Тїсіндірме жазба

Жаттығу. Музыкалық өлшем -2/4. Бастапқы қалып – аяқтардың I позициясы, тізелер сәл ғана бүгілген.

«Және» затактісі – оң аяқтың ұшы және сол аяқтың өкшесі түсіріліп, аяқтардың ұштары біріктіріледі.

«Бір» - оң аяқтың ұшы және сол аяқтың өкшесі еденнен ажыратылып оңға шығарылады.

«Екі» дегенде оң аяқтың ұшы және сол аяқтың өкшесі еденге түседі, өкшелер біріктіріледі.

«Және» дегенде қимылды затактіге қайталап істеу. Қимылдар бүкіл табанмен орындалып, оңға және солға істеледі және оларды станокқа қарап тұрып үйренеді. Балалардың қимылдың жылжып (қозғалыспен) істелетіндігін түсінгендерін бақылау қажет, бұл үшін табандар бірде ұшымен бірде өкшемен бұрылатындығын айтып түсіндіру керек. Жүрісті бір аяқпен де көрсетуге болады.

«Веревочка» (жіп қарапайым) - сәл бүгілген аяқтармен орындалады. Бұл үшін тірек аяғында жартылай тізе ию жағдайын меңгеру қажет. Бұл қимыл тепе-теңдік дағдыларын талап етеді, сондықтан алдын-ала бірқатар әзірлік жаттығуларын орындау керек. Мысалы, III-позиция жағдайында отырып, сырғымалы қозғалыспен алға жылжу (қолдар белде). Содан кейін тірек аяғында жартылай тізе ию жағдайында алға жылжу, жұмыс аяғы пассе жағдайында тізесінде. Қимылды оң және сол аяқтан жасайды. Оқушылар тепе-теңдікті меңгергеннен кейін оларға тіректі ауыстыру арқылы одан кейінгі қозғалыстарды реттеу жеңілге түседі.

Жаттығу. Музыкалық өлшем – 2/4. Бастапқы жағдай – аяқтар III позицияда, оң аяқ еденнен көтеріле бастайды.

«Бір» - оң аяқта сырғып, ыршып (секіріп) түсу, осы мезетте тізеден бүгілген сол аяқ еденнен тізе деңгейіне дейін көтеріледі.

«Екі» дегенде сол аяқты оң аяқтың артқы жағынан әкеліп қояды т.с.с.

«Хлопушки» бір рет, алақанды, санды, сирақты (ер балалар үшін) шапалақтау.

Жаттығу. Музыкалық өлшем 2/4. Бастапқы қалып аяқтардың VI позициясы.

Затакт – шынтақтарын дөңгелете ұстап, қолдарын алға қаратып алақан шапалақтау.

«Бір» дегенде сәл ғана ыршып, иықтардың деңгейінде екі аяқпен түсу. Екі аяқтың да тізелері бүгілген, дене тұрқы аяқтарға қарай еңкейген.

«Және» - оң қолмен оң аяқты тізеден жоғары соғу. Екінші он алтыдан бір бөлікке – сол қолдың алақанымен сол аяқты соғу.

«Екі» - оң қолмен оң аяқты екінші рет соғу.

«Және» - затактідегі сияқты денесін көтермей екі алақанды алдына ұстап бір-біріне соғу. Бұл қимыл сегіз рет істеледі.

«Хлопушки» сирақты (балтырды) «шапалақтау»

Затакт – қолды алға ұстап алақан соғу,

«Бір» дегенде сәл ғана ыршып, екі аяқпен түсу, аяқтарды айшықтап, оң аяқты алдыңғы жақтау бүкіл табанға қою, сол аяқты – арт жағынан жарты башпайларға қою керек;

«және» - оң қолдың алақанымен сол аяқтың балтырын соғады. Затактідегі сияқты дене тұрқын көтермей қолдарын алдына ұстап алақан соғу және қимылды жалғастыру.

«Ключ» - жәй тырпылдаған.

Жаттығу. Музыкалық өлшем – 2/4.

«Бір» дегенде оң аяқтың табанымен еденді қатты ұру;

«Және» дегенде әуелі бірінші он алты бөлікке тақамен, екінші бөлікке – оң аяқтың ұшымен ұру;

«Екі» дегенде сол аяқпен тебу;

«Және» дегенде – үзіліс.
Балтық жағалауы республикасының билері

Эстон, Литва, Латвия елдерінің билер техникасы жағынан онша күрделі болмайды. Бұл билердің композициялары мен олардың ойын мазмұны реттеу мен шыдамдылықты дамытуға көмектеседі. Бұл билерді жұптасып билейді, сондықтан олар үшін қолдардың позициялары емес, қалыптар тән болады.

Өздерінің сипаты бойынша литва халқының билері байсалды және ұстамды болып келеді. Оларға негізінен қарапайымдылық пен өзінділік сипаттар тән болады. Би басынан бастап соңына дейін бір қалыпты немесе көңілді, сергек, ырғақтарды бірден кілт өзгертпейтін кейіпте орындалады.

Мысалы, «Ручугай» (масақтар) – егін оруды, шабуды және масақтарды жинауды белгілейді. «Маунис» (диірмен) биінде күрделі орын ауыстырулар диірмен тастарының айналуларын, жел диірмені қалақтарын бейнелейді. «Иеваротштас» (көпір) би - ойнының қызығы – онда билеушілердің қимыл – қозғалыстары ағаш бұтақтарынан көпір салу кезін көз алдыңа әкеледі. Барлық халықтардағы сияқты литва биінде темір ұстасының («келевялис»), етікшінің («шяучус») бейнелері де бимен өрнектеліп көрініс тапқан. Сол сияқты жануарларды бейнелейтін билер де кең таралған. Мысалы, «Ожялис» - текешік. Бұнда сүзеген лақ-теке бейнеленген, ол екі аяғымен секіріп, сүзіп жүреді. Қораз биі де белгілі, ол «Гайдис» деп аталады. Ұзын бойлы бала қарт қоразды бейнелейді, басқа балалар – жас әтештерді көрсетеді, олар өсиеттен гөрі төбелесті жақсы көреді. Қыздар билейтін «Блездингеле» (қарлығаш) биі құс қанатының дірілін көрсететін шағын орамалдарды пайдалану арқылы орындалады. Қарапайым хореография литва билерін пайдалану үшін кең мүмкіндіктер ашады.
Литва биіндегі қолдардың кейбір қалыптары