1 дәріс. Психологияның қазіргі жүйелері
жүктеу/скачать 185 Kb.
|
Дәрістер-қаз пс мект-1
|
1 дәріс. Психологияның қазіргі жүйелері. Қазіргі психология мәселелері. Әдіснамалық дағдарыстың жағдайы. ХХ ғ. басында психология ең алдымен психиканы зерттеудің объективті әдістерін іздеуде пайда болған қиындықтарға байланысты елеулі әдіснамалық дағдарысты бастан кешірді. Функционалдық психологиямен, структурализммен немесе Вюрцбург мектебімен ұсынылған әдістер неғұрлым мұқият қарау кезінде объективтіліктен алшақ болды,бұл алынған нәтижелерді талқылау кезінде туындаған келіспеушіліктермен дәлелденді. Адамның психикалық жай-күйін, оның санасының мазмұнын, сонымен қатар бейсаналықты зерттеудің тікелей және объективті әдісін табу мүмкін емес екені анықталды. Бұл әдіс оның тікелей эксперименталды зерттеуіне (мысалы, сыртқы белсенділікті пән ретінде жасау) нақты жасайтын заттың өзгерісіне айналатын әдіс, немесе психиканың заңдарын түсіндіру әрекеттерінен бас тарту, оларды Дильтей ұсынған құбылыстардың сипаттамасымен алмастыра отырып, пайда болды. Биологияда, физикада, генетикада ашылулар психологиялық бағыттардың қалыптасуына ықпал етті. Ағзаның бейімделуі мен өзгеруінің кең мүмкіндіктерін, жүйке жүйесінің лабильділігі мен икемділігін көрсеткен генетиканың деректері психиканың даму процесіндегі ортаның рөлін талдауға, оқыту мүмкіндіктері мен шекараларын түсінуге ықпал етті. Бұл материалдар әсіресе сол жылдары генетиктердің мықты мектептерінің бірі болған Ресейде үлкен мәнге ие болды. Психологтарға эксперимент мүмкіндіктерін жаңаша көруге көмектесетін физиктердің жетістіктері танымдық үрдістерді зерттеу перспективаларын ашты. Физикалық өрісті зерттеудің заңдары мен әдістері психикалық өрісті талдау кезінде, қабылдау және ойлау динамикасын гештальтпсихологияда қолдануға ұмтылды. ХХ ғ.алғашқы онжылдықтағы ғалымдар жасаған әртүрлі ғылыми қызығушылықтар, әдіснамалық принциптер мен әлеуметтік жағдай психология мақсаттарын, мәнін және оның әдістерін жалпы түсінуге мүмкіндік бермеді. Бұл жағдайды ғалымдар психология дағдарысы ретінде рефлексті, бірақ Даму жаңасын іздемей, қатесіз мүмкін емес. Дамудың қазіргі заманғы психологиясы әрбір сыни кезең құрылыс, Жаңа сатып алу кезеңімен ауысатын негативизмнен, терістеуден басталатынын дәлелдеді. Ал психология шын мәнінде өзгерді, қоғам үшін де, басқа ғылым үшін де аса маңызды болды. Психология психиканың мазмұны мен құрылымы туралы өз концепцияларын әртүрлі қалыптастырған, жетекші танымдық, уәждемелік немесе мінез-құлық саласын қарастыра отырып, жекелеген мектептерге бөлінді. Сол кезде үш жетекші бағыт пайда болды - бихевиоризм,гештальтпсихология және тереңдік психология. 2. Психологиялық бағыттардың генезисін анықтайтын факторлар. Көптеген ғалымдардың зерттеулері психология ғылымының дамуына бірнеше факторлар әсер ететінін көрсетті. Олардың ішіндегі жетекші - психологиялық білімнің даму логикасы-оның пәнінің өзгеруімен, психологиямен аралас ғылымдардың әсерімен, психологияның ұстанымдары мен категориялық құрылымының дамуымен байланысты. Басқа екі фактор субъективті, оларды қатаң түрде зерттеу және бір мәнді жауаптар алу мүмкін емес. Бұл-ғылымның дамуының әлеуметтік жағдайы және нақты ғалымның жеке басының ерекшеліктері. Әлеуметтік жағдайдың әсері қоғамдық, тарихи жағдайлар, мәдени және саяси Орта ғылыми тұжырымдамалардың мазмұнына да, олардың таралуына да әсер етеді, ғылыми мектептер мен бағыттарды дамытуға көмектеседі немесе оны қиындатады. Әрине, бұл әсер әлеуметтік перцепция арқылы жанама түрде жүзеге асырылады, яғни ғалымдардың, жалпы ғылыми қоғамдастықтың осы әлеуметтік-мәдени жағдайларды қабылдау және түсіну ерекшеліктері арқылы жүзеге асырылады. Әлеуметтік жағдай бірнеше жолмен ғылымның дамуына әсер етуі мүмкін. Әлеуметтік жағдай қандай да бір тұжырымдаманың пайда болуына жағдай жасайды. Әлеуметтік жағдай қандай да бір теорияны қабылдауға (немесе бас тартуға) әсер етеді. Ғылыми тұжырымдамалардың қоғамның үміті олардың таралуына ғана емес, сондай-ақ осы теориялармен жұмыс істеуге қабілетті, мақсатты жас зерттеушілерді тартуға да ықпал етеді. Осылайша, белгілі бір тәсілдің арнасында және оған одан да үлкен мән беретін ең құнды ашылулар, олжалар болады. Ғылыми мектепке қатыстылығы, әсіресе оның шығармашылық жолының басында ғалымға көмектесе алады, себебі қажетті ақпаратты да, пікірталастар, оппоненттер үшін кеңірек және сыннан кейбір қорғауды де ұсынады. Алайда, ортақ күшпен қалыптасқан әріптестердің пікірі проблемаларды шешуге деген көзқарас шығармашылық белсенділікті немесе әріптестермен қарама-қайшы келуден не айтылған бір рет пікірге догматикалық құмарлыққа байланысты ғылыми прогресс жолында тежеуіш бола алады. жүктеу/скачать 185 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|