Тоқсанның жиынтық бағалау спецификациясы тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

жүктеу/скачать 0,59 Mb. бет 2/2 Дата 07.02.2022 өлшемі 0,59 Mb. #91245

Байланысты:
ТЖБ 10 3 М

Бұл бет үшін навигация:

• Орындау Балл* Бөлім
• Аймақтар атауы n хромосома және с хроматид саны Жүретін үдеріс
• Тұжырымдар Ш/Ж

Тексерілетін мақсат

Ойлау

Тапсыр

№

Тапсыр

Орындау

Балл*

Бөлім

дағдыларын

ма

тапсыр

ма түрі*

уақыты,

бойын

ың деңгейі

саны*

ма*

мин*

ша

балл

10.3А

10.2.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардағы

Жоғары

2

1, 2

ҚЖ/ТЖ

5

3

Жасушалық

гаметалардың

қалыптасу

ерекшелігін

Деңгейлі

4

цикл

түсіндіру

Дағды

10.2.2.3 Қартаю үдерісін түсіндіру

Қолдану

1

3

ТЖ

2

1

10.2.4.1

Модификациялық

Қолдану

2

4, 5

ҚЖ/ТЖ

8

5

өзгергіштіктің заңдылықтарын зерттеу

10.2.4.2

Дигибридті

будандастыру;

Қолдану

3

6,7,8

КТБ/

6

4

жыныспен тіркескен тұқым қуалаудың

ҚЖ

10.3В

цитологиялық

негіздерін

есептер

Тұқым

шығаруда қолдану

қуалаушылық

10.2.4.3 Аллельді және аллельді емес

Жоғары

1

9

ҚЖ

5

3

пен

гендердің өзара әрекеттесуін салыстыру

Деңгейлі

16

өзгергіштік

Дағды

заңдылықтар

10.2.4.4

Мутагенез

себептерін және

Қолдану

1

10

ҚЖ

3

3

ы

мутация түрлерін зерттеу

10.2.4.5

Хромосомалар

санының

Білу және

1

11

КТБ

1

1

ауытқуымен

байланысты

адамның

Түсіну

хромосомдық

ауруларын

(аутосомдық

және жыныстық) сипаттау

10.2.6.1

Тұқымқуалайтын

өзгергіштік

Білу және

1

12

ҚЖ

1

1

10.3С

пенэволюция

арасындағы

өзара

Түсіну

байланысты түсіндіру

Эволюциялы

10.2.6.3

Түр

түзілудің

негізгі

Қолдану

1

13

ТЖ

5

2

қ

даму

механизмдерін жіктеу

Селекция

10.2.5.1 Селекция әдістері арқылы ауыл

Қолдану

1

14

ҚЖ

2

1

негіздері.

5

шаруашылық

өсімдіктері

мен

Тірі

жануарлардың

қолтұқымдарын

ағзалардың

жақсарту тәсілдердің зерттеу

алуантүрліліг

10.1.1.1

Жер

бетінде

тіршіліктің

Қолдану

1

15

ҚЖ

2

1

і

қалыптасу кезеңдерін және сызбаларын

сипаттау

Барлығы

40

25

25

Тапсырма үлгілері және балл қою кестеcі
«Биология» пәнінен 3 – тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

1. Гаметогенез үдерістерін сәйкестіріңіз.

Аймақтар атауы	n хромосома және с хроматид саны	Жүретін үдеріс
1. Көбею аймағы	А.Гаплоидты 1 n 1 c	І. МЕЙОЗ- жыныс бездерінің диплоидты аналық жасушасынан төрт гаплоидты жасушалар қалыптасады.
2. Өсу аймағы	Б. Диплоидты 2 n 4 c	ІІ. Сперматозиодтерде құйрықша қалыптасады, ядро жасушасының басына орын ауыстырады, құйрықша түбіне митохондриялар жинақталады.Жұмыртқа жасушаларында қоректік заттар қоры жинақталады.
3.Пісіп-жетілу аймағы	В. Гаплоидты 1 n 1c	ІІІ. МИТОЗ- жыныс бездері жасушаларының саны артады.
4. Қалыптасу аймағы	Г. Диплоидты 2 n 2 c	IV. ИНТЕРФАЗА- митоз бен мейоз аралығы. Репликация жүреді, әрбір дилоидты жасушада бөлінуге даяр екі хроматидадан тұратын хромосомалар болады.

