Тәрбие процесінің жүйесі мен құрылымы

Тәрбие формасы - бүл тәрбие процесінің сыртқы көрінісі. Мазмұн және форманың философиялық категориялары тәрбие құбылыстарындағы ішкі және сыртқы ұғымдардың бірлігін танытады, яғни біріншісі, не бар екенін көрсетсе, ал екіншісі, қандай түрде екендігін білдіреді. Мазмұн мен форма бір-бірімен тығыз байланысты, яғни мазмұн өзгерісі форма өзгерісіне әкелігіп соғады және керісінше. Мазмұн қалыптасады немесе

формаланады, форма мазмұнмен толығады. Жетекші рөл мазмұнға қарасты.

Тәрбие процесінің мазмұны жан-жақты жән үйлесімді дамыған тұлғаның рухани, адамгершілік эстетикалық, еңбектік, әлеуметтік қасиеттерден құралады Тәжірибе жүзінде бұл мазмұн өзіне барыншүа сәйкес келген ұжымға етеді. Егер бұл сәйкестік бұзылса онда тәрбие қиын және шешілмес дағдарыстарға тап болады. Педагогика тарихы тәрбие процесін ұйымдастырудың әртүрлі формаларын басынан кешірді. Оларды әрқайсысы өзгермелі жағдайлардағы белгілі-бір мазмұндау үшін жасалынады. Біріншіден, балалар саны өзгерді: оқу орнындағы бір немесе оншақты баладан бүгінгі аралық балалардың міндетті мектеп тәрбиесіне өтуі. Сндықтан, тәрбие формасын таңдаудың алғашқы бағамы беріледі. Тәрбие процесінде қамтылған санына қарай тәрбие формалары жске, шағын топтық, топтық (ұжымдық) және бұқаралық больш бөлінеді. топптағы (ұжымдағы) тәрбиеленушілер саны 5-7-ден 25-ке дейін болса, бұқаралық формада оның шегі болмайды. Тәрбие процесінің пәрменділігі оны ұйымдастырудың формасына байланысты. Тәрбиеленушілер саны тәрбие жұмысының мазмұнына жіне оны басқаруға әсерін тигізеді. Тәрбиеленушілер саны көбейген сайын тәрбие сапасы нашарлайды. Тәрбиелеуде жеке жөне шағын топтық формалар дұрыс. Бұл тәрбие жұмысын ұйымдастыру нормаларын өте жылдам және мақсатты бағдарлауға, жағдайдың өзгеруіне қарай педагогикалық амалдарды көрсетуге ыңғайлы. Бірақ жеке және шағын тәрбиенің жоғары экономикалық шығындарды керек етуі — оның тарауындағы елеулі кедергі. Қазіргі жүйелердің кемшілігі тәрбиенің топтық (ұжымдық) формасын пайдалануға көшті. Ол өзінің жеткілікті тиімділігімен, санымен өкініштісі, педагогикалық қызметтің салыстырмалы түрде төмен бағалануымен ерекшеленеді. Соңғысы — елімізде тәрбие формасын таңдаудағы шешуші себеп болып отыр.