Тірек сызбалар арқылы қазақ тілі сабағында балалардың тілін дамыту 27. 11. 2015 15: 04 Исабекова Айнұр Еркенқызы, «№41 сәбилер бақшасы»

қалың.

3)«Сәйкестендір» Тапсырма:- Бағдар арқылы жүйесіз орналасқан сөздерді сәйкестендір.

Алыс дәу

Ажар шалғай

Тамақ ауқат

Кесел науқас

Деңгейлік тапсырма.

1 деңгей:

1. Төмендегі сөздерге қарсы сөздер жаз.

Түн-

Қатты-

2 деңгей.

Берілген зат есімдерге төмендегі мәндес сөздерді жаз.

Еңбек-

Керекті сөздер: жолдас, іс, құрдас, жұмыс

3 деңгей:

1.«Үріп ауызға салғандай». Тұрақты сөз тіркесінің басқаша мағынасын анықта.

2. Басталған сөйлемді аяқта.

Қоян тез жүгіреді, ал тасбақа ....... .

Күн қысқарады, ...............

Тақырыбы: Мәтін.

Мәтін – жазба тілдің көрінісі.

1)Қалдырып кеткен сөздерді мағынасы бойынша тауып, мәтін құра, ат қой.

Көкек- жыл ..... . Олар .......... жақтан .......... елімізге сәуір ............ ұшып келеді. Бұл айда қар .......... , ......... жылынып, көкек ........... бастайды.Сондықтан .......... айының көкек деп .......... осыған байланысты.

2) Орны ауыстырылып берілген сөйлемдерден мәтін құраңдар.

Күшіктің көкірегі ақ болғандықтан оған Ақтөс деп ат қойды. Күшік Кәмшатқа бірден ұнады. Бір күні әкесі Кәмшатқа күшік әкелді. Күшік доп-домалақ, өте әдемі және тыным таппайды.

Деңгейлік тапсырма.

1деңгей:

Мәтін дегеніміз не? Неше түрі бар? Сипаттау мәтіні дегеніміз не? « Бүркіт» сөзіне сипаттама бер.

2деңгей:

Берілген үзінді мәтіннің қай түріне жатады? Әрі қарай толықтыр.

Біз сыныпты таза ұстаймыз. Өйткені, ол-біздің екінші үйіміз.Мұны балалардың бәрі жақсы түсінеді.

3 деңгей:

Аталған тақырып бойынша мәтін құрастыр. «Тоқылдақ- пайдалы құс».

Тірек сөздер: орман емшісі, айту, құрт-құмырсқа, бау-бақша, пайда келтіреді, зиянды жәндіктер, табиғат.

Тақырыбы: Күрделі сөздер.

1)Төмендегі атаулар бойынша біріккен сөздер жаз.

а) Кісі аттары: Қожахмет,

ә) Аң, құс, жәндік, өсімдік атаулары:

б) Жер-су, планета аттары:

в) Дене мүшелері:

г) Ойын атаулары:

ғ) Ән-күй, өлең атаулары:

2) Берілген қос сөздерді үлгі бойынша топтап жаз.

Жеті-сегіз, теп-тегіс, зәулім-зәулім, ауыл-аймақ, қатар-қатар, жап-жасыл, еміс-еміс, ата-баба, әп-әжептәуір.

Үлгі: Қайталама қос сөздер:

Қосарлама қос сөздер:

Күшейткіш буын арқылы жасалған қос сөздер:

Деңгейлік тапсырма.

1деңгей:

Берілген күрделі сөздерді топта.

МТС, қараң-қараң, кіп-кішкентай, Талдықорған, кг, алтыбақан, жолбарыс, КазМУ,

ата-баба.

Біріккен сөздер Қысқарған сөздер Қос сөздер

2деңгей:

Түйе.

2) Төмендегі сөздерді қос сөзге айналдыр.

............ - тәуір ............. – шикі

............ – сары ............- шолақ

3 деңгей:

Қысқарған сөздердің толық атауын жаз.

АҚШ, ТМД, БҰҰ, КазҰПУ, ҚазМҰҰ, ҚХР, ҚПИ.

Тақырыбы: Сөйлем мүшелері.

1)«Диолог – ертегі». Бұл әдісте мұғалім ертегінің немесе әңгіменің бірінші сөйлемін бастап береді. Әр оқушы бір сөйлемнен қосып отырып, сыныптағы оқушы санына сәйкес сөйлемнен тұратын ертегі немесе әңгіме құрастырады.

