Тіршілік табиғаты, оның шығу тегі, тірі ағзалардың алуан түрлілігі, оларды байланыстарын құрылымдық және функционалдық жақындық әр уақытта биологияның өзекті проблемаларының тұғыры болған
Тіршіліктің өздігінен пайда болу теориясы
жүктеу/скачать 495,18 Kb.
|
ӘЖМҰРАТОВА Ә
| 2.2 Тіршіліктің өздігінен пайда болу теориясы
Бұл теория креационизммен қатар Қытайда, Вавилонда және Египетте таралды. Биологияның негізін қалаушы деп есептелетін Аристотель (б.э.д. 384-322) тіршіліктің спонтанды пайда болу теориясын жақтады. Өзінің бақылауларының нәтижесінде бұл теорияны ары қарай дамытты, оны организмдердің үздіксіз қатарға орналасуымен байланыстырады – «табиғат баспалдағына»: «табиғат белгілі бір кезектілікпен өлі объектілерден жануарларға өтуді жасаған, сол жануардың тіршілік ету кезеңінен басқа алдыңғы уақыттағы мақұлықтарды орналастырсақ, көрші топтар арасындағы тығыз жақындықты көреміз, олардың айырмашылығы шамалы» (Аристотель). Аристотель бұл тұжырымдамасымен Эмпедоклдің органикалық эволюция пікірін бекітті. Аристотельдің спонтанды тіршілік пайда болу болжамы заттардың бөліктері «белгілі бір бастамадан» тұрады, «бұл бастама» қолайлы жағдайда түрлі организмге айналады. Аристотельдің көз қарасының дұрыстығы ұрықталған жұмыртқада бастаманың бар екендігі, бірақ ол бұл бастама күн сәулесінде, шірігін етте, батпақта бар деуі дұрыс емес. Христиан дінінің таралуына орай бұл көзқарас біртіндеп көлеңкеде қалды. Ван Гельмонт (1577-1644) үш аптаның ішінде тышқандарды шығарған экспериментін жария етті. Ол үшін кір жерде, қараңғы шкаф, бір уыс бидай керек. Тышқаннның пайда болуы үшін «қарқынды бастама» адамның терісі деп есептеді. 1688 жылғы италияндық биолог, дәрігер Франческо Реди тіршіліктің спонтанды пайда болуына күмән келтіреді. Реди шіріген еттегі ақ құрттар шыбынның личинкалары екендігін дәлелдеді. Бір қатар эксперименттер жүргізіп тіршіліктің тіріден пайда болатындығын дәлелдеді. (Биогенез концепциясы) Редидің эксперименттері тіршіліктің өздігінен пайда болады деген концепциясын жоққа шығара алмады. Клерикальды емес ортада бұл теория ең негізгі теория күйінде қалды. Антони Ван Левенгуктың микроскоптық зерттеулері биогенез және спонтанды теорияларды жақтаушылар арасында пікір талас туғызды. Нәтижесінде басқа ғалымдар тіршіліктің спонтанды жолмен пайда болу теориясын дәлелдеу үшін эксперименттер жүргізді. 1765 жылы Ладзаро Спалланцани тәжірибе жүргізді. Ет және көкеніс сорпаларын бірнеше сағат бойы қайнатып, бірден жақын оттан алып қойды. Сұйықтықтарды бірнеше күн өткеннен соң зерттеп, онда ешқандай тіршіліктің жоқ екендігін дәлелдеді. 1860 жылы Луи Пастер тіршіліктің пайда болу проблемасымен айналысты. Бұл уақытқа дейін микробиология саласында көп жаңалықтар ашып жібек және шарап өндірісіне қатерлі проблемаларды шешті. Бактериалардың барлық жерде таралатынын, сонымен бірге өлі денелер тірі бактериалармен тез арада уланатынын дәлелдеді, залалсыздандыру әдістерін тапты (пастерилизация). Спалланцанидің әдістерінің негізінде жасалған эксперименттердің нәтижесінде Пастер биогенез теориясының шындыққа жақын екендігін тіршіліктің өздігінен пайда бола алмайтынын дәлелдеді. Биогенез теориясының нақтылануы басқа проблема тудырды. Егер тірі ағзаның пайда болуы тірімен байланыста болса, ең бірінші тіршілік қайдан пайда болды? Тек стационарлық жағдай ғана мұндай сұрақтарды туғызбайды, басқа теориялардың барлығы тіршіліктің даму сатысының бір кезеңінде өліден тірінің пайда болу стадиясы қарастырылған. Бұл бірінші реттегі тіршіліктің пайда болуы болды ма? жүктеу/скачать 495,18 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|