А. Амангелді, С. Симбаева
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Амангелди-Сембинова-готовая-к-печати
- Бұл бет үшін навигация:
- ІІ. Морфологиялық белгілері
| КӨСЕМШЕ
Деепричастие І. Категориялық мағынасы Категориальное значение Тиянақсыз тұлғада келіп, көмекші етістіктермен тіркесу арқылы күрделі етістік тудыратын етістіктің түрін көсемше деп атайды. Деепричастие, как и причастие относится к глагольным формам. Оно обозначает второстепенные действия и служит признаком другого действия. Деепричастие отвечает на вопросы қайтіп? (каким образом?), не істеп отыр? (что делает?), не істеді? (что сделал?), не істегелі жатыр? (что собирается делать?) и т.д. Тұлғалық белгілеріне қарай көсемше үш түрлі болады: 1) өткен шақ көсемше; 2) келер шақ көсемше; 3) ауыспалы шақ көсемше. В казахском языке деепричастие делится на три вида: 1) деепричастие прошедшего времени; 2) деепричастие будущего времени; 3) деепричастие переходного времени. ІІ. Морфологиялық белгілері Морфологические признаки 1) Көсемше тұлғасына көптік, септік, тәуелдік жалғаулар жалғанбайды. Көсемше жіктеледі. Деепричастие не имеет окончания притяжательности, множественного аффикса и падежного окончания, только спрягается. 171 2) Көсемше етістік түрлеріне (негізгі және туынды) немесе етіс, болымсыз етістік тұлғаларына мынадай жұрнақтар жалғану арқылы жасалады: 1) -а/-е/-й жұрнағы арқылы ауыспалы осы шақ және келер шақ жасалады; 2) -ып/іп/-п жұрнағы арқылы өткен шақ көсемше жасалады; 3) - ғалы/-гелі/-қалы/-келі жұрнағы арқылы істің басталмағанын, оның тек келешекте болатындығын білдіретін келер шақ көсемше жасалады. Деепричастие образуется путем присоединения к основе глагола суффиксов: 1) -а/-е/-й, которые выражают переходное настоящее и будущее время; 2) суффиксы -ып/іп/-п, которые выражают деепричастие прошедшего времени; 3) суффиксы -ғалы/-гелі/-қалы/-келі которые выражают цель и время (будущее) действия. Например: Балалар жолда жеміс тер-е жүрді. – Дети шли, собирая по дороге ягоды. Жұмысты бітір-іп үйге келдім. – Закончив работу я пришел домой. Шолпан мында кітап ал- ғалы келді. – Шолпан пришла сюда, чтобы взять книгу. жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|