Байланысты: Түркі өркениеті және Ұлы Жібек жолы,СРО Тарих С.АЙДОС И-301
2.2.Жібек Жолы арқылы тараған діндердің бірі манихейлік дін б.з. III ғ;. Иранда пайда болған.
2.2.Жібек Жолы арқылы тараған діндердің бірі манихейлік дін б.з. III ғ;. Иранда пайда болған.
Зорастризм діні әлемдегі 4 нәрсені (су, от, жер, аспан) қасиет санады.
Несториандық ілім VII-VIII ғ.ғ Оңтүстік Қазақстанда кеңінен тарады. Нестор: «Христос құдай емес, адам, ол құдайдың жердегі өкілі, қасиетті рух иесі» деп уағыздады. 431 ж. Эфес соборы несториандық христиандарды қудалау туралы шешім қабылдады.
Қазақстан территориясында VI-VII ғ.ғ. будда діні Оғыздардыңтерриториясында (Жетісу мен Орталық Қазақстанда) ең көп тарады. Будда дінін Қазақстанда соғдылар таратқан. Испиджабтан жер астындағы будда монастры табылды. Жетісу қалаларынан балшықтан жасалған, қызыл сырмен боялған будда мүсіндері табылған.
Орта Азия мен Қазақстанға ислам діні арабтардың; келуімен кеңінен тарап, қазақ жерінде ғылым, білім салаларының дамуына ықпал етті. Оңтүстік Қазақстанда ислам діні Х ғасырда кең түрде дами бастады. Х ғ. Қазақстанда әдеби және ғылыми шығармалар араб тілінде жазылған. VIII-IХ ғ.ғ. ислам дінінің таралуына байланысты араб жазуының түрік билеушілері арасында тез қабылдануы түрік жазуының өмірде қолданылу аясыеың тарылуына алып келді.
Х-ХIII ғ.ғ;.Қазақстанда мешіттер, моншалар көптеп салына бастады. Мәселен, Х ғ. Әл-Макдиси Оңтүстік Қазақстан мен Жетісуда мешіттердің көптеп салына бастағандығын жазған. Ең алғашқы мешіт Кедер мен Күлтөбеде салынған. Әртүрлі діни нанымдарға байланысты Ұлы Жібек жолы бойындағы Тараз, Баласағұн, Испиджаб қалаларынан мешіт-медреселердің орындары табылған.
Х-ХIII ғ.ғ;.Қазақстанда мешіттер, моншалар көптеп салына бастады. Мәселен, Х ғ. Әл-Макдиси Оңтүстік Қазақстан мен Жетісуда мешіттердің көптеп салына бастағандығын жазған. Ең алғашқы мешіт Кедер мен Күлтөбеде салынған. Әртүрлі діни нанымдарға байланысты Ұлы Жібек жолы бойындағы Тараз, Баласағұн, Испиджаб қалаларынан мешіт-медреселердің орындары табылған.
Қазіргі зерттеушілердің көпшілігі еуразиялық көшпелілердің төлтума дүниетанымдық діни жүйесі тәңіршілдік мәдени сұхбат пен синтезге ашық болды деген ұстанымды қолдайды. Бұл Ұлы Жібек жолы мәдениетінің бір сабағына жатады және ол ежелгі түркілер діндерінен бастау алады.
Түріктердің ең үлкен құдайы Тәңірі – Көк, аспан құдайы болды. Күн мен ай, жұлдыздар да сол Көк тәңірінің ең жақын көмекшілері, жер құдайы, табиғат, жаратылыс иесі – Алтай болады деп, оған да құрмет көрсетілді. Жыл сайын 5 айдың орта шенінде ру-ұлыс адамдары жиылып аспан рухтарының құрметіне құрбан шалып, жалынып, жалбарынды. Ертеде Саян тауын мекендеген угралардың туысы нгасандарда да күнге табыну бертінге дейін сақталған. Олардың түсінігінше, көк аспан ең үлкен құдай, күн қызметшісі, күн сәулесі – сансыз жіп, әлемдегі өсімдіктерді қоректендіріп, оны аспан құдайымен байланыстырып тұрады-мыс. Ертедегі түркілердің Көк тәңірі, күн туралы ұғым-нанымдарды басқа да халықтардың нанымдарына ұқсас болған, осы да Ұлы Жібек жолы мәдениетінде өз жалғасын табады.
Сақтар мен савроматтардағы отқа табыну ғұрпы о баста күнге табынудан шыққан. Күн мен от зұлым, қас күштерден қорғап, тазартады деген ұғыммен молаларды өртеп тазарту әдеті савромат, сақ зираттарынан көп кездеседі. Ғұндар мен үйсіндер, сақтар қабірлерінен жиі шығатын қызыл бояу сол қасиетті күн мен оттың символы болған. Тотемдік және магиялық ескі түсініктер тұмарлар асудан тасмоншақтар қадау, киімге құс қауырсындарын тігіп алудан, ұлу, жылан бас сүйектерін тағудан байқалған.
