сур. 1.   Контроллинг қызметтері

Контроллинг кәсіпорын экономикасы жайлы ешқандай жаңа білім бермейді, ол экономистерге бақа пәндерден белгілі болатын құрадарды қолданады. Сондықтан да контроллинг туралы айтқанда, белгілі бір білім жүйесі жөнінде емес, кәсіпорынды басқару философиясы немесе идеологиясы туралы айту қажет. Бұл ғылым сандық талдауға негізделген және көп дәрежеде құндық көрсеткіштер жүйесіне және жоспарлы-бақылау есептеулеріне бағытталған.

Контроллинг тұжырымдамасы.

Контроллинг тұжырымдамасы бір қатар базалық ережелерге негізделеді.

1) кәсіпорынды қандай да бір мақсаты бар «күрделі ашық әлеуметтік-техникалық жүйе» ретінде қарастыру. Негізгі мақсат ретінде ұйымның ұзақ мерзімді қызметін қамтамасыз ету және фирма иелерінің тұрмыстық жағдайларын көтеру. Стратегиялық басқаруда бұл мақсат капитал бағасы сияқты көрсеткішке айналады (shareholder value)..

2) контроллинг шектерінде басқару қалауды құру және оны іске асыру процесі ретінде қарастырылады. Бұл процесс белгілі бір фазалар арқылы іске асырылады – мәселені қою, баламаларды іздеу, оларды бағалау, шешімді қабылдау, іске асыру және бақылау. Қарапайым түрде оны фирма қызметін жоспарлау және бақылаудың өзара байланысқан жүйесі ретінде зерттеуге болады. Контроллинг көмегімен интеграция және координация қамтамасыз етіледі. Яғни контроллердің бірден бір жұмысы – жоспарлау болады. Менеджер қызметі жоспарланған көрсеткіштер кешеніне бағдарланған. Жоспарлау барысында мақсаттардың үйлесімділігі өседі және қате шешім қабылдау тәуекелі төмендейді. Сондай-ақғ жоспар икемді де болу керек. Контроллинг сондай-ақ, бақылау жүйесімен де тығыз байланысқан. Мұнда ұйымның жоспарларына бақылау жүргізу көзделеді. Контроллинг «басқару контурында кері байланысты қамтамасыз ететін кәсіпорындағы өзін өзі реттеу механизмі» ретінде болады. Ол басқаруды жаңа деңгейге көтереді. Осыдан үшінші ереже туындайды.

3) контроллинг интеграциялайтын және координация жасайтын жүйе ретінде болады, яғни барлық функциональды салалардың, бөлімдердің жоспарлары біріктіріледі және басқарылады.

Контроллингтің құндылығы әсіресе шаруашылық жүйенің күрделілігіне қарай өседі. Іс жүзінде контроллер барлық функциональды бөлімшелердің қызметін компанияның жалпы міндеттері көзқарасынан тексереді және онда «соңғы шешім қабылдау» құқығы болады (жоспарларды бекіткенде немесе есептеулерде келіспеушілік пайда болса).

4) контроллинг басқару процесіне демеу жасау функциясын орындайды. Контроллер жоспарлаумен, есебке алумен, бақылаумен айналыса алса да, оның ең маңызды қызметі ретінде осы жоспарлау мен бақылау жүйелерінің "архитектурасын" жетілдіру, есептеулер жүргізу әдістерін құрастыру, басқару процесіне қажет ақпаратты анықтау болады. Контроллинг бөлімі жоспарлау объектісін анықтамай, қалай және қашан жоспарлау қажет туралы кеңес береді.

Контроллингтің басты мақсаты – басқарушылық процесті ұйым алдындағы тұрған мақсаттарға бағдарлау.