УДК ІСІКТЕРДІҢ ӨСУІНДЕГІ МИКРООРТА МАКРОФАГТАРЫНЫҢ РӨЛІ Исмаил Бағдат Хажымұратұлы Өмербек Диас Әліханұлы IsmailB@qmu.kz Omerbek@qmu.kz Студент Медицина мектебі Қарағанды Медицина Университеті,
Ғылыми жетекші: Сулейменова Бахыт Маратовна Қарағанды қ., Қазақстан
Аннотация: Ісік жасушалары мен оның микроортасының өзара әрекеттесу механизмдерін егжей-тегжейлі түсіну диагностика мен емдеуге кең жол ашады. Мақала канцерогенездегі жасушалық микроортаның рөлін көрсетеді. Ісік микроортасының жасушалары жасушааралық өзара әрекеттесу арқылы, цитокиндерді, өсу факторларын, ингибиторларды бөлу арқылы және басқа механизмдер арқылы ісіктің дамуы мен өсуіне немесе оның регрессиясына ықпал ете алады. Ісік микроортасының ісікпен байланысты макрофагтардың рөлі егжей-тегжейлі қарастырылады.
Канцерогенез ісіктердің өсуіне қажетті бірегей жасушалық микроортаның қалыптасуымен бірге жүретін көп сатылы процесс болып көрінеді. Жақында жүргізілген зерттеулер ісік микроортасының ісіктің өсуіне және метастазға бұрын ойлағаннан әлдеқайда көп әсер ететінін көрсетеді. Микроортадағы ісік жасушалары арасындағы күрделі өзара әрекеттесу ісіктің дамуы мен инвазиясында және ангиогенезді белсендіруде маңызды рөл атқарады [2].
Канцерогенез кезінде ісік микроортасында әсер етудің екі негізгі сигналдық түрі басым болатыны көрсетілді: біріншісі – сигналдық молекулалар арқылы ісік жасушаларының пролиферациясының аутокриндік стимуляциясы, екіншісі – ісік жасушалары мен микроорта компоненттері арасындағы паракриндік әсерлесу. Сонымен қатар ісік жасушалары бөлетін заттар қалыпты жасушаларды өсу факторларын өндіруге ынталандырады, ісік жасушалары кейіннен жауап береді [3]. Бірақ ісік микроортасының компоненттері тек ісік жасушаларымен ғана емес, бір-бірімен де әрекеттеседі [4]. Осы өзара әрекеттесу кезінде түзілген заттар қабыну жасушаларын, фибробласттарды, миелоидты жасушаларды тартады, жасушадан тыс матрицаны өзгертеді, неоваскуляризацияны бастайды және сақтайды, алайда жаңадан пайда болған қан тамырлары ирелеңденуімен және жоғары өткізгіштікпен сипатталады. Бұл ісік жасушаларының агрессивті қызметіне ықпал ете алатын «қолайсыз» микроортаның пайда болуына әкеледі [5]. Ісіктердің өсуімен қатар дамитын фибробласттар, Т-лимфоциттер, макрофагтар сияқты микроорта жасушалары кейбір жағдайларда фенотипін өзгертеді [6]. Осылайша, ісік жасушалары микроортаны метаболикалық тиімдірек ортаға өзгертеді. Ісік пен микроортаның өзара әрекеттесу механизмдерін түсіну емдеу тактикасының негізі болып табылады, өйткені кейбір жағдайларда ол ісік микроортасын өзгертіп, қолданбалы терапияда ісіктің төзімділігіне әкеледі [7]. Әлбетте, ісіктерді тиімді бақылау үшін канцерогенезді автономды жасушалық процесс ретінде емес, жаңадан пайда болған ісік тінінің ішіндегі күрделі көп жасушалы өзара әрекеттесуді қамтитын ауру ретінде қарастыру керек[8].