сты қағидасы — Қытайға қарсы тұру болатын. Бұл стратегияны ж үзеге асыра білген үш ұлы түлға: Білге хан, Күлтегін және Тоныкөк еді. Сонымен, түркілердің басты бағдары жеңістен жеңіске жете отырып, өз жауын бейбітшілік бітімге қол қойдыруға мәжбүр ету болды. Өйткені импе- рияның ірге бекітуі үшін бейбіт к езең өте қажет-түғын. Қаған ханның тұсында жас мемлекеттің қабырғасын қайыстырған үздіксіз соғыстар көп болған-ды. Сондықтан да, бұл жолы данышпан әрі көреген Білге хан, шебер саясаткер Күлтегін ж ән е озық ойлы ф и лософ Тоныкөк үш еуі бірігіп , бейбітшілік үшін күресті. Жас түркі империясы бейбіт өмірді аңсады. Бейбітш ілік елдің тұрмысын жақсартып, экономикасын көтеру үш ін, мемлекеттік құрылымды жетілдіру үшін аса қажет еді. И ә, олар бейбіт өмірді тіледі. Өйткені жас империя өзінен әлдеқайда үлкен, ежелгі мемлекеттердің қоршауында тұрды. Олардың әскери де, эко- номикалық та күш-қуаты бұлардан әлдеқайда жоғары болатын. Олар күткен бейбіт заман да келді. Үлы далада тыныштық орнады. Бұл мосслені шешуде Білге ханның данышпандығы айқын сезілді. Одан Күлтегін мен То- ныкөк те тыс қалған ж оқ. Бүл үлы үш тұлғаыың алғашқы максагы қағанатты қалпына келтіріп, Таң империясын ыдыратуға күш саду еді. С о нымен бірге қытай династиясының құрамында жүрген түрлі таппадарын қайтадан өз жақтарына шығарып аду болатын. Сонымен, бүл саясаттың көздегені тым алыста жатқан. Ең басты ар м ан -
Үлы Тұранның Ү лдары 19 Түркі империясын Қытай мен Византияның деңгейіндегі қуатты мемдекет- ке айнаддыру еді. Көптеген ғадымдар Қытай империясы әу бастан біртұтас, хадқы да біртекті бодып еді деп ойдайды. Жоқ. Бұд — қате пікір. Қытай ұдты
