Тјжірибелік сабаќЌА
жүктеу/скачать 3,14 Mb.
|
Практ Стом каз 22
- Бұл бет үшін навигация:
- 8. Бақылау: 1. Биофизика пәнінің құрылымы. 2. Биофизика пәнінің зерттеу әдістері. 3. Жасуша биофизикасы № 2 Сабақ.
- 4. Тақырыптың негізгі сұрақтары
- 5. Оқыту және оқыту әдістері
| 6. Бағалау әдістері: ауызша сұрау
7. Әдебиет: 1. Байзак Y.А., Құдабаев Қ.Ж. Медициналык биофизика мен медтехникалар бойынша лабораториялык практикум: оқу құралы/-Алматы: Эверо, 2015. - 304 бет. 2. Көшенов Б. Медициналык биофизикадан зертханалык жумыстар: оку-әдістемелік құрал.-2 бас, өңделіп, толықтырылған.- Алматы: Эверо, 2013 3. Медициналық биофизика: оқу құралы / Қ. Ж. Құдабаев [ж. б.].- ОҚМФА оқу-әдіст. кеңесі шешімімен басып шығаруға ұсынды. - Алматы: Эверо, 2014. - 192 бет. 4. Кусаинова, К. Т. Медициналық биофизика: оқу құралы / К. Т. Кусаинова. - Алматы : АҚНҰР, 2016. - 238 бет. 5. Қалиева, Ж.А. Чудиновских В.Р. Медициналық биофизика пәніне арналған тестілік тапсырмалар: оқу құралы/ Астана мед. ун-ті АҚ. - Қарағанды: ЖК "Ақнұр", 2013. - 198 бет. 6. Көшенов, Б. Медициналық биофизика: оқулық / Б. Көшенов; ҚМУ.-2-ші бас.- Алматы: Қарасай, 2008. - 224 бет 8. Бақылау: 1. Биофизика пәнінің құрылымы. 2. Биофизика пәнінің зерттеу әдістері. 3. Жасуша биофизикасы № 2 Сабақ. 1. Тақырыбы: Тамырлар арқылы қан қозғалысының гемодинамикалық заңдылықтары. 2. Мақсаты: гемодинамика заңдарын зерттеу. 3. Оқыту міндеттері: студенттерге қан тамырлары жүйесі бойынша қан қозғалысының заңдылықтарын, сондай-ақ қанның реологиялық қасиеттерін түсіндіру. 4. Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Гемодинамика заңдары. 2. Қан тамырлары бойынша қозғалыс заңдылықтары. 3. Әр түрлі қан тамырларында қан қозғалысы немен ерекшеленеді? 5. Оқыту және оқыту әдістері: тәжірибелік, шағын топтармен жұмыс. Жүрек жұмысының әсерімен күрделі артерия және веналар жүйесімен тарайтын қан тұтқыр сұйық болып саналады. Оның стационар күйдегі ағысы ламинарлы болады және ағу заңдылықтары идеал сүйық үшін алынған Бернулли Р+v2/2 + gh = const, тұтқыр сұйық үшін қорытылған Пуазейль теңдеулеріне бағынады. Ағу жылдамдығының артуы, ағыстың көлденең қимасындағы қысымның әр түрлі болуы, қанның ағысының турбулентті, яғни құйынды болуына алып келеді. Бұл кезде сұйық (қан) бөлшектерінің жылдамдығы үздіксіз, әрі хаосты түрде өзгеріп отырады. Жалпы сұйықтың (қан) түтік бойымен ағуы сұйықтың қасиетіне, ағу жылдамдығына, түтіктің өлшеміне тікелей байланысты болады және Рейнольдс саны арқылы сипатталынады: Re = С V D / (1), мұндағы С - сұйықтың тығыздығы, V – сұйықтың ағу жылдамдығы, D - түтіктің диаметрі, - сұйықтың тұтқырлық коэффициенті. Егер Рейнольдс саны кризистік мәннен асып кетсе, яғни Re > ReКР болса, онда сұйық ағысы турбуленті болады. Мысалы, беті жылтыр цилиндр түтік үшін бұл шама ReКР 2300 тең. (1) өрнектен Рейнолдс саны сұйықтың тығыздығы мен тұтқырлығына байланысты екендігі көрінеді. Осы шамалардың қатнасын: / Ж кинематикалық тұтқырлық деп атайық. Сонда Рейнолдс саны мына түрде анықталынады: Re = D/V (2) Кинематикалық тұтқырлықтың өлшем бірлігі СI жүйесінде м2/с, ал СГС жүйесінде Стокс (CТ). Қалыпты жағдайда артериядағы қанның ағысы ламинарлы болады, тек жүрек клапандарының айналасында ғана ептеп турбулентілік байқалады. Патология кезінде, қанның тұтқырлығы қалыпты мәннен төмендегенде, Рейнолдс саны кризистік мәннен асып кеткенде қанның ағысы турбуленті болады. Ағыстың турбулентілігі жүректің қосымша жұмыс атқаруына, яғни энергия шығынына алып келеді. Қанның турбулентті ағысының салдарынан пайда болатын шуылы кей жүрек ауруларын диагностикалауда көмегін тигізеді. Қанның тамырдағы жылдамдығы өте төмен болу салдарынан оның ағысын әр уақытта ламинарлы деп алуға болады, сондықтан артериядағы қан ағысын жіңішке түтікше арқылы ағатын сұйықтың ағасымен салыстыруға болады. Қан молекулаларының артерия қабырғасының ішкі бетімен ілінісуінің әсерінен өте аз қабаттағы қан молекулалары тамыр бетіне жабасып, қан ақпайды, яғни қанның ағу жылдамдығы артерияның ортасында (центрінде) максимал, ал оның қабырғасында нолге тең мәнге ие болады. Қанның ағу жылдамдығы, оның артерияның ортасынан қандай қашықтықта жатқанына бойланысты болғандықтан, Бернулли теңдеуіне сәйкес қан қысымы да әр жерде әртүрлі болады. Артерия қабырғасына жақын жерде қанның ағу жылдамдығы төмен, олай болса онда қысым жоғары, ал ортасында керісінше жылдамдық жоғары, олай болса, онда қысым ең төмен мәнге ие болады. Яғни қысым ортасынан шетке қарай артады. Осының әсерінен тамыр арқылы ағатын кез келген бөлшекке, мысалы қан жасушасына радиалды (радиус бойымен) бағытта күш әсер етеді, соның салдарынан ол бөлшек түтік ортасына қарай ығысып, артерияның орта бөлігімен ағады. Пуазейль теңдеуі тамырлар арқылы ағатын қан мөлшерін анықтайды және оның шамасының тамырдың радиусына тікелей тәуелділігін көрсететіні белгілі. Егер тамыр радиусын екі есе артрырсақ, онда қан мөлшері 16 есе артады, керісінше кемісе онда оның мөлшері кемиді. Сырқы факторлардың әсерінен қан тамырының қабырғасы қалыңдауы мүмкін, соның салдарынан тамыр радиусы кемиді, соның әсерінен тамыр арқылы қанның ағуы нашарлайды. Бұл «жүрек – тамы» жүйесіне әсер етіп, жүректің жұмысын қиындатады, мысалы артериосклероз, артерияның зақымдануы сияқты кеселдер кезінде байқалады. Осындайда қолданылатын дәрілік заттардың әсерінен (нитроглицерин) артерия қабырғаларының бұлшық еттері босаңсып, оның диаметрі ұлғайып, тамыр арқылы қан ағысы күшейіп, жүрек жүмысы дұрысталады. Қан ағыны Q-ды тамырдың көлдененң қимасының ауданы S мен ағынның орташа жылдамдығыны v көбейтіндісі ретінде қарастырды, яғни: Q = Sv = R2 v Мұнан v = Q / R2. Қан мөлшері Q мен оның жылдамдығы v тамырлар ұштарындығы қысым айырмасына тәуелді. Ламинралы ағыстың «тыныш», ал турбуленті ағыстың «шулы» болатыны белгілі. Осы құбылысты қан қысымын өлшеуде пайдаланылады. Ол үшін артерия қан тамырына стетоскопты басып ұстаса онда қан ағысының турбулентті болу салдарынан пайда болатын «шуыл» естіледі. Клиникалық практикада артериялық қан қысымын тiкелей емес әдiспен, яғни жанамалай жолмен өлшейдi. Соның iшiнде ең кең тараған түрi Н.