Кұралы. Орал: М.Өтемісов атындағы БҚм у бак, ж эне баспа орталығы, 2007



Pdf көрінісі
бет45/87
Дата24.01.2023
өлшемі3,47 Mb.
#166222
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   87
Байланысты:
сімдіктер систематикасы О у ралы

Қарагайлар түкымдасы - Ріпасеае
Ең ірі тұкымдас, 
10-11 
туысы, 250 түрі белгілі. 
М әнгі 
жасыл 
(балкарағайдан баскасы) өсімдіктер. Қылканы дара-дара нем есе 
жұптанып.
кейде екеуден шоқтанып орналасады. Д ара кылқанды өкілдері: 
ш ырша - рісеа
(45-50 турі бар), 
ТМ Д
елдерінде 10 түрі кездеседі. С олтүстік ж арты ш арда кен 
таралған. Биік, әдемі ағаштар (биіктігі 50-60-90 м, диаметрі 1,5-2 м), 500-600 
жы л өм ір сүреді. А ғаш өсімдігінің діңінен ж оғары тармактала өскен бөлігі 
(крона - бөрікбас) конустэрізді, бүтактары шоктанып орналаскан. Қылканы 
кыска, дара, 3-6-7-9 жы л өмір сүреді. Көлеңке сүйгіш өсімдіктер 
(сциофиттер).
Т М Д
елдерінін көлеңкелі ормандарында кең таралған түрлері: Кэдімгі 
шырша -
P.exelsa, Сібір шыршасы - P. sibirica.
Кэдімгі шырша ТМ Д елдерінің Еуропа бөлігінде таралған (Сібірге ене 
орналаскан), ал Сібір шыршасы сібірде кездеседі. 
Кэдімгі ш ырш анын бүрі
48


ірілеу, кабы ршакты, иіліп орналаскан, ал сібір шыршасының 
бурлері ұсак, 
кабыршактары тегіс. Кавказда - шығыс шыршасы, Орталык А зияда - Ш ренка 
шыршасы, Таяу Ш ы ғы ста - аян шыршасы, кэріс шыршасы таралған. 
Ш ыршаның көп түрі Солтүстік А мерикада (канада шыршасы, тікенді шырша, 
кара шырш а, күмісті-күлгін шырша, көгілдір шырша жэне т.б.) кездеседі.
Кэдімгі жэне сібір шырш аларының практикалык маңызы зор. Олардан 
курылыс 
материалдарын 
дайындайды 
жэне 
кағаз, 
токыма өндірісінде 
колданылады, өзегінен илік заттар, шайыр, скипидар, канифолл ж эне т.б. 
алады. Бір куб метр ш ы рш а сурегінен 60
0
костюм жэне 4 мың дара нәски 
дайындайды.
С амырсын туы сы (Abies) 
40 түрі бар, ТМ Д елдерінде - 9 турі кездеседі. 
Солтүстік жарты шарда кен таралган. Қылканы дара, жумсак, төменгі жағында 
екі жолакты балауызды катпары бар. Бүрлері тік тұрады, шашылады. Қабығы 
сур түсті. ТМ Д елдерінде сібір самырсыны (биіктігі 40 м) кездеседі. Көлеңке 
суйгіш сциофитті өсімдік. Көлеңкелі ормандарда ғана өседі. М едицинада 
колданылатын (жаралардың орны тез бітіп кету үш ін) шайыр алынады. Батыс 
Еуропада еуропа самырсыны, ал Солтустік А мерикада бальзамды самырсын 
кездеседі.
П рактикалык манызы зор. Сүрегі жумсак, тегіс, шайыр жолдары жок. 
Атақты итальяндық скрипкаларды альпі самырсындарынан жасайды.
Қылкандары топталып орналасатын өкілі.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   87




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет