қандай сөз келеді, соны топтап жазады.

Мысалы:
Әділ данышпан шешен беделді
Билер тапқыр ел құрметі адал ойланып сөйлеген
Еркін жауап (мағынаны тану, 12 минут)

А) Әр топ өздеріне берілген билер туралы ойларын ортаға салады, билердің өмірбаянына қысқаша тоқталады.

жатқа айтады. Өз билерінің шешендігін дәлелдейді.

Сабақта мақсатымызға жеттік пе?

Әр оқушының бағасын сипаттау, жақсы жақтарын атап өту.

Тапсырма көздері:

тексеруге арналған тест)

Әмір Темірдің әкесі кім?

8. Гүлденген дәуірі, 9. Қалада, 10. Алтын Орда дәуірінде 11. Қасым хан тұсында, 12. Ноғай Ордасының аты 13. «маңғыт елі», 14. Едіге, 15. Нурад - дин.

1.Қазақ-қалмақ қатынастарының қандай ерекшеліктері бар?

2.Патша үкіметі неліктен қалмақтардың Жоңғарияға көшуіне қарсы болды?

3.Ресей қалмақтарға қарсы қандай шаралар қолданды?