П. Коротков әдiсi. Бұл әдiс манжет қысып тұрган артерия тамыры арқылы қанның ағуы турбулентті болуынан шығатын дыбысты фонондоскоп арқылы тiркеуге негiзделген. Ол үшiн бiлектiң күре тамыр тұсына құралдың манжетiн кигiзiп, оған ауы үргіш арқылы ауа айдап( қысым 200-250 мм.сын.бағ.), күре тамыр арқылы қанның ағуы аз уақытқа тоқтатылады. Онан соң ауаны шығаратын винтi жайлап ашып күре тамыр арқылы өткен қан ағысының турбулентті ағысынан пайда болатын алғашқы шуын фонондоскоп арқылы естiп, сол кездегi манометр көрсеткiшiн қан қысымының систолдық (макс) ал манжеттегi ауа толығымен шығып, фонондоскоптағы дыбыстың жойылған кезiндегi манометрдiң көрсеткiшiн қан қысымының диастолалық мәндерi ретiнде алынады. Бұл кезде ағыс ламинарлы болады. Дені сау адамның систолалық қан қысымы шамамен 120 мм.сын.бағ, ал диастолалық 80 мм.сын.бағ болса, жүректен ағып шығу мезетіндегі қан қысымы 100 мм.сын.бағ болады. Қанның артериямен, капиллярлармен және венаның күрделі жүйелерімен ағуы кезінде үйкелісті жоюға энергия жұмсалады, соның салдарынан қан қысымы тамыр бойында төмендейді. Қан қысымының тамыр бойында азаюын Пуазейль теңдеуі арқылы есептеуге болады. Қалыпты күйдегі адам тамырындағы қан ағысының шамасы 80 см3/с немесе 8 10-5 м3/с болады, ал қолқа (аорта) радиусы 1 см = 10-2 м тең, олай болса Пуазейль теңдеуінен (р1- р2 ) / l мәні Қан тамырының әр метрінде қысымы 0,6 мм.сын.бағ. кемиді. Яғни қанның қолқадан артерияға өткенде (ұзақтығы 0,4 м) қан қысымы елеусіз ғана кемиді. Бірақ қанның ары қарай тарау барысында оның қысымы едәуір кемиді, мысалы үлкен артериядан кіші артерияға өтерде 90 мм.сып.бағ. болса, кіші артерияда 25 мм.сып.бағ. болады. Ал венаға жеткенде оның қысымы 10 мм.сып.бағ. дейін не одан да ары кемиді Жүректің қанды айдауы тербеліс тәрізді оқтын - оқтын болғандықтан тамырдағы қан қысымның тербелуі (пульс) байқалады. Соның салдарынан қолқа мен үлкен артериялардағы қысым 120 ден 80 мм.сып.бағ. дейін өзгеріп отырады, осылайша тамыр бойымен пульстік толқын тарайды. Кіші артерияларда қан қысымының тербелісі азайып, капиллярларға жеткенде мүлде жоғалады, соның салдарынан капиллярларда қысым тұрақты мәнге ие болады. Ірі қан тамырлар арқылы пульстік толқынның таралу жылдамдығы v= мұндағы - қан тамырының тығыздығы, h – тамыр қалыңдығы, r – тамыр радиусы. Қан ағыныныың көлемдік vK және сызықтық vC жылдамдықтарының арасында vK=vCS байланыс бар, ал қан тамыры қабырғасының механикалық кернеу шамасы =Pr/h өрнегімен анықталынады. жүктеу/скачать 3,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|