Темiр жол және көлiк тораптарының жұмысын ұйымдастыру
Теміржол торабы деп - бірнеше теміржол бағытының желілері түйіскен (қиысқан) немесе қосылған жерде станциялар мен басқа да айырым бекеттерін байланыстырушы жолдар арқылы біріктіретін пунктті айтамыз. Ол станциялар бір-бірімен басты жолдармен, қосымша жолдармен біріктірілген, тараптағы барлық станциялар бірыңғай технологиямен жұмыс істейді.
Теміржол торабтары - теміржол тораптарының схемасына қарай, құрылыстардың орналасуына қарай, олардың геометриялық формаларына қарай келесі түрлерге бөлінеді:
1. Теміржол торабы пайдалану түріне қарай және жолдың маңызына қарай екіге бөлінеді:
кішкентай не орташа қаланың жанында, көбінесе транзит жүк және жолаушы пойыздарды өңдейтін транзит тораптары. Мұндай тораптарда жергілікті өңдеу жұмыстары көп болмайды;
әр бағыттаманың транзит пойыздары мен сұрыптау жұмыстары көп - транзиттік торап. Мұндай тораптарда бірнеше сұрыптау станциялары болуы мүмкін.
2. Қаланың адам санына қарай тораптар төртке бөлінеді:
жергілікті өңдеу жұмысы көп тораптар (250 500 мың адамнан тұратын қаланың жанында);
жергілікті өңдеу жұмысы аз тораптар (50 100 мың не 250 мыңға дейін адамнан тұратын қаланың жанында);
теңіз бен өзен порттарының жанында, көбінесе жүктерді қайыра тиеу жұмыстарын орындайтын порттың торабы болып бөлінеді;
үлкен қалалық торап (500 мыңнан көп адамдар тұратын қаланың жанында орналасқан) болып бөлінеді.
Темiр жол желiсiнде вагонағындарды ұйымдастыру
Пойыздарды құрастыру деп темiржолдың барлық желiсiндегi және жалпы тораптағы барлық вагонағындарды пойыздарға бiрiктiру жүйесiн айтамыз. Бұл жүйе стансаның пойыздарды тарқату, құрастыру және тоқтаусыз өткiзу жұмысының технологиясы мен жұмыс көлемiн анықтайды.
Вагон ағындарын ұйымдастыру нұсқаларын таңдау тәсілдері
Үйлестірілген талдап салыстыру әдісі (метод совмещенных аналитических сопоставлений) (авторы проф. А.К. Бернгард). Басты бағалау критериi варианттарда уақытты үнемдеу (вагон-сағат) болып табылады. Тәсілдің мақсаты – ең тиiмдi вариантқа бiртiнде жақындау болды.
Абсолюттік есептеу әдісі (авторы проф. А.П. Петров). Есептеу полигонындағы вагон ағындарын біріктірудің түрлі нұсқаларын салыстыру вагон ағындарын ұтымды ұйымдастыру шешімі болып саналады.
Абсолюттік есептеу әдісі бойынша вагон-сағаттарды іс жүзінде мүмкін болатын барлық нұсқалар үшін анықтайды. Оңтайлы нұсқаны қабылдау мүмкін болмайтын (әлде бір сұрыптау станцияларында сұрыптау жолдары жетіспейтін) жағдайда оңтайлы нұсқаға жақын келетін басқа нұсқаны табу қиын емес.
Варианттарды бағыттап талдау әдісі. Пойыздарды құрастыру жоспарының талдап есептеу әдістері мүмкін болатын нұсқалардың бәрін емес, олардың бәсекеге түсу әдістері мүмкін болатын нұсқалардың бәрін емес, олардың бәсекеге түсе алатындарын ғана қарастыруға, сөйтіп олардың ішінен неғұрлым тиімділерін қарастыруға мүмкіндік беретін белгілі бір әдістерді, шарттарды, ережелер мен рәсімдерді пайдалануға негізделген.
3. Қажетті шарт (ҚШ), жеткілікті шарт (ЖШ) және жалпы жеткілікті шарт (ЖЖШ) бойынша тексеру. Жолай техникалық станциялардан өңдеусіз өтуден келтірілетін вагон-сағат үнемі құрастыру станцияларындағы жинақталу вагон-сағатынан көп немесе соларға тең болатын жағдайда вагон ағындарын құрастыру жоспарында баратын станциясына жеке бөлек шығару пайдалы болады:
ҚШ: ЖШ: ЖЖШ:
мұндағы – есептік бағыттағы жолай техникалық станциялардың саны;
– барынша жақын ағынның баратын станциясы;
– жолай техникалық станциялар үшін ең аз үнем мөлшері.
Есептік вагон ағындары. Вагон ағындары деп – белгілі бір уақыт аралығында (әдетте тәулік ішінде) белгілі бір бағытта жүретін вагондар саны, ол тасымалдау жоспары бойынша айқындалады.
Тасымалдау жоспары дегеніміз жүкті тиеу және түсіру станциясы көрсетілмеген әр жолдар арасындағы вагондар қатынасының қиғаш шахматкестесі болып табылады. Жоларалық вагондар әртүрлі түйіспе бекеттері арқылы түрлі бағытта жүріп жатады. Сұрыптау станциялары арасындағы әрбір вагон ағындарыың мөлшері әр түрлі жоларалық қатынастардың үлесінен құралады. Құрастыру жоспарын есептеп шығару үшін бөлінген станциялар арасындағы вагон ағындарын анықтау үшін әрбір бағыт бойынша қатынастар үлесін – арнайы эталондар кестесін жасайды. Осындай кестелердің негізінде жоспарлы вагон ағындарының, жолдағы тиеу мөлшерінің кестесін жасап, осыдан кейін бүкіл тиеулі ағындар бөлінген станцияларға “байланымды“ болып қалатындай етіп өңдейді.
а – жұп бағыт; б – тақ бағыт
Cурет 2.1 - Вагон ағындарының сатылы керегені
Әрбір есептік бағыт үшін вагон ағындарының сатылы графигін жасайды (2.1-сурет). Бұл суретте жөнелту станцияларына сай келетін вертикаль сызықтарымен осы «жолақтың» соңына дейін баратын вагондардың санын көрсетеді. Мысалы, жұп бағытта 50 вагон А-дан Д-ға қарай, 70 вагон – В-дан Д-ға қарай және т.с.с. жүреді.
Жылжымалы құрамдардың жеке түрілеріне жүк тиелген вагон ағындарың жоларалық шахмат-кестелері жоспарлы бос вагон ағындарын жасау үшін негіз болып табылады. Осыларға қарай жылжымалы құрамның белгілі бір түрінің балансын (артықтығын немесе кемдігін) есептеп шығарады және артық бос вагондарды жетіспейтін бекеттерге жіберу (реттеу) сызбасын белгілейді. Мұнда вагондардың бос жүрісін барынша азайтуға тырысу қажет.
Пойыздарды құрастыру жоспарын есептеп шығару нормативтері мен параметрлері. Пайдалану шығындары (қолайлы болу үшін ол вагон-сағатпен беріледі) құрастырудың әр нұсқасының тиімділік өлшемі болып табылады. Жалпы алғанда, мынадай жағдайда барары бір вагон ағындарын дербес бөлген жөн.
Біріктірілген аналитикалық салыстыру әдісі Алғашында бастапқы станциялардан ақырғы станцияларға баратын, кез келген жолай станциялардағы үнемделген вагон-сағаты, құрастыру станцияларындағы жинақтауға жұмсалған шығындардан асып түсетін, жалпы жеткілікті шартты қанағаттандыратын (ЖШ) вагон ағындары анықталады. Осылайша іріктелген жөнелтімдер құрастыру жоспарының тиімді нұсқасына енгізіліп, бұдан былайғы есептеулерден шығарылады. Қалған вагон ағындары үшін мүмкін болатын барлық өтпелі ағындардың графигі жасалады.
Олардың ішінен жолай техникалық станциялардан өңдеусіз өтуден келетін үнем барынша көп болатын ең бастапқы деп аталатын ағын анықталады. Егер ол жеке ғана болса, онда құрастыру жоспарының тиімді нұсқасына енгізілуі мүмкін. Егер жеткілікті шартты қанағаттандыратын одан әрі баратын өтпелі ағындар болса, олардың көп үнем беретін біреуі таңдалады. Бұдан кейін бастапқы ағынды едәуір алыс ағынмен алмастырудың орындылығын тексеру үшін бастапқы ағыны бар нұсқа мен таңдалған едәуір алыс ағыны бар нұсқаны салыстырады. Жолай техникалық станцияларда вагон-сағат үнемі көп болатын нұсқа қабылданады.
Дәріс №2
Вагон ағыны мен пойыз қозғалысын ұйымдастыру. Темір жол вагон ағынын басқарудың мәні. Пойыздарды құрастыру жоспарының пайдалану және технико-экономикалық көрсеткіштері. Желiлердiң өткiзгiштiк және тасымалдау қабiлетi. Нақты және қажетті өткізу тәсілдері.
Желiлердiң өткiзгiштiк және тасымалдау қабiлетi. Темiр жол мен темiр жол көлiгiнiң өндiрiсiнiң қозғалысын басқару
Желінің (телімнің) белгілі бір техникалық жабдықталуы және қабылданған жүрісті ұйымдастыру жүйесі (график түрі) жағдайында бір тәулік ішінде осы желі (телім) арқылы өткізілетін белгіленген массадағы пойыздардың немесе пар пойыздардың ең көп саны теміржол желісінің (телімінің) өткізу қабілеті деп аталады.
Нақты өткізу қабілеті – әлде бір күрделі жұмыстар атқармай-ақ, қолда бар техникалық жабдықтар арқылы жүзеге асырылады.
Жобалық өткізу қабілеті – телімнің техникамен жарақтануын күшейту үшін белгіленген қайта құру және құрылыс жүргізу жұмыстарын жүзеге асырғанда орындалады.
Қажетті өткізу қабілеті – әрбір нақты бағытта мемлекеттің мүддесімен анықталатын резервті ескере отырып, берілген жүк және жолаушылар ағынын өткізе алатын телім болуға тиіс.
Бұдан әрi телiмнiң аралықтар арқылы өткiзу қабілетін есептеп шығару әдiстемесi баяндалады. Техникалық құрылғылардың өткiзу қабілетін басқа пәндер зерттейдi.
Телiм аралықтарының өткiзу қабілеті түрлiше болады, сондықтан телiмнiң аралықтар арқылы өткізу қабілетін анықтау үшiн алдын ала өткiзу қабілеті өте аз аралықты табу қажет, оны шектегіш аралық деп атайды, оның өткізу қабілетін есептеп шығарып, осы арқылы, тұтас алғанда, телiмнiң өткiзу қабілетін анықтау керек.
Аралықтың өткiзу қабілеті графиктiң түрiне және оның элементтерiнiң мөлшеріне, сондай-ақ бөлiм бекеттерiндегi жол тарамдарына байланысты. Аралықтардың өткiзу қабілетінің жалпы түрі:
, (1.6.1)
мұндағы – жолдарды, түйiспе желiлердi және басқа құрылғыларды күнделiктi күтiп-баптауға арналған графиктегi технологиялық «толас кездің» ұзақтығы; – техникалық құралдардың сенiмдi жұмыс iстеуiн ескеретiн коэффициент; – график периоды; – график периодындағы пойыздар (пар пойыздар) саны.
Темiр жолдардың тасымалдау қабілеті
Темiржол желiлерiнiң әрбiр жүрiс бағытында тасымалдау қабілеті, жылына млн. т нетто, жүк пойыздары үшiн (жеделдетілген және құрама пойыздарды есептемегенде) барынша көп өткiзу қабілеті мен пойыздың массасына байланысты анықталады:
(1.6.16)
мұндағы – жүк пойыздары үшiн нақты өткiзу қабілеті.
– пойыздардың бруттолық орташа массасы, пойыздың массасы мен жүк ағыны құрылымының белгiленген нормасына байланысты, т;
– пойыздың неттолық массасының бруттолық массасына қатынасы, вагондардың тегiне және жүк ағынының құрылымына байланысты;
– жеделдетiлген және құрама пойыздармен тасымалданатын жүк мөлшерi, жылына млн. т.
Жылжымалы құрамның пайдалану көрсеткіштері
Жол балансына енген локомотивтер жолдың инвентарлы паркын құрайды. Жол ішінде локомотивтер деполар бойынша таратылады. Депо балансына енген локомотивтер инвентарлы депоның инвентарлы паркын құрайды. Инвентарлы паркттың әрбір локомотивіне техникалық паспорт құрастырылады, мұнда локомотивтің техникалық күйі, орындалған жөндеу және модернизация жұмыстары көрсетіледі. Техникалық паспорт тіркеу депосында сақталады және локомотивтердің инвентарлы паркын есептеудің негізгі құжаты болып табылады. Есеп физикалық өлшемдермен, ал моторлы вагондардың есебі секциялар санымен жүргізіледі.
Локомотивтердің инвентарлы паркы жол (депо) қарамағындағы және жол (депо) қарамағындағы емес болып жіктеледі. Жол қарамағындағы парк пайдаланатын және пайдаланбайтын болып бөлінеді.
Жолдың (депоның) пайдаланбайтын паркы жөндеудің барлық түрінде, жоспарлы жөндеулер арасындағы модернизацияда, тұрған жөндеуді және инвентарлы паркттен шығаруды күтіп тұрған, жүру, тапсыру, қабылдау, қорға және резервке дайындау, сонымен қатар қор мен резервте тұрған локомотивтерден құралады.
Пайдаланатын парк жұмыстың барлық түрінде қолданылатын, техникалық оперциялар орындалатын, жұмысты күтіп тұрған локомотивтерден, сонымен қатар аялдау мөлшерінен аспайтын ТО-2 техникалық тексерісте тұрған локомотивтерден құралады.
Локомотивтерді пайдаланатын парктен пайдаланбайтын парке және кері ауыстыру, белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
Негізгі депоға тіркелген локомотивтер айналатын телімді - айналым телімі деп атайды. Айналым телімі ұзартылған болса, онда оны жабдықтау бойынша бекеттері, локомотивтердің айналым телімдерінің аралық бекеттері және локомотив бригадаларын ауыстыру бекеттері орналастырылады.
Локомотивтердің айналым телімі бір немесе бірнеше тартым өрістерінен құралуы мүмкін. Негізгі және айналым деполары орналасқан станциялар арасындағы телімді - тартым өрісі деп атайды. Тартым өрісі бір немесе бірнеше бригадалар жұмысының телімдерінен құралуы мүмкін. Мұндай әр телім локомотив бригадалары ауысатын бекеттер арасында орналастырылады. Мұндай бекеттер ретінде негізгі және айналым деполары орналасқан станциялар және бригадалар алмасатын бекеттер саналады.
Дәріс №3 Жылжымалы құрам жұмысының сандық және сапалық көрсеткіштері. Вагон айналымы және оның құрылымдық элементтері туралы ұғым. Вагон паркын мөлшерлеу. Локомотив паркын мөлшерлеу.Темір жолдың және желілік бөлімдердің жедел жоспарлаудың мәні мен маңызы. Пайдалану жұмысының техникалық мөлшерлерін орындалуын талдау.
Темір жол көлігіндегі көрсеткіштер екіге бөлінеді:
сандық көрсеткіштер: жүкті тиеу, жүкті түсіру, түсіруден кейін бос вагондарды тапсыру, техникалық станциялардан жөнелтілетін вагондардың саны, жүк айналымы, вагон-км, пойыздарға локомотивтерді беру;
сапалық көрсеткіштер: вагон айналымы, жүк және техникалық станцияларда вагондардың аялдау уақытының мөлшерлері, жүріс жылдамдығы, вагон және локомотивтердің орташа тәуліктік жүрісі, вагон рейсі, вагондардың бос жүрісі.
Локомотив шаруашылығы локомотивтерді жөндеуге және техникалық қызмет көрсетуге арналған. Оның құрамына локомо- тив ғимараттары, шеберханалар жэне жабдықтау құрылғылары кіреді. Локомотивтер жұмысын айналма сызбамен ұйымдастыруда локомотивтерді құммен, отынмен және майлау материалдарымен ағытпай жабдықтау үшін жабдықтау құрылғылары қабылдау-жөнелту паркінде орналасуы мүмкін.
Стансаның дамуына келешекте қиыншылық болмауы үшін ло- комотив шаруашылығының құрылғыларын жүк пойыздарын қабылдау-жөнелту паркіне жақын орналастырады. Локомотив шаруашылығының аумағындағы құрылғылардың орналасуының негізгі сызбасы 6.5-суретте келтіріген..
Вагон шаруашылығы (6.6-сурет) - вагондардың түзу күйін және пойыз құрамында қауіпсіз жүруін қамтамасыз ету үшін стан- сада құрылады. Оған вагон депосы, вагондарға техникалық қызмет көрсету, вагондарға ағытып ағымды механикаландырған жөндеу, ва- гондарды тасымалдауға дайындау, вагондарға бақылау-техникалық қызмет көрсету қосындары және басқалар кіреді.
1, 2, 3 - жөндеу, 4, 5 - түсіру, 6, 8- жүріс жолдары; 7 - жөнделген вагондар және 9 - жөнделетін вагондар түраңтайтын жолдар; 10- қосдоңгалақтар түсіру жолдары; 11- қосдоңгалақтар мен арбашаларды бүру жолдары мен 12 - олар тұратын парк
Достарыңызбен бөлісу: |