Пайдалы қазбаларды өндіру және өңдеудің (қорғасын, мырыш, фосфор, хром өндірісі) өсуі. 20 миллиард тонна қалдық жиналған, олардың үштен бір бөлігі күнделікті ауаны токсиндермен уландырады. Кәсіпорындар ескі тиімді емес тазарту жүйелерін пайдаланады, нәтижесінде атмосфераға мыңдаған зиянды зат шығарылады.
Мұнай мен газ өндіру кезінде ілеспе газды жағу. Бұл атмосфераға күлдің шығарылуымен бірге іске асады.
Атмосфераға көміртек пен қорғасын тотығын шығаратын автокөліктер санының көбеюі. Оларды пайдалану кезінде сапасы төмен жанармайлар құйылып, көбінесе пайдаланылған газдарды тазартуға арналған сүзгілер қолданылмайды.
Осы факторлардың әсерінен республикамыздың 15 ірі қаласында ауаның ластануының шекті деңгейінен асып түсті. Ең лас атмосфера Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстарында тіркелді.
Ауаны ластацды қалай болдырмауға болады?
Өндірістік кәсіпорын қалдықтары көлемін азайту.
Атмосфераны ластайтын зиянды заттардың деңгейін азайтатын заманауи тазарту жүйесін орнату.
ІТД бар көлік санын қысқарту және сапалы фильтрлер арқылы пайдаланылған газды тазарту мәселесін жолға қою.
Ішкі тұтану двигательдері бар көліктерді атмосфераға көп зияны жоқ электр көліктеріне алмастыру.
Қазақстандағы судың ластануы Бүгінде Қазақстанда 33 су нысаны пайдалануға жарамсыз. Еліміздегі экологиялық ахуалы ең төмен теңіз-көлдердің арасында – Арал теңізі, Балқаш көлі мен Каспий теңізі бар. Елдегі су ресурстарының экологиялық жағдайының нашарлауына келесі факторлар әсер етті:
Ол кезде республикада 10 миллион гектар суару үшін су қоры жеткілікті болар еді, іс жүзінде ол 50-60 миллионға жетті. Сондықтан кейбір табиғи су қоймаларында апатты жағдай орын алды.
Кеңес дәуірінде мақта алқаптарын суару үшін өзендердің немқұрайлы қолданылуы. Бұл жағдай тек бізде ғана емес, көрші республикаларда да кездеседі.
Суару арналары күшейтілмегендіктен, өзендерден судың көп бөлігі құмға құйылды. Арал теңізі жойылып кетудің алдында тұр. Бұрындары әлемдегі төртінші көл болатын. Теңіздің қазір көлемі бойынша төрттен бір және көлемі жағынан оннан бір бөлігі қалды. Қазір бұл – екі таяз су қоймасы. Себебі, оны толтырған Сырдария мен Әмудариядан суды егін суаруға жұмсалды. Арал теңізінің экологиялық проблемасының көптеген салдары бар. Судағы тұз концентрациясы 14 есеге ұлғайды. Теңіздің бұрынғы түбінде үлкен тұзды батпақтар бар еді, олардың үстіндегі тұз жүздеген шақырымға созылып, осы жерден алыс орналасқан жерлердің эрозиясын тудырады.
Семей полигонынан бөлек Қазақстан аумағында 5 ірі уран өндіретін және көлемі жөнінен орташа көптеген аймақ бар, олардың барлығы жер қыртысындағы радиоактивтілік деңгейін көбейтіні сөзсіз. Қазақстанның жер ресурстарының ластану мәселесін қалай шешуге болады? Өзекті мәселені тек жер қыртысын қайта қалпына келтіру және сауықтыруды, заң бойынша тыйым салынған жерлерге қоқыс қалдықтарын тастаған заңды тұлғаларға айыппұл көлемін арттыруды көздейтін кешенді бағдарламалар ғана шеше алады. Ол үшін қоқысты утилизациялау және оны қай өңдеу шараларын қолға алған жөн.
3.Қоректенуі бойынша организмдердің топтарына сипаттама беріңіз
көрсеткіштер
автотрофтар
гетеротрофтар
консументтер
редуценттер
фитофагтар
зоофагтар
сапрофагтар
ерекшеліктері
көмiртек көзi ретiнде көмiрқышқыл газдарын пайдаланатын организмдер (Өсiмдiктер және кейбiр бактериялар). Олар бейорганикалық заттарды (көмiр қышқылгазы, су, минералдық тұздар, күн энергиясы) органикалық заттарға айналдыруға қабiлеттi организмдер.
өсімдіктермен қоректенушiлер жатады, оның ішінде паразиттер де кiредi.
Фитофагтар тірі өсімдіктердің тамыр тіндерімен қоректенеді, көбінесе ауыл шаруашылығына зиян келтіреді. Мысалы, мамыр хрущінің личинкасы өсімдік тамырларын бұзады. Қызылша нематоды қант қызылшасының тамырына тамыр дақылдары пайда болғанға дейін енгізіледі және егіннің айтарлықтай жоғалуына әкеледі. Фитофагтардың бір түрі-балдырлармен қоректенетін альгофагтар.
Зоофагтар жыртқыш немесе паразит ретінде әрекет ететін басқа жануарларды жейді. Мысал ретінде барлық жәндіктер, қарапайымдылармен және нематодтар, нематодтарға,коолембол, энхитреидтерге шабуыл жасайтын жыртқыш кенелер жатады.
Сапрофагтар (грек тілінен. saprós-шіріген және phágos-жегіш) - басқа жануарлар мен өсімдіктер организмдерінің ыдырайтын қалдықтарымен қоректенетін жануарлар.
өлі организмдер есебінен өмір сүретін, оларды бейорганикалық заттарға ыдыратушылар. Консументтер рөлін табиғатта жануар- лар орындайды. Өліктерді мекен- деп, оларды біртін- деп ыдырататын микроорганизмдер (бактериялар, ашытқы микроорганизмдері, саңырауқұлақтар – сапрофиттер) жатады.