Үй жұмысы.
Кадрлар таңдау сауалнамасы. Жеке адамдар санатының айырмашылығына қарай ( мұрагерлік, мәдениет, отбасы, әлеуметтік тобы, өмірлік тәжірбиесі) студент жұмысқа алынатын үміткердің жеке тұлғасын ашып көрсету үшін бес сұрақ қарастыру.
13 - тәжірбиелік сабақ тақырыбы:
Тікелей еңбекақыны талдау
( жағдай )
Талқыланатын сұрақтар: Тікелей еңбекақының жалпы сомасы өндіріс өнімінің көлеміне, оның құрылымына, жеке зат шығынының деңгейіне байланысты болады. Соңғысы еңбекті көп қажет етіп, адамның бір сағаттағы еңбекақысының деңгейімен анықталады.
Тікелей еңбек шығындары өнімінің өзіндік құнының деңгейіне өте зор әсер етеді. Сондықтан еңбекақы өнімінің бір теңгесіне келетін мөлшерін, оның өзіндік құнындағы үлесін талдап, оның мөлшеріне әсер ететін факторларды табу, бұл бап бойынша қаражаттарды үнемдеу жолдарын табу өте маңызды жұмыс болып табылады.
13.1.-кесте.Өнім бірлігіне сәйкес еңбекақының факторлық талдауы
Өнімнің түрі
|
Өндіріс көлемі,дана
|
Меншікті еңбек сыйымдылығы адам /сағат
|
1адам/сағат үшін төленетін еңбекақының деңгейі,адам/сағат теңге
|
Өнімнің бір данасына шаққан.жалақы,теңге
|
Өзгерісі,теңге
|
жалпы
|
Соның
ішінде
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
Еңбек сыйым.
|
Еңбекақы деңгейі
|
А
|
10000
|
1330
|
16
|
15
|
35
|
45
|
560
|
675
|
+115
|
-35
|
+150
|
Б
|
10000
|
5700
|
12
|
11,5
|
32
|
40
|
384
|
460
|
+76
|
-16
|
+92
|
1-нұсқа
Өнімнің түрі
|
Өндіріс көлемі,дана
|
Меншікті еңбек сыйымдылығы адам /сағат
|
1адам/сағат үшін төленетін еңбекақының деңгейі,адам/сағат теңге
|
Өнімнің бір данасына шаққан.жалақы,теңге
|
Өзгерісі,теңге
|
жалпы
|
Соның
ішінде
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
Еңбек сыйым.
|
Еңбекақы деңгейі
|
А
|
11000
|
1463
|
17,6
|
16,5
|
38,5
|
49,5
|
616
|
675
|
|
|
|
Б
|
11000
|
6270
|
13,2
|
12,65
|
35,2
|
44
|
422
|
506
|
|
|
|
2-нұсқа
Өнімнің түрі
|
Өндіріс көлемі,дана
|
Меншікті еңбек сыйымдылығы адам /сағат
|
1адам/сағат үшін төленетін еңбекақының деңгейі,адам/сағат теңге
|
Өнімнің бір данасына шаққан.жалақы,теңге
|
Өзгерісі,теңге
|
жалпы
|
Соның
ішінде
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
Еңбек сыйым.
|
Еңбекақы деңгейі
|
А
|
12100
|
16093
|
19,4
|
18,2
|
42,4
|
54,5
|
677,6
|
816,8
|
|
|
|
Б
|
12100
|
6897
|
14,5
|
13,9
|
38,7
|
48,4
|
464,6
|
556,6
|
|
|
|
3-нұсқа
Өнімнің түрі
|
Өндіріс көлемі,дана
|
Меншікті еңбек сыйымдылығы адам /сағат
|
1адам/сағат үшін төленетін еңбекақының деңгейі,адам/сағат теңге
|
Өнімнің бір данасына шаққан.жалақы,теңге
|
Өзгерісі,теңге
|
жалпы
|
Соның
ішінде
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
tо
|
t1
|
Еңбек сыйым.
|
Еңбекақы деңгейі
|
А
|
А
|
12100
|
16093
|
19,4
|
18,2
|
42,4
|
54,5
|
677,6
|
|
|
|
Б
|
Б
|
12100
|
6897
|
14,5
|
13,9
|
38,7
|
48,4
|
464,6
|
|
|
|
14 - тәжірбиелік сабақ тақырыбы:
Еңбек өнімділігін талдау
Персоналды қарқынды пайдаланудың деңгейін бағалау үшін еңбек өнімділігінің жалпылық, жеке және қосымша көрсеткіштері пайдаланылады. Жинақтаушы көрсеткіш - бұл бір қызметкермен өндірілген өнімінің орташа жылдық, орташа күндік, орташа сағаттық мөлшері, сонымен бірге белгіленген құны бойынша бір қызметкерге келетін орташа жылдық өндірілген өнім.
Жеке көрсеткіштер - бұл белгілі бір өнім өндіруге кеткен уақыт немесе бір адам/сағат немесе адам/күн шамасында өндірілген жеке дара өнім. Қосымша көрсеткіштер - бұл белгі бір жұмыс түрінің бірлігін орындауға кеткен уақыт немесе уақыттың бірлігінде орындалған жұмыс көлемі.
Еңбек өнімінің көбірек қолданылатын жинақтаушы көрсеткіш-бір жұмыскердің жылдық орташа өндірген өнімі.Оның көлемі жұмысшылардың өнім өндіруіне ғана емес, персоналдың жалпы санындағы олардың үлесіне де байланысты, сонымен қатар, жұмыс істеген күнінің мөлшері мен жұмыс күнінің ұзақтығына тәуелді.
14.1.-кесте.Еңбек өнімділігінің факторлық талдауға керекті мәліметтер
Көрсеткіш
|
Көрсеткіштер мәні
|
Өзгерістер
|
tо
|
t1
|
Персоналдың жылдық орташа саны ӨӨП
|
200
|
200
|
-
|
Соның ішінде жұмысшылар саны
|
160
|
164
|
+4
|
Жалпы қызметкерлерге қарағанда жұмысшылардың үлесі(Жү)
|
0,8
|
0,82
|
+0,02
|
Бір жұмысшының жыл бойында жұмыс істеген күні (К)
|
225
|
215
|
-10
|
Барлық жұмысшылардың жұмыс істеген сағаты
|
280800
|
264450
|
-16350
|
Жұмыс күнінің орташа ұзақтығы,сағ.(ЖҰ)
|
7,8
|
7,5
|
-0,3
|
Базалық кезең бағаларымен өндірілген өні, мың теңге
|
80000
|
83600
|
+3600
|
Бір жұмысшының орташа жылдық өндірілген өнімі, мың теңге
|
400
|
418
|
+18
|
Жұмысшының өндірген өнімі:
|
|
|
|
Жылдық орташа өнім,мың теңге (ЖОӨ)
|
500
|
509,8
|
+9,8
|
Күндік орташа өнім,теңге (КОӨ)
|
2222,2
|
2371
|
+148,8
|
Сағаттық орташа өнім,теңге(СОӨ)
|
284,9
|
316,13
|
+31,23
|
15 - тәжірбиелік сабақ тақырыбы:
Жұмыс уақытының қорын талдау
( жағдай )
Персоналды толық пайдалануды бір жұмыскердің жұмыс істеген күнін және сағатын бағалау арқылы анықтауға да және жұмыс уақытының қорын (ЖУҚ) пайдалану дәрежесімен де есептеуге болады. Мұндай талдау әрбір жұмыскер санаты, өндірістік бөлімдер мен жалпы кәсіпорын бойынша жүргізіледі(15.1.-кесте).
Жұмыс уақытының қоры жұмысшы санына, жыл бойы атқарған орташа жұмыс күніне және жұмыс күнінің орташа ұзақтығына байланысты болады. Бұл байланысты келесі түрде көрсетуге болады:
ЖУҚ = ЖОС*К*Жұ
15.1.-кесте. Кәсіпорынның еңбек ресурстарын пайдалану
Көрсеткіш
|
Көрсеткіш мәні
|
өзгеруі(+,-)
|
То
|
Т1
|
Орта жылдық жұмысшылар саны(ЖС)
|
160
|
164
|
+4
|
Бір жұмысшының бір жыл ішінде жұмысын өтеу күні(К)
|
225
|
215
|
-10
|
Бір жұмысшының бір жыл ішінде жұмысын өтеу сағаты(С)
|
1755
|
1612,5
|
-142,5
|
Орта жалғастырылған жұмыс күні (Ж)
|
7,8
|
7,5
|
0,3
|
Жұмыс уақытының жалпы қоры (ҚЖУ)адам/саны
|
280800
|
264450
|
16350
|
Талданатын кәсіпорындағы нақтылы жұмыс уақытының қоры жоспардан 16350 сағ.кем,оның ішінде өзгерістер:
а ) жұмысшылар саны:
(164-160)*225*7,8 = -7020сағ.;
б ) бір жұмысшының жұмыс атқарған күні:
164*(215-255)*7,8 = -12792сағ.;
в ) жұмыс күнінің ұзақтығы:
164-215*(7,5-7,8) = -10578сағ.;
Көрсетілген мәліметтер негінде кәсіпорын еңбек ресурстарын толық пайдаланбай келеді деп тұжырымдауға болды.Бұл жұмысшы орташа 225 күн орнында бар-жоғы 215 күн жұмыс істеген.Осының әсерінен бір күндік жұмыс уақыттын босқа оздыруы 10 күнге көбейді, ал барлық жұмысшыға санасақ – 1640 күнге немесе 12792 сағатқа көбейді.
Ауысым (смена) бойынша жұмыс уақытын босқа оздыру: бір күнде олар 0,3 сағат құрайды, ал барлық жұмысшының жұмысын өтеу күндеріне санасақ – 10578сағат (164-215*0,3).
Жалпы жұмыс уақыттың босқа оздыруы – 23370 сағат(12792+10578) немесе 8,8% (23370/264450).
Бір күндік және ауысым бойынша жұмыс уақытын босқа оздыру себебін анықтау үшін жұмыс уақытының жоспарлық балансы мен нақты балансын салыстыру арқылы білуге болады (15.2.-кесте).
15.2.-кесте. Жұмыс уақытының қорын талдау
Көрсеткіш
|
Бір жұмысшыға
|
өзгеруі
|
tо
|
t1
|
Бір жұмысшыға
|
Барлық жұмысшыға
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Күнтізбелік күндер саны
|
365
|
365
|
|
|
Сонымен қатар, мейрам мен демалыс күндері
|
101
|
101
|
|
|
Жұмыс уақытының нақтылы қоры, күндер
|
264
|
264
|
|
|
Жұмысқа келмеген күндер
|
39
|
49
|
+10
|
1640
|
Сонымен қатар, әр жылғы демалыс
|
21
|
24
|
+3
|
+492
|
Оқуға байланысты демалыс
|
1
|
2
|
+1
|
+164
|
Екіқабат болуына және босануына байланысты берілетін демалыс
|
3
|
2
|
-1
|
-164
|
Әкімшілік рұқсатымен берілетін қосымша демалыс
|
5
|
8
|
+3
|
+492
|
Ауыруына байланысты
|
9
|
11,8
|
+2,8
|
+459
|
Себепсіз жұмысқа келмеу
|
-
|
1,2
|
+1,2
|
+197
|
Еріксіз тұрып қалу
|
-
|
4
|
+4
|
+656
|
Жұмысқа шыққан кісілердің жұмыс уақыт қоры, күндер
|
225
|
215
|
-10
|
-1640
|
Жұмысшы ауысымының ұзақтығы, сағат
|
8
|
8
|
-
|
-
|
Жұмыс уақытының бюджеті, сағ.
|
1800
|
1720
|
-80
|
-13120
|
Мейрам алдында қысқартылған күндер, сағ.
|
20
|
20
|
-
|
-
|
Жасөспірімге берілген жеңілдік уақыты, сағ.
|
2
|
2,5
|
+0,5
|
+82
|
Емізулі аналарға берілетін үзіліс, сағ.
|
3
|
5
|
+2
|
+328
|
Ауысым кезінде тұрып қалу,сағ.
|
20
|
80
|
+60
|
+9840
|
Жұмыс уақытының пайдалы қоры, сағ.
|
1755
|
1612,5
|
-142,5
|
-23370
|
Белгіленген уақыттан артық жұмыс істеу, сағ.
|
-
|
8
|
+8
|
+1312
|
Берекесіз жұмсалған жұмыс уақыты, сағ.
|
-
|
10
|
+10
|
+1640
|
Достарыңызбен бөлісу: |