Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

320 
оқу орындарының үлкен жауапкершілікті сезініп, білікті, өз ісінің шебері, 
бәсекеге қабілетті, кең ауқымды, жан 
– 
жақты дамыған, кәсіби құзыретті 
маман дайындауға ұмтылуы, өзінің бүкіл қызметін осы бағытта құруы заңды 
құбылыс, себебі жоғарыда айтылғандай қоғам өзінің әлеуметтік 
– 
экономикалық және рухани дамуының мазмұны мен сипаттарының өзгеруіне 
және еңбек сапасына талаптың жоғары
-
лауына байланысты өз ісін жетік 
білетін, кәсіби білігі мол мамандарды қажет етеді.
 
Соңғы жылдары мамандардың құзыреттілігі туралы пікірлер кәсіби 
маман даярлау мәселелерімен айналысып жүрген ғалымдар, пе
-
дагогтар, 
психологтар еңбектерінде көрініс табуда. Психологиялық
-
педагогикалық 
әдебиеттердегі ғалымдардың зерттеулеріне қарағанда
, 
кәсіби шеберліктің 
қалыптасуы мен даму үдерісінде екі ұғым: құзы
-
реттілік (компетенттілік) 
және құзырет (компетенция) ұғымдары пай
-
даланылып келеді. 
Зерттеу мәселемізді әдіснамалық тұрғыда негіздеу барысында 
болашақ мұғалімдердің кәсіби 
- 
дидактикалық құзыреттілігін қа
-
лыптастыруға байланысты «құзыреттілік», «кәсіби құзыреттілік» «мұ
-
ғалім
құзыреттілігі» ұғымдарына берілген әртүрлі түсініктемелердің бар екендігіне 
көзіміз жетті. 
И.А. Зимняя Дж. Равеннің еңбегіне сүйене отырып, бұл ұғым
-
ның 
мазмұны бір
–
біріне байланыссыз, біреулері когнитивтік, біреулері 
эмоционалдық салаға
жататын көптеген құзыреттіліктерден тұраты
-
нын 
анықтады. Бұл компоненттер тиімді тәртіп түрі ретінде бір 
– 
бірін 
ауыстыруы да мүмкін. Ол өз еңбектерінің бірінде үш топқа бірікті
-
рілген он 
негізгі құзыреттіліктерді қарастырады:
1. адамның жеке тұлғалық
іс
-
әрекет пен қарым
-
қатынас субъектісі 
ретіндегі құзыреттіліктер;
2. адамның өзара іс
-
әрекеті мен әлеуметтік саласына қатысты 
құзыреттіліктер;
3. адамның іс
-
әрекетіне қатысты құзыреттіліктер. 
Дж. Равеннің тұжырымдамасы кәсіби құзыреттілікті қалыптас
-
тырудың ішкі және сыртқы шарттарын жасау, кәсіби маман тұлғасын 
тәрбиелеу мәселелерін қарастырады. Құзыреттіліктің жетекші компо
-
ненттерін анықтай отырып, ол
адамның алдына қойған мақсатын орындауға 
көмектесетін қырыққа жуық
сипаты мен икемділігін атайды
.
Тұлғаның
жүйелі
білімі ретіндегі құзыреттілік көбінесе оның әлеуеттік 
сапасына қатысты болады. Сондықтан ЖОО бітірушісі оқу үдерісінде 
құзыреттіліктер кешенін игереді
.
Дидактикалық біліктілікті
біз мұғалімнің білім беру, оқыту қызметін 
орындаудағы, әртүрлі дидактикалық міндеттерді шешудегі түрлі әдіс 
– 
тәсілдерді меңгеруі деп қарастырамыз.
Дидактикалық құзыреттіліктің (ДҚ) нормативтік мазмұнына негізгі 
дидактикалық теориялар мен тұжырымдамалар (ДҚ
-
тің негізі), түйінді 
дидактикалық ұстанымдар (ДҚ
-
ядросы) және бастауыш мектептегі оқу 
– 

321 
тәрбие үдерісін дидактикалық жобалау үлгісі (ДҚ
-
салдары) енеді. 
Дидактикалық құзыреттілікке
оның жеке сипаты тән, осыған байланысты 
жеке компонент мазмұнына болашақ мұғалімнің субъективтік тәжірибесі 
болатын дидактикалық жобалау мен дидакти
-
калық білімнің игерілген 
тәсілдері енуі керек деп есептеледі
. 
Мұндай біліктіліктерді игеру мұғалімнің әдістемелік біліктілігін жаңа 
деңгейге көтереді. Атап айтқанда: а) оқу материалының мазмұ
-
нын 
меңгеруге тиіс пәндік білім, білік және дағдылардың жиынтығы деп қана 
қарамайды, оны оқушы орындауға тиісті іс 
- 
әрекеттің тәсілдерімен 
сәйкестендіре біледі; ә) пәндік білім мазмұнын меңгеру тәсілінің негізіне 
кіші жастағы оқушылардың психологиялық ерекше
-
ліктері және оқыту 
үдерісінің ынталандыру, оқу материалын меңгеру
-
ге белсенділік таныту, өзін 
- 
өзі бақылау сияқты жалпы заңдылықтары жатады; б) меңгеру тәсілдерін 
таңдағанда «оқушының жақын даму аймағына» бағдарлау (Л.С.Выготский), 
әдістемелік қызметінің пәні тек қана оқыту нәтижесі емес, оқушылардың 
дамудың бір деңгейінен екінші деңгейіне өту ерекшеліктері де болып 
табылады.

жүктеу/скачать 2,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: