1. Орталық нерв жүйесі құрылымының жалпы жоспары, құрылымы, бөлімдері және маңызы мен қызметтері 1
Гипоталамустың нейсекреторлы қызметі: либериндер мен
жүктеу/скачать 1,44 Mb. Pdf көрінісі
|
2 5375107474514778464
| 34.Гипоталамустың нейсекреторлы қызметі: либериндер мен
статиндер.Гипоталамустың гипофизбен функционалды байланыстары.Аденогипофиздің рөлі. Гипофизбен гипоталамустың арасындағы жүйкелік-гуморальдық байланыс екеуінің атқаратын қызметтерінің бір екенін дәлелдейді. Гипоталамустың супраоптикалық және паравентрикулярлық нейрондар аксондары гипофиз аяқшалары арқылы оның артқы бөліміне өтеді. Гипоталамустың аталған ядролары нейросекрециялық қызмет атқарады, яғни олар түрлі нейросекрециялық гормон тәріздес заттар түзеді. Олардың жүйке талшықтары арқылы бөлінетіндігі нейрогистологиялық, физиологиялық және биохимиялық әдістермен дәлелденген. Нейрогипофиздің гормондары белок — нейрофизинмен қосылыста болып, қанға өткенде бұл байланыстан босайды. Гипоталамустың түзетін заттары гормон емес, прогормон болып саналады. Гипофиздің артқы бөлімінде олар әбден жетіліп гормонға айналады, яғни гипофиздің артқы бөлімі мен гипоталамус біртұтас құрылымдық және әрекеттік құрылым болып саналады. Гипофиздің алдыңғы және ортаңғы бөлімдері гипоталамуспен қан тамырлары арқылы, яғни гуморалды жолмен байланысады. Виллизи шеңберінен тарайтын жоғарғы гипофиз артериясы алдымен ілмектер мен түйіндерден тұратын алғашқы капиллярлы торды түзеді. Бұл торға гипоталамустың нейросекрециялық жасушалары келіп, ұштары нейрокапиллярлық түйіспелер түзетін жүйкелік тор жасайды Бұл түйіспелер арқылы қанға нейросекрециялық (стимуляторлар) әсер етушілер шығады. Қан капиллярлары 10-20-дан қуыс вена тамырларына күйылады. Олар гипофиз сабағы арқылы оның алдыңғы бөліміне өтіп, екінші капилляр торын күрады. Соның арқасында гуморальдық стимуляторлар без тіндеріне тікелей эсер етуге мүмкіндік алады. Гипоталамус жүйке жүйесінің бөлігі. Мұнда жүйкелік реттеу эндокриндік реттеуге ауысады. Гипоталамус ядроларының нейрондары бөліп шығаратын нейропептидтер либерин және статин деп аталады.Соңғы кездегі химиялық зерттеулердің нәтижесінде гипоталамуста полипептидтерден құралған бірсыпыра биологиялық белсенді заттар түзілетіні анықталды. Олардың әр қайсысы гипофиздің алдыңғы және аралық бөлімдерінде белгілі бір гормонның түзілу жылдамдығына әсер етеді. Либерин (лат. liber — бос деген мағынада) босатушы, күшейтуші, ал статин — тоқтатушы, тежеуші (ағыл. state — тежеу) факторлар. Қазіргі кезде 7 либерин мен 3 статин анықталып отыр. "Эндокриндік ми" деп аталатын Гипоталамус эндокриндік кешеннің барлық мүшелерін реттейді. Ол диенцефалонның субкумбриялық аймағын алады және сонымен бірге жүйке қалыптасуы мен мидың эндокриндік бөлігі болып табылады. Гипоталамус гипофизмен гипофиздің аяқтары арқылы байланысады. Дистальды ұшында соңғысы гипофиздің артқы бөлігін құрайды (нейрогипофиз). Гипофиз аяғының алдыңғы жағында мидың III қарыншасының түбін басу медианалық 53 көтерілуді (медиальды эминенция) құрайды. Мұнда эпендимоциттер қарыншалық қуысты түзеді, ал глиоциттер танициттерге бөлінеді, олар процестері арқылы бастапқы капиллярлық желімен байланысады, олар өз кезегінде алдыңғы гипофиздің екінші капиллярлық желісімен байланысады. Танициттер жұлын сұйықтығынан заттарды сіңіріп, оларды қан тамырларының люменіне тасымалдайды. Гипоталамустың жүйке және нейросекреторлық жасушалары ядро түрінде орналасады, олардың саны 30 жұптан асады. Гипоталамуста алдыңғы, ортаңғы (медиобазальды немесе туберкулез) және артқы бөліктер бөлінеді. Алдыңғы бөлімі гипоталамуса құрамында буланған супраоптические және паравентрикулярные ядро. Супраоптикалық ядролар оптикалық нервтердің қиылысында, ал паравентрикулярлық ядролар-қарыншаның қабырғасында орналасқан. Олар үлкен нейросекреторлық жасушалардан түзіледі. Бұл жасушалардың денелері мен процестерінде секреторлық түйіршіктер анықталады, олар кейде гоморипозитивті деп аталады, өйткені олар Гомори әдісімен жақсы боялған. Ірі нейросекреторлық жасушалардың нейриттері медиальды эминенция және гипофиз аяқтары арқылы гипофиздің артқы жағына өтеді. Олар супраоптикалық-гипофиз және паравентрикуло-гипофиз түйіндерінен тұратын гипоталамус-гипофиз жолын құрайды. жүктеу/скачать 1,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|