Тексерген: Жампетова А. О

Ежелгі Грек және Шығыс ойшылдарының саяси көзқарастары
Орындаған: Маханбетжан Айгерім
Тексерген: Жампетова А.О.

2
Платон - ежелгі грек 
философы, Сократтың
шәкірті және
Аристотельдің ұстазы. 
Платон - шығармалары
басқалар келтірген қысқа
үзінділерде сақталмаған, 
бірақ толық сақталған
бірінші философ.

2 0 Х Х
Платон (көне грекше: Πλάτων, б.з.д. 427 — 347) —
ежелгі грек философы, математик, Сократтың шәкірті, 
еуропалық идеализм философиясының негізін
салушы. Платон оның лақап аты болып, жауырыны кең
болғандықтан "жалпақ", "кең" деген мағынада Платон 
деп аталған. Платонның шын есімі —
Аристокл.
Платон философиялық ізденістің алғашқы
нұсқасының бірегей өкілі болды. Әсіресе классикалық
философия Платонды өз арқау дәстүрі етіп
қалыптасқаны белгілі. Платонның Афина қаласында
құрған Академиясы адамзат мәдениетіндегі ең
алғашқы жоғары оқу орынының таңдаулысы
есептеледі. Платон және ұстазы Сократ және шәкірті
Аристотель үштігі шығыс (мұсылман әлемі) пен батыс
(христиан әлемі) тарихында философия мен ғылымның
алғашқы негізін қалаған ойшылдар есептеледі.

2 0 Х Х
П Р Е З Е Н Т А Ц И Я Д Л Я К О Н Ф Е Р Е Н Ц И И
4
Предпосылки
Когда Мария училась в средней школе, ее 
интерес к американскому языку жестов вызвал 
желание изучать коммуникации, и в результате 
она стала заниматься технологиями и тем, как 
они улучшают общение.

Платонның ойынша, адамдар өз қажеттіліктерін жеке дара өтей
алмайды. Олар өмір сүру үшін тамақ, киім өндіріп, үй салулары, т.б. 
жасаулары керек. Біреулері егіншілікпен, екіншілері тігіншілікпен, 
үшіншілері құрылыспен, төртіншілері етікшілікпен, т.с.с
айналысады.Сөйтіп, олардың бәрі бірігіп қана қажеттілігін өтейді. Осы 
бірігудің арқасында қоғам, мемлекет пайда болады. Мемлекет еркін
адамдардың бәріне бірдей әділ қызмет етуі керек. Платон мемлекеттік
құрылысты 5 түрге бөлді: аристократия, тимократия, олигархия, 
демократия және тирания. Бұлардың ішінде ең жақсысына аристократ. 
мемлекетті жатқызды. Онда ақыл-естілік, парасаттылық билейді. Оның
қағидалары адамгершілік, абырой, ар-намыс деп санады. Платон 
қоғамдық меншікті қолдап, жеке меншікке қарсы тұрды. Өйткені
қоғамдағы кикілжіңдер мен дау-жанжал, қайшылықтарды тудыратын
жеке меншік деп санады.
2 0 Г Г
5

2 0 Х Х
6
Платон аристократиялық мемлекет құрлысы туралы
:"
Мемлекет
", "
Саясаткер
", "
Заңдар еңбектерінің
мазмұны
".
Өзінің еңбектері мен шығармаларында ұлы ойшыл абсолюттік идеализмді жақтады
. 
Оның айтуынша
, 
әрбір идея жеке жеке заттың немесе барша заттың абсолюттік мәнін білдіретін ерекше идеялар әлемін құрайды
, 
яғни идеялар мәңгілік
,
олар жоғалып кетпейді
, 
жаңадан пайда болмайды
.
Бүкіл әлем
, 
табиғат пен қоғам
–
сол
идеялардың жүзеге асқан бейнесі
.
Платон идеалды мемлекет туралы еңбегінде әділдікті әркәмнің өз ісімен
айналысуынан және басқаның ісіне араласпауынан көреді
. 
Адамдардың әлеуметтік топқа бөлінуі мен лоардың
арасындағы мүлік теңсіздігін қалыпты жағдай ретінде қарастырады және олардың бір топтан екінші топқа өту
мүмкіндігін жоққа шығармайды
.
Платон иделды мемлекет құру туралы жобасында аристократиялық мемлекеттік
құрылымды жақтайды және өз жобасының қиындықпен болса да жүзеге асатынына сенеді
. 
Идеалды мемлекеттің
өзі де
, 
адамдық қасиетке зорлық
-
зомбылық қасиеттері де қосылды
. 
Сондықтан да мемлекеттіак құрылым
келеді
.
Платон адамдардың жан дүниесіне мемлекеттік құрылымның бес түрінің сәйкес келетіндігі туралы айтады
. 
Олардың әрқайсысы биліктерін өз мүдделеріне қарай іске асырады
. 
Тимократияда әскери адамдар билікте
болады
, 
олар жиі соғысады
, 
соғыс мемлекеттің басты байлығы болып есептелінеді
. 
Олигархияда байлар билікке
ие болғандықтан
, 
өздеріне дұшпандық ниеттегі кедейлермен үнемі қақтығыста болады
. 
Бұл мемлекетте
кедейлердің наразылығы нәтижесінде кез
-
келген уақытта мемлекеттік төңкеріс болуы мүмкін
. 

2 0 Х Х
7
Аристократия мен монархия – ең жақсылардың әділ билігі,қабілетті азаматтар (халықтың
дауысы маңызды). Ынтымақтастық үшін ешкімнің жеке меншігі болмауы керек, меншік
қоғамдастығы құрылады.
Тимократия – алған азаматтардың аз әділетті билігіолардың өкілеттіктері қабілеттеріне сәйкес
келмейді. Мұндай мемлекет ұзаққа бармайды, өйткені ол мәңгілік соғыстың батпағына түседі.
Олигархия – байлардың негізделген әділетсіз билігіматериалдық артықшылық.
Демократия - әділ және әділетсіз билік - теңдік, онда шамадан тыс еркіндік ақыр соңында
басты жауға айналады,шектен тыс құлдыққа айналды.
Тирания – билік бір адамның қолында,бүкіл жүйе зорлық-зомбылық пен адами моральдың
бұзылуына тіреледі.

2 0 Г Г
П Р Е З Е Н Т А Ц И Я Д Л Я К О Н Ф Е Р Е Н Ц И И
8
Заң деген шығармасында Платон мемлекеттік құрылымның екінші жобасын ұсынады. Екінші мемлекеттің
бірінші мемлекеттен басты айырмашылығы оның 5040 азаматы жеребе бойынша жер учаскелерін алады. Бұл дер 
оларға жеке меншік түрінде емес, пайдалану құқығы ретінде ғана беріледі де, мемлекеттің жалпы меншігі болып
саналады. Мүлік санына қарай барлық азаматтар тқрт топқа бөлінеді. Қайыршылық пен байлықтың заң шеңберіндегі
шегі анықталады. Жеке меншік иелерінің ешқайсысы да алтынға немесе күміске ие бола алмайды. Азаматтар
қатарына (5040) құлдар мен шет елдіктер жатқызылмайды.Тұтыну теңдігін жақтаған Платон құлдар мен шет
жерлерден басқаларында мүлік артықшылығы болмауы тиіс деп санайды. Жеке отбасылар мойындалғанымен, 
тәрбие ісі түгелдей заңдастырылған арнайы лауазымды адамдар қолына берілді. Әйелдер ерлермен тең құқылы
болғанымен, олар жоғары билік қатарына ене алмады.Платон мемлекеттің басында көп сатылы сайлау жолымен
сайланған 37 билеуші тұрды. Билеушілер жасы 50-ден 70-ке дейін шектелді. Билік басында бір билеушінің 20 жыл 
тұруға мүмкіндігі болды. 360 мүшеден тұратын (әр топтан 90 адамнан) сайланбалы кеңес едәуір билікке ие бола 
алды. Халық жиналысына бірінші және екінші топ азаматтарының қатысыуы міндетті еді, ал үшінші және төртінші топ 
азаматтарының халық жиналысына қатысуы міндетті болмады. Заңдылықтың сақталуына әділ сот жауап берді, 
жекелеген және қатал заңдар азаматтарының бұқаралық және жеке өмірін реттеп отырды. Сотта қаралған істерді
қорғау мүмкіндігі қарастырылды
.

2 0 Г Г
9
Сонымен Платонның саяси идеалы – мемлекеттің тұрақтылығы. 
Оның тұрақты болуы үшін қоғамда тұрақтылық керек, әркім өз ісімен
айналысады – бұл әділеттілік. Меншіктердің теңсіздігі де қалыпты
жағдай, өйткені саясаттың бақыты үшін жеке адамның бақыты
ештеңені білдірмейді.
Адам – әрі қоғамдық, әрі парасатты, әрі
мемлекеттік азамат. Платон өзінің көптеген
шығармаларында, әсіресе, саяси-әлеуметтік
мәселелерді қарастырған сұхбаттарында адамның
ішкі дүниесін ашумен қатар оның қоғамдық іс-
әрекетіне де талдау жасады. Платонның көптеген
ой-пікірлері кейінгі философтарға үлкен ықпалын
тигізіп, осы күнге дейін өміршеңдігін көрсетіп келеді.

Рахмет
2 0 Г Г
10
Ежелгі Грек философиясының дамуы салыстырмалы түрде үш
кезеңге бөлінеді:
Сократқа дейінгі философия кезеңі (бзд. VI-бзд.IV ғғ), Бұл кезеңде
табиғат философиясы (натурфилософия) көзқарастары басым болды. 
Милет мектебі, Элей мектебі, Пифагоршылдар, Софистер, атомистер
қатарлылар бұл дәуірдегі басты мектептер болды, олар дүниенің
алғашқы бастауы мәселесін, тұрақтылық пен өзгерістің, бір мен көптің
байланысын көбірек талқылады.Классикалық грек философиясы кезеңі
(бзд. IVғ). Бұл кезеңде
Сократ, Платон, Аристотель 
үшеуі ежелгі Грек 
философиясын аса биік деңгейге көтеріп, зерттеу өрісін кенейтті, 
ғылымның негізі қалады. Онда адам мәселесі, 
физика, метафизика, 
этика, логика, саясат, табиғат эстетикасы
мәселелері терең
зерттелді.Римдік-эллиндік кезең, яғни Эллинизм философиясы және
ежелгі Рим философиясы кезеңі (бзд. ІІІғ соңы мен ІІІғ басы). Грекияның
ыдырауы, грек демократиясының құлдырауы, грек қала-
мемлекеттерінің саяси тәуелсіздігін жоғалтуы бүкіл грек қоғамының
рухани өмірінде, және философия мен сын мәдениетінде дағдарыс
туғызды. Осы кезеңде философияда өмірдің мәні, өмір және өлім
мәселелері көбірек зерттеліп, 
киниктер, скептицизм, эпикуреизм, 
стоицизм 
бағыттары дүниеге келді.