|
Ең алғашқы феодалдық мемлекет
|
Аумағы:
|
оңтүстік шығысы - қытаймен,
оңтүстік батысы - парсы
|
Халқы:
|
Теле/тирек тайпа құрамы 30 дан аса тайпадан тұрды
Тайпа құрамында : Қырғыз, оғыз, ұйғыр, түргеш, дулу,нушеби болған
|
Астанасы :
|
Суяб
|
Билеушісі
|
қаған(билеушілер ашина руынан шықты)
|
Басталуы:
|
542 жылы
|
қытай жылнамаларында кездесе бастады
|
545 жылы
|
қытай елшісі келді(бейбіт қарым қатынас орнату үшін)
|
546-552 жылдары
|
түріктер Анағұй бастаған жужандарға тәуелді болды (жужанның екінші атауы-аварлар)
|
Қағандары:
|
Бумын
|
Алғашқы қағаны
билікке келді.
552 жылы Жужандармен бірінші соғыс жүргізді.
Жужандарды бірінші рет жеңген Бумын(түрік қағаны)
552 жылы ел хан атағын алады
|
|
Қара -Еске
|
553 жылдың басында билікке келді
Букрат тауларында жужандармен екінші соғысты жүргізді(Нәтижесінде Қара-Еске жеңеді)
553 те қайтыс болды
|
|
Мұқан:
|
553 те таққа келеді
Жужандармен үшінші соғыс жүргізеді(нәтижесінде жужандарды түпкілікті жеңеді)
Түріктерді "Ұлы даланың қожасына" айналдырады
Қытайлар Мұқанға салық ретінде 100 мың метр жібек төлейді
|
|
Иштеми
|
554 жылы таққа келді
10 түмен қол бастаған (әр түменде 10мың атты әскер)
Ху елін(соғды елі) бағындырды
Ұлы жібек жолының дамуына көмектескен
Иран мен Византияға елшілік жіберген,байланыста болу үшін
555 ж Аралды жаулап алды
терреторияны кеңітті: Қытай-Амудария арасын, Ташкент-Сырдарияға дейін
Эфталитермен соғыс жүргізді(ақ ғұндар)
563-567 жылдары түріктер жеңді
Каспий жағалауы, Солт.Үндістан, Орталық Азияны жаулады
|
568 жылы жылы Түрік елшісі- Маниах
|
Ол Константинопольге барды(Византия елі)
Соғды көпесі
|
VI ғ 70 жылдары Түрік қағанаты:
|
Кавказ бен Қара теңіз
|
Сауда байланыс жүргізді:
|
Қытай, Иран, Византия
|
Соңы, ыдырауы :
|
581 жылы мемлекет таққа таласты
603 жылы Батыс Түрік,Шығыч түрік болып бөлінді
|
Кездесуі
|
Күлтегін жазбаларында кездесті
|
Сенімі:
|
бұл үрдіс Византия елшісі: Земарх келуінен көрінеді
қонаққа қойдың басын тартты
|
Отбасыда шапағатын тигізуші:
|
Ұмай ана
|
Археологиялық ескерткіштері:
|
Тараз, Испиджаб; Талхирда кездесті
|
Шаруашылығы:
|
Көшпелі, жартылай көшпелі
қыстауы: Іле,Шу,Сырдария
|
