Омарқожаұлы Н. Шуркин А. И. Мал шаруашылығы негіздері

130 
2.11-сурет – Сиырларды мӛлшерлеп азықтандыру 
Малдың қоректік мұқтаждығын іс жүзінде қамтамасыз ету үшін 
шаруашылықтағы 
жемшӛппен 
азықтық 
қосындылардан 
азықтандыру 
нормасының кӛрсеткштерін қамтитын 
азықтандыру рационын
құрастырады. 
Рацион құрамына кіретін азықтар түрі мен мӛлшерін малдың ас қорыту 
физиологиясы мен ӛнімділігін ескере отырып белгілейді. Ондағы басым азық 
үлесі азықтандыру типін кӛрсетеді (жайылымды, сүрлемді, жемді, т.с.с.). Мал 
ӛнімінің ӛзіндік құнында азықтандыру шығындарының басымдылығын ескере 
отырып, азықтандыру рационының құрамына алдымен шаруашылықтағы арзан 
кӛк және кӛлемді жемшӛпті кіргізеді. Тек қажетті жағдайда рацион қоректілігін 
нормалық кӛрсеткіштерге қажетті протеиндік, имнералдық және дәрменелік 
қосындылармен 
сәйкстендіреді. 
Нормалық 
мұқтаждықтың 
барлық 
кӛрсеткіштеріне сәйкестендірілген рационды толыққұнды (полноценный) 
рацион дейді. 
2.12-сурет – Малды нормалап азықтандыру 
Рационды, әдетте, малдың ас қорыту ерекшілігіне қарай 1-2 ірі, 1-2 
шырынды жемшӛптен құрып, ӛнімділігіне сәйкес құнарлы жем енгізіп, қажетті 
минералдық қосындылармен толықтырады. Рацион жалпы қоректілігіне 
алынған азықтардың үлестік салмағы оның құрылымын кӛрсетеді. Мысалы, 
жазда жайылым отының, қыста шырынды жемшӛптің үлесі басым (50-55%) 
болып келетін сауын сиырға тәуліктік сүттілігіне байланысты әр 1 кг сауымына 

131 
100-400 г құнарлы жем қосады. Рацион құрылымындағы жем үлесі 40%-дан 
асса оны құнарлы азықтандыру типіне жатқызады. Ал негізінен жем 
қоспасымен азықтандырылатын шошқаның құнарлы азықтандыру типінд жем 
үлесі (жалпы қоректілігі бойынша) 65-75%-дан асады.
Рацион құрылымы (структурасы), яғни оның құрамына кіретін азықтар 
кӛлемі мен арақатынасы, малдың ас қорыту физиологиясына лайық, 
экономикалық жағынан үнемді болуға тиіс. Солай болған жағдайда 
шаруашылықтағы жемшӛп қоры үнемді де тиімді жұмсалып, аз азық 
шығынымен арзан да саналы мал шаруашылық ӛнімін мол ӛндіруге жол 
ашылады. Мал түлігінің ас қорыту ерекшілігіне, ӛнімдік және жастық-
жыныстық тобына сәйкестендіріле кұрастырылатын рацион құрылымын, яғни 
негізгі азық топтарының жалпы қоректілік, яғни азық ӛлшемі не алмасу 
энергиясымеи ӛлшенетін энергетикалық арақатынасы 2.8-кестеде келтірілген. 
2.8. Түрлі мал түлігінің рацион құрылымы (жалпы қоректілігіне %)
 
Мал түлігі мен жас-жыныс тобы 
Азықтар тобы 
ірі азық 
шырынды 
азық 
құнарлы 
азық 
Мүйізді ірі қара малдікі 
Тәуліктік сауымы 6-10 кг сауын сиырдікі 20-14 
75-70 
10 
-*- 11-15 кг -*- 
19-16 
70-65 
15 
- * - 16-20 кг - * - 
16-15 
65-60 
10 
7-5-айлық тананікі 
24 
57 
25 
10 12.....- * - 
24 
54 
22 
20
64 
16 
16-18 - * - 
20 
65
15 
Суалған буаз сиырдікі 
30-40 
40-30 
10-20 
Тұқымдық бұқанікі 
35-25 
30-20 
45-50 
Қ о й д і к і 
Буаз саулықтікі 
40-60 
10-5 
10-20 
Қозысын емізетін саулықтікі 
35-50 
20-15 
15-25 
Тұқымдық қошқардікі 
30-35 
10-5 
40-50 
Ж ы л к ы н і к і 
Буазбиенікі 
55 
15-5 
30-40 
Құлынын емізетін биенікі 
45 
30-15 
25-40 
Тайдікі 
30-25 
10-5 
60-70 
Құнандікі 
40-35 
15-5 
45-60 
Дӛнендікі 
35-30 
10-5 
50-65 
Үйірдегі тұкымдық айғырдікі 
40-30 
10-5 
50-65 

132 
Үйірден тыс кездегі айғырдікі 
45-40 
15-5 
40-50 
Жұмыстан бос кездегі аттікі 
35-80 
65-20 
- 
Жеңіл жұмыстағы аттікі 
40-60 
40-15 
20-30 
Орташа жұмыстағы аттікі 
35-50 
30-10 
35-45 
Ауыржұмыстағы аттікі 
25-40 
20-5 
50-55 
Ш о ш қ а н і к і 
Жем-картоппен азықгандырғанда 
10-8 
27-17 
60-75 
Жем - тамыржемістілермен азық-да 
9-7 
20-15 
70-78 
Жеммен азықтандырғанда 
7-5 
17-12 
75-83 
Ескерту

жүктеу/скачать 3,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: