Қазақстандағы ұжымдастыру
Республикада Мəскеуден келген шенеуніктердің жоспарларына сəйкес ұжымдастыру 1932 жылдың көктемінде аяқталуы тиіс еді. Бұл жоспарлар көшпелі жəне жартылай көшпелі шаруашылықтар дамыған аудандарға қатысты болмады. Сонымен қатар, олар Ресей мен Украина ауылдарында колхоздар құрылған үлгілер бойынша Қазақстанда колхоздар құрды. 200 шақырым немесе одан да көп радиустағы жүздеген шаруа қожалықтары бір жерде жиналды, содан кейін ауыл түрі бойынша стационарлық ауылдар құрылды. Бұл ретте жергілікті ерекшеліктерді ешкім ескермеген, ал бұл көшпенділер үшін ең қайғылы салдарларға əкеп соқтырды. 1930 жылы 87 136 шаруашылық, ал 1933 жылы 242 208 шаруашылық отырықшылыққа көшті. Ақыры, адамдар партияның барлық шақыруларына қарамастан, колхоздарға бірігуге асықпады. Онда таптық жəне кінəлілерді. Олар бұрынғы байлар, жұдырықтар деп аталатын ауқатты жеке шаруалар болды, ал оларға жанашыр болған адамдар бақсылар деп жарияланды. Бір сөзбен айтқанда, олар" жауларды " таба алды.
Бай шаруалармен күрес 1928 жылы 27 тамызда "ірі бай шаруашылықтары мен жартылай феодалдарды тəркілеу жəне көшіру туралы"жарлық жарық көрді. Бұл құжат байдың мүлкін тəркілеуге, сондай-ақ иелерінің өздерін шығаруға жақсылық жасады. Билік көшпелі аудандарда 400-ден астам, жартылай көшпелі аудандарда 300 – ден астам мал, ал отырықшы аудандарда 150 – ден астам мал болған байларды əлеуметтік қауіпті деп жариялады. Олардың барлық мүлкі тəркіленіп, иелері жіберілді. Бай шаруашылықтарының 83%-ы əлеуметтік қауіпті деп танылды, ал 91% – ы Кеңес өкіметіне қарсы шықты.
Бірінші бесжылдық ішінде ел ауқымында астық өндірудегі республиканың үлес салмағы шамамен 9-дан 3% - ға дейін азайды. Бірақ ең ауыр зардаптар мал шаруашылығында болды. Егер ұжымдастыру алдында Қазақстанда 40 млн-нан астам мал басы болса, 1933 жылы 1 қаңтарға 4,5 млн-ға жуық мал қалды. Ұжымдық шаруашылықтардың 87% - ы жəне жеке шаруашылықтардың 52% - ы малдарын толығымен жоғалтты. Бұл қазақ халқының тарихындағы ең қорқынышты трагедияға – 1930-1932 жылдардағы ашаршылыққа əкеп соқтырды. Екі жыл ішінде ашаршылық пен аурудан қазақ халқы 1 млн 750 мың адамды жоғалтты, бұл халықтың 40% - ы. Адамдар құтқаруды бөтен жерден іздеді. .