Мысалы: Мен Қазақстан Республикасында тұрамын. .....

2) Бір тақырыпқа байланысты белгілі сұрақ жазып қоямын. Сол сұрақтарға жауап беру арқылы қай сөйлем мүшесі екенін табады, әңгіме құрады.

а) Түлкі қандай аң?

ә) Ол қайда мекендейді?

б) Немен қоректенеді?

в) Қандай зияны және пайдасы бар?

3)Өлең жолдарынан бірыңғай мүшелерді тауып, тыныс белгілерін қой.

Арыстан аю қасқыр түлкі борсық

Сілеусін жолбарыстар түнде жортып

Тулаған аққан бұлақ тасқынында

Асаудан ойнақ болар балық шоршып.

Деңгейлік тапсырма.

1деңгей:

Жаз басталды. Радио қатты сөйледі. Данияр мектепке кірді. Жаңбыр жауды. Алмабек ауылға келді. Қоңырау соғылды.

2 деңгей:

Бастауыштан кейін сызықша қойып, асты сызылған сөйлемді сөйлем мүшесіне талда.

Менің әпкем кітапханашы.Түйе шөл даланың төзімді көлігі. Атам бал омартасының күзетшісі.

ІІІ деңгей

1. Мектеп туралы қандай мақал – мәтел білесің?

2. Ашса, мектебім, ақ ешкі, дәптерлер.Қарамен жазылған сөздердің үндесу заңдылықтарын айт.

3. Еріндік, езулік дауыстыларды айтып бер.

ІІ деңгей

1. Дауысты дыбыстардың түрлерін анықтап, кестені толтыр.

дауысты дыбыстар	тілдің қатысына қарай			жақтың қатысына қарай			еріннің қатысына қарай
а

2. Ашық буынды бір бөлек, тұйық буынды бір бөлек, бітеу буынды бір бөлек теріп жаз.

І деңгей

ІІІ деңгей

1. 
   Дауыссыз дыбыстар дегеніміз не?
   
2. 
   Дауыссыз дыбыстар неше түрге бөлінеді?
   
3. 
   Төмендегі сөздердің ішінен тек қатаң дауыссыз дыбыстан басталытын сөздерді теріп жаз.
   

ІІ деңгей

1. 
   Дауыссыз дыбыстар түрлерін еске түсіріп, кестені толтыр.
   

1. 
   Төмендегі сөздерге сатылай кешенді (фонологиялық) талдау жаса.
   

І деңгей

құрастыр.

ІІІ деңгей

1. 
   Буын неше түрге бөлінеді?
   
2. 
   Қырғауыл сөзінде неше буын бар?
   
3. 
   Төмендегі сөздерді буынға бөліп жаз. Буын түрлерін анықта.
   

ІІ деңгей

1. 
   Буын түрлерін еске түсіріп, мысалдар жаз.
   

1. 
   Буын, дыбыс үндестігіне байланысты әңгімеле. Әр буындағы әріп саны бірдей ме? Мысал келтіріп дәлелде.
   

Дауысты дыбыстарға жұмбақ құра:

Көлде бар,

Бұлақта жоқ.

Шөлде бар,

Құрақта жоқ. (ө)

ІІІ деңгей

1. 
   Мәтінді оқып, түсініп ал. Дыбыс үндестігі дегеніміз не?
   

Қазақ жерінде күбі - ағаштан жасалынып, май шайқауға, қымыз, шұбат пісуге, кейде көже ашытуға арналған піспе шелек. Күбінің ауыз жағы жіңішкелеу келеді де, дөңгелек қақпағының үстінде піспек өткізетін тесік жасалынады. Қазақтар күбі мен піспекті қайыңнан, еменнен, аршадан, жидеден және т. б. ағаштардан жасайды.

( «Қазақ халқының салт – дәстүрлері» кітабынан.60-б.)

1. 
   Көп нүктенің орнына қосымшалардың тиістісін қойып жаз.
   

1. 
   Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларға мысалдар келтір.
   

1. 
   Үндестік заңын еске түсіріп, әр түріне мысал теріп жаз.
   

1. 
   Естілуі бойынша берілген сөздерді орфографиялық норма бойынша жаз.
   

І деңгей

ІІІ деңгей

1. 
   Қарамен жазылған сөздердегі дыбыстың орны ауыстырылып берілген дыбыстарды тап.
   

1. 
   Күз түсті,
   

1. 
   Ешкі егіз бақ тапты,
   

( «Қызықты грамматика» кітабынан. 17- б.)

1. 
   Тасымалдауға келмейтін сөздерді теріп жаз.
   
2. 
   Қалалар сөзін тасымалда.
   

1. Тасымалға ойдан бес мысалдан келтір.

І деңгей

Зат есім

1. 
   Зат есім дегеніміз не ?
   
2. 
   Берілген сөздерге жұрнақ жалғап, туынды зат есім жаса.
   

1. 
   Күрделі зат есімдердің астын сыз.
   

ІІ деңгей

1. 
   Мақал – мәтел жазып, мағынасын түсіндір. Ішінен зат есімді тап.
   
2. 
   Төмендегі үлгі бойынша зат есімдерге талдау жаса.
   

«Табиғат –біздің екінші анамыз» тақырыбына ойтолғау жаз.

ІІІ деңгей

1. 
   Деректі және дерексіз зат есімдерге мысал келтір.
   
2. 
   Сызбаға қарап, көптік жалғауларының жалғану тәртібін айт.
   

1. 
   Мақал – мәтелдің жалғасын жазып, зат есімнің астын сыз.
   

ә) Дос жылатып айтады, .................... .

б) Әке көрген оқ жонар, .................... .

ІІ деңгей

1. 
   Парталас көршіңе мінездеме бер. Ішінде дерексіз зат есімдер болсын.
   
2. 
   Қазақстандағы күрделі зат есімдерге жататын жер- су, қала аттарын жаз.
   

«Менің ауылым» тақырыбына шағын шығарма немесе өлең жаз.

Ішінде жалқы есім болсын.

ІІІ деңгей

1. 
   Зат есімдерді тауып, астын сыз.
   

ә) Өмір озады, ажар тозады. (М. Әуезов.)

б) Шын жақсыда тарлық жоқ, әділ сөзде зорлық жоқ.(Сүйінбай.)

2. Қарамен жазылған сөздердің мағынасын түсіндір.

Қонақжайлық белгісі

Сырттан келген мейманға

Сәлем беріп, қол алсаң, -

Бірінші еткен құрметің.

«Түсіңіз» деп түс беріп,

Шылбырына оралсаң,-

Екінші еткен қызметің.

Есік ашып еңгізіп,

Көрпе төсеп құп алсаң,-

Үшінші еткен құрметің.

( «Шешендік сөздер» кітабынан 142-б.)

1. 
   Дара және күрделі зат есімдерге мысал келтір.
   

1. 
   Мақал – мәтелдерді жалғастырып, зат есімдерді тап, олардың жасалу жолына қарай талда.
   

ә) ... – кеме, ... – теңіз.

б) Ұлдың ұяты - ...., қыздың ұяты - .... .

2. Кестені толтыр.

«Мен зат есіммін» атты тақырыпқа эссе жаз.

Сын есім

ІІІ деңгей

1. 
   Сөз төркініне көңіл бөл. Сын есім болса, оның жасалу жолын айт.
   

ә) Ақылды қасыңнан қорықпа,

Жарымес досыңнан қорық.

б) Ақ пейіл болсаң, ас жерсің,

Тәкаппар болсаң тас жерсің.

1. 
   Төмендегі сын есімесімдерге жақша ішіндегі зат есімдердің лайықтысын тіркеп жаз.
   

Түйінді (шапан) Әуесқой (ой)

Жасанды (бала) Таңдаулы (адам)

Сөзшең (гүл)

1. 
   Төмендегі сын есімдердің антонимдік жұбын тап.
   

ІІ деңгей

1. 
   Төмендегі сын есімдерді сапалық, қатыстық түрін ажыратып жаз.
   

1. 
   Кестені толтыр.
   

« Алтын күз» деген тақырыпқа сын есімдерді қатыстырып мәтін құра.

Сан есім

ІІІ деңгей

1. 
   Сан есім дегеніміз не?
   
2. 
   Цифрмен жазылған сан есімдерді жазумен жазып, дара, күрделісін ажырат.
   

1. 
   Берілген сан есімдерге сөйлем құра.
   

ІІ деңгей