Внимание человека обладает пятью основными свойствами
жүктеу/скачать 21,24 Kb.
|
Зейінділік (1)
5.6. ВниманиеВнимание — один из познавательных процессов, в отношении сущности и права на самостоятельное рассмотрение которых среди психологов до сих пор нет согласия. Многие ученые утверждают, что как особого, независимого процесса внимания не существует, что оно выступает лишь как сторона или момент любого другого психического процесса или деятельности человека. Другие полагают, что внимание представляет собой вполне независимое психическое состояние человека, специфический внутренний процесс, имеющий свои особенности. П. Я. Гальперин утверждал, что внимание представляет собой психический процесс, продуктом которого является контроль. Но все же большинство ученых считают внимание психофизиологическим процессом, состоянием, характеризующим динамические особенности познавательной деятельности. Это процесс сознательного или бессознательного отбора одной информации, поступающей через органы чувств, и игнорирования другой. Внимание человека обладает пятью основными свойствами: Устойчивость — способность в течение длительного времени сохранять состояние внимания на каком-либо объекте. Сосредоточенность — способность сконцентрировать свое внимание на одном объекте при отвлечении от других. Переключаемость — перевод с одного объекта на другой, с одного вида деятельности на иной. Распределение — способность рассредоточить внимание на значительном пространстве, параллельно выполняя несколько видов деятельности. Объем — размер информации, которую человек способен сохранять в сфере повышенного внимания. Внимание, как и все остальные психические процессы, имеет низшие и высшие формы. Первые представлены непроизвольным вниманием, а вторые — произвольным. Отечественный психолог Н. Ф. Добрынин выделил еще один вид внимания — после-произвольное. Оно возникает по времени после произвольного. И если для произвольного внимания характерны наличие цели и волевого усилия, то при послепроизвольном внимании цель остается, а волевое усилие уходит. Деятельность захватывает человека, становится для него интересной, и ему не нужны дополнительные усилия для поддержания внимания. Основные принципы концентрации внимания: 1. Развивать внимание к существенному. Направьте внимание на изучаемый предмет и попытайтесь выделять в нем все новые стороны, аспекты, признаки, черты, свойства, связи. Постарайтесь сразу, чтобы благодаря этому процесс достижения познавательной цели становился все более эффективным. Следите, чтобы внимание было направлено только на изучаемый предмет, и не допускайте его переключения на другие предметы. 2. Не закреплять несущественную информацию. Информацию, воспринятую, но не существенную для постижения изучаемого предмета, не следует закреплять, то есть она не должна ни запечатлеваться, ни повторять информацию. 3. Отбрасывать несущественную информацию. Полученную несущественную информацию необходимо сразу же вытеснить путем восприятия новой информации и таким образом отбрасывать. Чтобы отбросить незакрепленную информацию, достаточно воспринять семь или более новых сообщений. Внимание тесно связано с восприятием. Поэтому важно знать основные принципы запечатления информации: 1. Запоминание начинать с утверждения: «Я это запомню!» 2. Правильно выбирать познавательные связи. Выберите вид познавательной связи, соответствующей той особенности информации, которую требуется запечатлеть. Смысл и значение информации запечатляются с помощью смысловых связей, ее ассоциации — с помощью ассоциативных связей, структура — с помощью структурных связей. 