Тақырып Ғылыми жазбаша жұмыстардың түрлері -2 сағат

1.Аңдатпаның, рецензияның, рефераттың, эссенің, баяндамалардың мазмұнымен, құрылымымен танысу.

2.Курстық және бақылау жұмыстарын орындауға қойылатын талаптар.

3.Дипломдық жобаға дайындық жасау.

Үйренушімен әртүрлі жазбаша жұмыстардың жазылуы білімді меңгеру активтендіру процесінің маңызды нысаны болып табылады. Ағымдағы оқу процесінің құрылымындағы жазбаша жұмыстарына: бақылау жұмысы, реферат, көкейтесті тақырыбындағы шығарма, курстық жұмыс жатады. Жұмыстың қорытындысы бітіру біліктілік (дипломдық) жұмысы болып табылады.

Жазбаша жұмыстар дербес талдау жасауға тыңдаушылардың қосымша дағдыларын қалыптастыра отырып теориялық білімдерін нығайтуға көмектеседі. Жазбаша жұмыстарда мәселенің авторлық түсінігі тұжырымдалады. Жазбаша жұмыстардың жалпыланған тәжірибе келесі логикалық жүйелілігінің пайдалы сақталуын көрсетеді:

• 
  жазбаша жұмысында тиісті ойды айқындау және тұжырымдау үшін таңдап алған тақырыптың (мәселені) мәнін түсіну;
  
• 
  ақпараттық және деректі мәліметтерді іздеу;
  
• 
  материалдарды жүйелендіру және жұмыстың жазылу жоспарын өндіру;
  
• 
  жұмыс мәтінін жазу;
  
• 
  қолжазбаны әзірлеу, ғылыми-ақпараттық аппаратын, қосымшаны, титул парағын ресімдеу.
  

Қойылған мақсаты мен берілген уақытына қарай материалдар мен құжаттарды іздеу, жинау кезінде келесі екі тәсіл қолданылады. Олар: ең көп әртүрлі деректерді жинау және/немесе жазбаша тапсырманы орындау үшін ең аз қажетті деректерді таңдап алу (соңғысы бақылау жұмысын және реферат дайындаған кезінде ең тиімді)

Ойды тұжырымдаған кезінде бір уақытта жұмыс құрылымы қарастырылады. Қолжазбаның мәтінін жазылуы (электронды тасымалдаушыдаға жинақ) – жұмыстың ең күрделі бөлімі. Жазбаша жұмыстың еш бір түріне көшіру немесе құрастырма жатпайды. Мәтін жиналған және таңдап алған материалдардың шығармашылық (аналитикалық, ғылыми) талдау негізінде дербес өз бетімен жазылады.

Дайындалған қолжазба авторлық жөндеуді қажет етеді: логиканың және мәтін мазмұнының сыни бағасы, әдеби түзету, дұрыс ресімделуін және мәтін бойынша ғылыми-ақпараттық аппаратын тексеру. Қорытынды кезеңінде мазмұндау стилі, астын сызу мүмкіндігі, қосымша тарауларды енгізу, емле және тыныс белгілерін тексеру.

Жазбаша жұмыстардың барлық түрлері бір жағынан стандартты А4 (210х297 мм) парақтарында ресімделеді. Жұмыс мәтіні бір жарым аралығында басылады. Әр беттік сілтемелер бір аралықтан кейін ресімделеді. Сонымен бірге бұл түрлердің дайындау ерекшеліктері де бар.

Бақылау жұмысы бұл бір оқу пәнінің шеңберінде қарастырылатын сұрақтың (есептің шешімі немесе нақты тапсырманың орындалуы) жазбаша түріндегі жауап. Қойылған сұрақтың жауап мазмұны: автормен сұрақтың теория және түсінген аппаратының білімін көрсету; педагогикалық (миссионерлік) тәжірибе арқылы нақты жүзеге асатын механизмді түсіну; қоғамдық өмірдің тиісті салаларында білім берудің (миссионер) басты мәселелерін белгілеу. Жазбаша бақылау жұмыстың құрылымында (жоспар) тиісті тараулар болу мүмкін.

Реферат – теория немесе тәжірибенің көкейтесті мәселелердің біреуі бойынша жазбаша аналитикалық жұмыс. «Реферат» сөзі латын тілінен аударғанда «Баяндасын» деген мағынаны білдіреді. Сондықтан, ол мағынасы жағынан әртүрлі немесе ұсынылған деректердің дербес талдауы және авторлық (түпнұсқа) тұжырымдардың ұсыныстары негізінде ойлардың (концепция, көзқарастар) жалпыланған жазбалар.

Нақты мәселе бойынша өз ой-пікірін білдіру үшін келесі қажет. Біріншіден, материалды жақсы білу, ал, екіншіден, оның мазмұнын жазба түрінде беруге және логикалық қорытындыны жасауға дайын болу керек. Рефераттарды көбінесе кең мәселені ұжымдық талқылау (пікірсайыс, дөңгелек үстел және т.б.) өткізуді болжамдай отырып оқу пәні бойынша жазады. Мұндай пікірсайыстың қатысушылары бірнеше реферат дайындайды.

Реферат берілген тақырып бойынша бір-екі деректер негізінде дайын болу мүмкін. Басқа жағдайларда көптеген кітаптар, мақала, анықтамалық әдебиеттермен жұмыс жасауды қажет етеді. Рефератта ерекше іздеу белгілері болу керек. Олар: негізгі концепция мазмұнын ашу, аталмыш мәселе бойынша кейбір мамандардың ой-пікірлеріне цитат келтіру, әр беттік сілтемелерінде мәтіндік қосымшалар немесе қосымшаларда арнайы сөздіктің ресімделуі болу керек. Сонымен бірге үзінді көшірме, анықтама, құжаттардың жеке картотекасын қолданылуы маңызды. Рефераттың мәтінін жазған кезінде деректі үзінділер автордың логикалық тізбегімен қатарлас болады.

Реферат автордың шығармашылық іздеу нәтижелерінен тұрады. Қорытынды бөлімінде (1-2 бет) рефераттың мақсаты мен міндетіне сәйкес авторлық зерттеудің басты тұжырымдарын шығарады, сондай-ақ мемлекет, өңір немесе басқару саласы шеңберіндегі зерттеу мәселенің рұқсаты бойынша жалпыланған қорытынды немесе тәжірибелік ұсыныстар жасалынады.

Әдетте, рефераттың көлемі қажетті аралығында компьютермен басылған мәтін 10-15 беттен аспау керек. Рефераттың титул парағы болуы тиіс. Титул парағынан кейін рефераттың жоспары басылады. Рефераттың әрбір бөлімі аталымнан басталады. Әдебиет және басқа деректердің анықтамалы-библиографиялық сипаттамасы ресімделеді.

10 Тақырып ғылыми жазбаша жұмыстардың орындалу негізі

Ғылыми жұмыс басқалардан өзінің мақсатымен ерекшеленеді – жаңа ғылыми білім алу. Бұл жұмыстың процесінде ғана шынайы ақиқат туралы объективті білімдер өндіріліп теориялық жағынан жүйеленеді. Бірақ ғылым саласында жаңа ғылыми ақиқатты анықтау аз, оған ғылыми түсінік беру, оның танымдық, теориялық немесе тәжірибелік мағынасын көрсету, сондай-ақ бұдан әрі танылмаған немесе белгісіз жаңа процестер мен құбылыстарды болжау маңыздырақ.

Ғылыми жұмыс – бұл ең алдымен қатаң түріндегі жоспарлы қызмет. Ғылым саласында қазіргі заманға сай құралдармен жабдықталған тек жоспарлы кездейсоқ ашылымдар немесе жаңалықтар айқын.

Ғылыми жұмыс шығармашылық процесс секілді ғылыми ой-пікір жүргізуді болжамдайды. Ғылым саласында үстемшілдің әрбір әрекеттері, барлығына бір немесе бірыңғай көзқарасты күштеп таңыту – орынсыз.

Ғылыми жұмысты жүргізу үшін ғылыми байланыс керек. Әрбір білікті зерттеушінің өзіне өз идеяларын, тапқан фактілер және теориялық құрылым туралы ұжыммен үнемі сөйлесіп талқылау қажет. Сонда ғана қателерді жасамайсын. Мұндай талқылаудың қорытындысы көбінесе жазбаша түрінде екі ой-пікірлерден туады:

1. 
   тек осы түрінде ғана қатал ғылыми тілінде және қатал логикалық түрінде идеяларды, ұсыныстарды және нәтижелерді баяндауға болады.
   
2. 
   Әрбір ғылыми жұмыстың негізгі міндеті – жаңа ғылыми білімді ғылыми қоғамдықтың үлкен топтарына дейін жеткізу. Егер білім тек қана ғалымның өз ойында қалып және ол туралы ешкім оқымайтын болса, онда бұл ғылым үшін сұранымсыз және пайдасыз болып қалады.