1
2
3
4

[2]
2. Жыныс жасушаларының түзілу үдерісі-
А. Сперматогенез
В. Оогенез
С. Гаметогенез
D. Онтогенез [1]

3. Қартаюдың генетикалық теориясы-______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [1]

4.Өзгергіштікке қатысты кестені толтырыңыз

Өзгергіштік	Анықтамасы	Байқалатын өзгерістер	Эволюциядағы ролі
Мутация	Тұқымқуалайтын өзгергіштік-ата-тегінде болмаған жаңа белгілер пайда болады.		Осы дараның ататегінде болмаған мүлде жаңа белгілер пайда болады.
Модификация		Тек сыртқы түрі өзгереді	Мұндай өзгерістер ұрпақтарына берілмейді және эволюцияда рөл атқармайды.

[2]

5.Қояндардың аталық және аналығымен шағылыстырғаннан кейін дүниеге келген ұрпақтары ақ түсті болып туылды. Уақыт өте келе кейбір қоянның балаларында қара түсті дақ пайда болды. Бұдан қандай өзгергіштікті анықтауға болады? Сипаттаңыз.

5.1-сурет

5.1 -суретте көрсетілген табиғи жағдайдағы қоянмен мұз қойылған және А қоянның айырмашылығын түсіндіріңіз.
	[3]

6. Тұжырымдамалардың шындық, жалған екендігін анықтаңыз.

Тұжырымдар	Ш/Ж
1.Генетика терминін алғаш ұсынған У.Бэтсон
2.Моногибритті будандастыру дегеніміз- бір жұп белгілерінде ғана айырмашылығы бар ата- аналық формаларды будандастыру
3.Мендельдің екінші заңы- біркелкілік заңы. Бір- бірінен айқын бір жұп белгі бойынша ажыратылатын гомозиготалы дараларды будандастырса бірінші ұрпақта генотипі де, фенотипі біркелкі будандар алынады.
4.Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтарын зерттеудің негізін қалаған Т.Морган
5.Гамета тазалығы дегеніміз- будан организмінің гаметасында аллельді гендердің бір- бірімен араласып кетпей, таза күйінде сақталуы.

[1] 7.Дигибридті будандастырудағы F2 ұрпақта фенотипі төрт түрлі генотипті көрініс береді
А. 1:2:1
B. 3:1
C. 9:3:3:1
D. 3:2:1:1 [1]

A

B

C

D

8. Қарбыздың сырты жасыл және жолақ-жолақ болады, ал формасы жағынан – сопақша және домалақ болып келеді. Сопақша келген жасыл гомозиготалы қарбызды, домалақ жолақ – жолақ гомозиготалы қарбызбен будандастырған. F1 – та домалақ жасыл қарбыздар пайда болған. F2 қандай?

[2]

9. 9.1-суреттегі сызбадағы ата – аналарының генотиптерін пайдаланыңыз.

9.1- сурет
а) F2 ұрпақтың гаметаcын анықтаңыз.
[1]

10. Мутация типтерін топтастырыңыз.

МУТАЦИЯ ТИПТЕРІ
Гендік	Хромосомалық	Геномдық	Цитоплазмалық

1.Транзиция 9.Транслокация
2.Делециялар 10.Плазмогендердің өзгеруі
3.Эуполидия 11.Нуклеотидтердің деоциялары
4.Төңкеру
5. Трансверсия
6.Еселену
7.Нуклеотидтер ендірмесі
8.Анеуплоидия [4]
11. Сәйкестендеріңіз.

1. Клайнфельтер ауруы	А) ДНҚ ға талдау жасау арқылы ата-анасын дәл анықтауға болады. Б) түрлі белгілер мен қасиеттердің немесе аурулардың тұқым қуалауын, оның шыққан тегіне қарай зерттеу жатады. В) адамның ақыл-есі кем,бойы аласа, көздері бір біріне жақын орналасқан аузы үнемі жартылай ашық Г) жыныс бездері дұрыс жетілмейді, ақыл есі кем, аяқ қолы шамадан тыс ұзын Д) ауру немесе сау адамның хромосомасына цитогенетикалық талдау жасалады Е) әйелдер ғана ауырады,хромосоманы диплоидті жиынтығы 45
2. Даун ауруының белгісі
3. Шершевский-Тернер ауруы-

1 . 2. 3.
[1]
12. Эволюцияда тұқымқуалаушылық өзгергіштіктің маңызы немен түсіндіріледі,сипаттаңыз.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
[1]

13. 13.1-суретте түр түзілудің қай түрі бейнеленген және оған сипаттама беріңіз.

