Ќызылорда облысындаєы
жүктеу/скачать 2,27 Mb.
|
| ШИЕЛІ АУДАНЫ БОЙЫНША
ШИЕЛІ – облыстың шығысында орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлініс. 1938 жылы құрылған. Жер аумағы – 34,3 мың шаршы шақырым. Тұрғыны – 76 445 адам. Оның 73555-і қазақ, 1478-і орыс, 889-ы кәріс, қалғаны өзге ұлт өкілдері. Халықтың орташа тығыздығы – 1 шаршы шақырымға шаққанда 2,2 адамнан келеді. Аудандағы 40 елді мекен 1 кенттік және 14 ауылдық округке біріктірілген. Аудан орталығы – Шиелі кенті. Аудан орталығынан Қызылорда қаласына дейінгі ара қашықтық – 128 шақырым. Ауданның жер бедері, негізінен, жазық дала. Солтүстіктен оңтүстікке қарай 345 шақырымға, батыстан шығысқа қарай 115 шақырымға созылып жатыр. Оңтүстігін Қызылқұм құмды алқабы, солтүстік-шығысына Қаратау жотасының қиыр солтүстік-батыс бөлігі кіреді. Ауданның ең биік жері де (873) осында. Жота аласа келген бірнеше сілемдерден (Қарамұрын, Дәуіт, т.б.) тұрады. Жотаның солтүстігіне батпақты-сазды Ащыкөл ойысының батыс бөлігі кіріп жатыр. Оның қиыр батысында Қатыншоқай құмы орналасқан. Қызылқұм атырабында мал жайылымына қолайлы қыстаулар (Қарақшытөбе, Әмірбек, Үрмеқұм, т.б.) мен құдықтар (Әбдірахман, Әндіжан, Шекара, Ноғайқұдық, т.б.) бар. Жер қойнауынан алтын, ванадий, уран кентастары және құрылыс материалдарының кен орындары барланған. Климаты тым континенттік. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері – 130-200 мм. Аудан жерімен Сырдария өзені және оның тармақтары ағып өтеді. Сырдариядан Телікөлге дейін Шиелі – Телікөл каналы тартылған. Телікөл көлі мен Ащыкөл ойысы аралығында бірнеше артезиан (Жайылхан, Жындытөбе, Тұрсынбай, Сайқұдық, т.б.) және жай құдықтар (Қарақазған, Қызылжар, т.б.) бар. Қарамұрын тауының солтүстік баурайында суы емге шипа Ақжарбұлақ бастауы (бұлағы) орналасқан. Ащыкөл ойысының батысында Злиха метерологиялық стансасы жұмыс істейді. Аудан жерімен Орынбор – Ташкент темір жолының 120 шақырым бөлігі, Қызылорда – Шымкент автомобильді магистралі өтеді. Шиелі ауданында ХІҮ-ХҮ ғасырларда Қожаберген жырау мен Айша қыз өмір сүрген. Көненің көзі саналатын Мортық, Оқшы ата, Асан ата, Ес абыз, Қабыл ата, Бақты ата кесенелері мен «Ақ бикеш», «Жүніс әулие», «Дәуіт», «Бес қыз», «Жаппасбай» сияқты мешіттері, т.б. тарихи-археологиялық ескерткіштер бар. Өңірден Бала би, Досбол, Торғай, Тұрсынбай сынды датқалар мен Жаназар батыр сияқты тарихи тұлғалар шыққан. Ақдала - көл. Қызылқұмның солтүстік–шығыс бөлігінде, Сырдария өзеннің бойында. Ақ – «тап-таза тақыр», «кең, үлкен», ал дала – «кең байтақ, шексіз жер, құла дүз» мағыналарын береді. Яғни «орманы, тау-тасы, қыр-қыраты не бұталы өсімдігі жоқ ашық кең дала, құла дүз» мәніндегі атау. жүктеу/скачать 2,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|