3. Устанавливать разносторонние познавательные связи с целью долговременного запечатления информации. Кратковременное и быстрое запечатление достигается с помощью структурных или ассоциативных связей. Для долговременного запечатления следует использовать смысловые связи. За-печатление будет максимально прочным, если устанавливаются более разносторонние смысловые связи, а для дополнительного усиления используются ассоциативные и структурные связи. 4. Использовать соответствующие познавательные связи. Установить связь между запечатлеваемой информацией и вашими знаниями, сопряженными с этой информацией. Наибольшее количество информации теряется на ранних стадиях запечатления. Внимание менеджера — большая воспитательная сила. Если подчиненный видит, что руководитель внимательно следит за ним, чувствует его настроение, состояние здоровья, учитывает усталость, моральное состояние, то он значительно лучше работает и лучше относится к старшему. Внимание проявляется в деятельности. Осуществление любой деятельности требует проявления больших или меньших волевых усилий. Значит, указывает М. И. Станкин, волевое воспитание неизменно ведет и к воспитанию внимания. Однако объем и продолжительность волевых усилий следует увеличивать постепенно. Например, давая служащему задание, надо сначала требовать составления плана выполнения работы и контроля над ней, затем — самостоятельной проверки полученных результатов, затем — составления подробного отчета о выполненной работе. При выполнении какой-нибудь особенно тяжелой работы ничто не должно отвлекать внимание. Рабочее место следует организовывать так, чтобы все необходимое было под рукой. Поиски конспекта, инструкции, инструмента отвлекают внимание, расхолаживают. Легче поддерживать внимание в тишине или при негромкой мелодичной музыке. Таким образом, индивидуальные особенности протекания познавательных процессов людей в конечном счете по-разному влияют на успешность их профессиональной деятельности человека, но и в каждом конкретном случае можно проследить элементы закономерностей, зная которые, можно управлять процессом восприятия информации и ее переработки. 5.6. Назар аударыңыз Назар аудару-бұл танымдық процестердің бірі, оның мәні мен өз бетінше қарау құқығына қатысты психологтар арасында әлі де келісім жоқ. Көптеген ғалымдар зейіннің ерекше, тәуелсіз процесі жоқ, ол кез-келген басқа психикалық процестің немесе адамның іс-әрекетінің жағы немесе сәті ретінде ғана әрекет етеді деп санайды. Басқалары зейін адамның толығымен тәуелсіз психикалық күйін, өзіндік ерекшеліктері бар нақты Ішкі процесті білдіреді деп санайды. П. Я. Гальперин зейін психикалық процесті білдіреді, оның өнімі бақылау болып табылады. Бірақ ғалымдардың көпшілігі зейінді психофизиологиялық процесс, танымдық іс-әрекеттің динамикалық ерекшеліктерін сипаттайтын жағдай деп санайды. Бұл сезім мүшелері арқылы келетін бір ақпаратты саналы немесе бейсаналық түрде таңдау және екіншісін елемеу процесі. Адамның назары бес негізгі қасиетке ие: Тұрақтылық-кез-келген объектіде ұзақ уақыт бойы зейін күйін сақтау мүмкіндігі. Фокус-басқалардан алшақтау кезінде назарыңызды бір объектіге шоғырландыру мүмкіндігі. Ауысу-бір объектіден екіншісіне, бір қызмет түрінен екіншісіне ауыстыру. Тарату-бірнеше қызмет түрлерін қатар орындай отырып, маңызды кеңістікке назар аудару мүмкіндігі. Көлемі - адамның зейіні жоғары салада сақтай алатын ақпарат мөлшері. Зейін, барлық басқа психикалық процестер сияқты, төменгі және жоғары формаларға ие. Біріншісі еріксіз назармен, ал екіншісі ерікті түрде ұсынылған. Отандық психолог Н. Ф. Добрынин назардың тағы бір түрін анықтады — кейін-ерікті. Ол ерікті уақыттан кейін пайда болады. Егер ерікті назар мақсат пен ерікті күштің болуымен сипатталса, онда ерікті назар аударылғаннан кейін мақсат қалады, ал ерікті күш кетеді. Әрекет адамды баурап алады, ол үшін қызықты болады және оған назар аудару үшін қосымша күш қажет емес. Зейінді шоғырландырудың негізгі принциптері: 1. Маңызды нәрсеге назар аудару. Зерттелетін тақырыпқа назар аударыңыз және ондағы барлық жаңа аспектілерді, аспектілерді, белгілерді, белгілерді, қасиеттерді, байланыстарды бөліп көрсетуге тырысыңыз. Осының арқасында танымдық мақсатқа жету процесі тиімдірек болуы үшін бірден тырысыңыз. Тек зерттелетін пәнге назар аударыңыз және оның басқа пәндерге ауысуына жол бермеңіз. 2. Маңызды емес ақпаратты бекітпеңіз. Зерттелетін тақырыпты түсіну үшін қабылданған, бірақ маңызды емес ақпаратты бекітуге болмайды, яғни ол ақпаратты басып шығармауы немесе қайталамауы керек. 3. Маңызды емес ақпаратты тастаңыз. Алынған маңызды емес ақпаратты жаңа ақпаратты қабылдау арқылы дереу вытыстырып, осылайша тастау керек. Бос ақпаратты тастау үшін жеті немесе одан да көп жаңа хабарламаларды қабылдау жеткілікті. Зейін қабылдаумен тығыз байланысты. Сондықтан ақпаратты түсірудің негізгі принциптерін білу маңызды: 1. Есте сақтау: "мен мұны есімде сақтаймын!» 2. Танымдық байланыстарды дұрыс таңдаңыз. Түсірілетін ақпараттың ерекшелігіне сәйкес келетін танымдық байланыстың түрін таңдаңыз. Ақпараттың мағынасы мен мағынасы семантикалық байланыстар арқылы, оның Ассоциациясы — ассоциативті байланыстар арқылы, құрылымы — құрылымдық байланыстар арқылы мөрленеді. 3. Ақпаратты ұзақ мерзімді басып шығару мақсатында жан-жақты танымдық байланыстар орнату. Қысқа және жылдам түсіруге құрылымдық немесе ассоциативті байланыстар арқылы қол жеткізіледі. Ұзақ мерзімді басып шығару үшін семантикалық байланыстарды пайдалану керек. Егер жан-жақты семантикалық байланыстар орнатылса және қосымша күшейту үшін ассоциативті және құрылымдық байланыстар қолданылса, басып шығару мүмкіндігінше берік болады. 4. Тиісті танымдық байланыстарды қолданыңыз. Түсірілген ақпарат пен осы ақпаратпен байланысты біліміңіз арасында байланыс орнатыңыз. Ақпараттың ең көп мөлшері түсірудің алғашқы кезеңдерінде жоғалады. Менеджердің назары - үлкен тәрбиелік күш. Егер бағынышты адам көшбасшының оны мұқият қадағалап отырғанын, оның көңіл-күйін, денсаулығын сезінетінін, шаршауды, моральдық жағдайды ескеретінін көрсе, онда ол әлдеқайда жақсы жұмыс істейді және үлкенге жақсы қарайды. Назар іс-әрекетте көрінеді. Кез-келген қызметті жүзеге асыру үлкен немесе аз ерікті күш-жігерді қажет етеді. Сонымен, м. и. Станкин атап өткендей, ерікті тәрбие үнемі назар аударуға әкеледі. Алайда, ерікті күш-жігердің көлемі мен ұзақтығын біртіндеп арттыру керек. Мысалы, қызметкерге тапсырма бере отырып, алдымен жұмысты орындау жоспарын құруды және оны бақылауды, содан кейін алынған нәтижелерді өз бетінше тексеруді, содан кейін орындалған жұмыс туралы егжей — тегжейлі есеп беруді талап ету керек. Кейбір ерекше ауыр жұмыстарды орындау кезінде ештеңе назар аудармауы керек. Жұмыс орны қажет нәрсенің бәрі қолында болатындай етіп ұйымдастырылуы керек. Жазбаны, нұсқауларды, құралдарды іздеу назар аударады, салқындатады. Үнсіз немесе тыныш әуезді музыкамен зейінді сақтау оңайырақ. Осылайша, адамдардың танымдық процестерінің жеке ерекшеліктері, сайып келгенде, олардың кәсіби іс-әрекетінің сәттілігіне әр түрлі әсер етеді, бірақ әр жағдайда ақпаратты қабылдау және оны өңдеу процесін басқаруға болатындығын біле отырып, заңдылықтардың элементтерін байқауға болады. жүктеу/скачать 21,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|