13.1- сурет
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
[2]
14. Жаппай сұрыптаудың мағынасы неде екенін сипаттаңыз.
__________________________________________________________________________________________________ [1]

15. Жер тарихы дамуында палеозой заманындағы өсімдіктер мен жануарлардың жаңа түрлерінің пайда болу сипаттарын 15.1-суретке сүйеніп сипаттаңыз.( 6 кезеңің кез-келген біреуін жазыңыз)

15.1-сурет
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [1]
Балл қою кестесі

№	жауап	балл	түсініктеме
1	1 Г III 2 Б IV 3 В I 4 А II	2
2	С	1
3	Адам жасушасында жасушалық бөліну санында , жасушаның өзін-өзі жақсарту қабілетінде шектейтін механизмдер бар екенін дәлелдейді.	1	Кез-келген дұрыс жауап қабылданады
4	Мутацияда ДНҚ-да, генде, хромосомада өзгерісте жүреді /Модификация тұқым-қуаламайтын өзгергіштік	2
5	Қоянның бір бөлігіндегі жерінің жүнін жұлып,орнына жалаңаш теріге кішкене қалташадағы мұзды жабыстырып байлап қойды. Жұлып тасталған жерге қара жүн өсіп шықты. Қоршаған ортаның жағдайлары әсер ететінін байқауға болады.	3
6	1 2 3 4 5 ш ш ж ж ш	1	Барлық дұрыс жауапқа -1 балл
7	С	1
8	Екінші ұрпақта белгілердің ажырауы 9:3:3:1 қатынасында жүреді. Демек, 9 A – B – жасыл түсті, домалақ формалы. 3A – вв жасыл түсті, сопақша формалы, 3 ааВ – жолақ – жолақ, домалақ формалы, 1аавв жолақ – жолақ, сопақша формалы.	2
9	Ғ2 белгілердің фенотипі бойынша ажырауы 9:3:3:1 қатынасында болып, генотипі бойынша 4:2:2:2:2:1:1:1:1 сан қатынасында болады.	2
10	Гендік Хромосо-малық Геномдық Цитоплазма-лық 1,5,7,11 4,6,9,2 3,8 10	4
11	1-г/2-в/3-е	1
12	Түрдегі жаңа белгілер мутация нәтижесінде пайда болады, түрдің жаңа белгімен пайда болуы тіршілік үшін күрес пен табиғи сұрыпталу арқасында қалыптасады. Мутациялық өзгергіштік эволюциялық процестің негізі, табиғи сұрыпталу үшін материал болып табылады	1
13	Оқшаулану бастапқы түр аумағының кеңеюіне байланысты жүреді, яғни түр популяциялары бір – бірінен алшақтап, жаңа орта әсерлерінен өзгеріп, жаңа түр бастамаларына айналады.	2
14	Жаппай сұрыптау айқас тозанданатын өсімдіктер популяцияларында сыртқы, фенотиптік белгілері бойынша өткізіледі. Егу кезінде адам өзіне қажетті қасиеттерге ие өсімдіктер ғана сақтайды, ал қайта еккенде қайтадан белгілі бір пайдалы белгілері бар өсімдіктерді іріктеп алады.	1	Кез-келген дұрыс жауап қабылданады
15	Кембрий (организмдердің қалдығы алғаш табылған жердің аты) кезеңі. Бұл кезеңде топырақ болмағандықтан тіршілік, негізінен, сулы ортада дамыды. Өсімдіктерден жасыл диатомды, алтын түсті балдырлар теңіздерде еркін жүзіп, ал қызыл, қоңыр балдырлар теңіз түбіне бекініп тіршілік еткен. Кембрийдің бас кезінде құрлықтан шайылған тұздар теңіз суының тұздылығын арттырып, әсіресе теңізде кальций, магний тұздарының мөлшері көбейе бастаған. Мұндай минералды тұздарды теңіз жануарлары денесіне еркін сіңіреді.	1	6 кезеңің кез-келген біреуін жазады. Кез-келген дұрыс жауап қабылданады
Жалпы балл саны		25

жүктеу/скачать 0,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: