Тұрсын ЖҰртбай «Ұраным алаш!»



бет81/105
Дата05.02.2022
өлшемі7,42 Mb.
#14563
түріБағдарламасы
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   105
Сыпатай: Жүр, олай болса әлгі қырғыздың елшісіне. Қабыл алдық сол жіберген сиын».
«Хан Кене» пьесасының осы күндері сақнаға қойылмай жүруінің басты «намысының» бірі – осы көрініс. Санасы ұлттық намыс пен ұлттық идеяға көтерілмей, кеуделері паңсып қалған трайболизмге бітелген надан бір акадеиктің ойынша, бұл көрініс ру араздығын қоздыратын көрінеді, әрі өзі үшін ұлттық намыс санайды екен. Намыстанса – қазақтың бірлігінен руының бірлігін жоғары қойып жүргендерге намыстанса керек-ті. Әй, қайдам. Олар үшін, соның ішінде рушыл академик үшін Кене хан да, Әуезов те ру намысының құрбандығы ғана.
Е.Бекмаханов: «Қазақ сұлтаны Рүстем және Сыпатай би Кенесары қозғалысына тонаудан қорқып қосылған адамдар еді. Шайқас болардың алдындағы түнде олар Кенесарының шебін тастап қашып кетті. Ол туралы Мәдібек Беққожаев: «Сыпатай мен Рүстем төре түнде өз әскерлерін бөліп алып, Шу өзенінің арғы жағына өтіп, «Мықан суына» жеткен соң өткел іздеп, таң атқанша жүрді. Осы кезде оларды қырғыз әскері байқап қалып, шабуыл жасады. Артта жау, алда өткел бермес батпақ су, міне, осындай жағдайда қазақтар қырылып, бір бөлігі қолға түсті» дейді. Сыпатай мен Рүстем көрсеткен қызмет ұмыт қалған жоқ. Кейіннен манап Жантай Қарабеков Сібір қазақтарының шекара бастығынан Рүстем сұлтанды наградтауды сұрай отырып: «Рүстем сұлтан мен Сыпатай би Әлібеков әскерлерін алып кетіп, маған Кенесарымен есеп айырысуыма жағдай жасады» - деп мәлімет берді. Сондай-ақ Қоқан бектері өз әскерлерін Ормон манаптың қарамағына беріп еді».

М.Сәрменбайұлы: Үш күн соғысып, аз қазақтың қырғызға әлі келмейтін болғасын, төртінші күнге қараған түнде Кенесары кеңес құрады. Кеңесте анау ананы, мынау мынаны айтады, толық ақыл табылмайды. Наурызбайдың айтқаны мынау болды: «Ағыбай, Құрман батырларды бас қылып екі жүз жігітпен қырғыздардың тобын бұзып, жол салайын. Қалған әскер менің соңымнан жүрсін, көп болса да, қырғыздар күнде көріп жүрген жауымыз ғой, бұзып өтпей несі бар дейсің. Топтан бір өтсек, соғыса-соғыса қүтылармыз» деген. Бұл сөз Кенесарыға мақұл келмеген: «Топтан бұзып өткен соң қашамыз: аты жүйріктер құтылады, көп әскер тұтылады. Қол бастаған ханға жаудан қашқан лайық емес, жаудан қашқан соң, мен хан бола алмаймын, онан да аттың бәрін бауыздайық, жиырма атқа азық артып, Шуға қарай жүрелік. Бір жағымызды Шуға салып, қолымыздағы бес жүз мылтықты жауға қаратып, артынан найза тігіп жүрсек, бізді жау ала алмайды, қолында бес жүз мылтығы бар басын өлімге байлаған өңшең жаяу батырды ешқандай мықты жау ала алмайды», – дейді Кенесары. Кенесарының сөзін көп мақұл көрсе де, аттарын сойдыруға батырлардың біразы қимаған. Күзеттің арасынан аман өткен қол қалың батпақ Қарасуға тап болады. Аттың бәрі ұйыққа батқан, әскердің көбі батып, жұрт сасып бүлінген. Сөйтіп жүргенде таң атқан. Қырғыздар Кенесары қайда кеткенін біле алмай қалып, жан-жаққа жортуыл адам жібереді. Іздеген адамдар батпаққа батып жатқан, өте алмай жатқан қазақты көріп қырғыздар ат қойған. Қазақтың жалғыз-жарымы ғана қашып құтылған. Көбі сол жерде қырылған, қолға түскен. Осы күнгі Тоқпақтан бастап, Пішпектің қатарына дейін, Шудың жағасы 5-10 шақырымдай Қарасу - жерден шыққан қайнар батпақ болады. Бұл орынды қазақ-қырғыз «Миқан» деп атайды. Шуды жағалаған қол Миқанға тап болып, батып қалған көрінеді».


Е.Бекмаханов: Кенесары мен Наурызбай өздерінің жасағымен қоршауды бұзып өтуге ұйғарды. Кенесары өзінің тобымен Қарасуық деген батпақты өзен арқылы қоршаудан шықпақшы болды. Өзеннен өту кезінде көп адам суға кетті, осыған қарамастан әскерлері Кенесарыны аман алып қалуға тырысты. Осы оқиғаны көтеріліске қатысқан адам былай суреттейді: «Кенесарының жүздеген адамдары желкеден төнген қара қырғыздардың соққысынан суға кетті, бірақ өліп бара жатып, өздерінің сүйікті сұлтаны Кенесарыны құтқаруға тырысты. Өздерін құрбан ете отырып, олар сұлтанды суға кетіп бара жатқан атынан ауыстырып, өз аттарын беріп отырды».
М.Сәрменбайұлы: «Кенесары мен Наурызбай құтыла алмасына көзі жеткесін төрелер жаяулап бір түбекке шығып отырады. Сол уақытта шауып келе жатқан бір қырғызды көреді. Кенесары шақырып алып:


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   105




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет