-сурет . Меридиандардың жақындасуы 58

58
Меридиандардың жақындасу бұрышы жобамен (44) жəне (45) 
формулармен анықталады,
γ = Dλ ×sin
, (44)
немесе
g = 0.54 d×tg
, (45)
мұндағы,
∆
λ 
– екі нүктенің бойлықтарының айырмасы;
– берілген нүктенің ендігі;
d 
– параллель доғасының ұзындығы.
Яғни, ендік жəне бойлық айырмасы үлкейген сайын, мери-
диандардың жақындасу бұрышы өсе береді.
d
параллель доғасының ұзындығын, сондағы меридиандардың 
жақындасу бұрышы анықталатын нүктенің 
У 
ординатымен 
алмастыруға болады. Егер берілген нүкте осьтік меридианнан 
шығысқа қарай орналасса, онда ол оң мəнді, ал осьтік меридиан-
нан батысқа қарай теріс мəнді болып келеді.
Мысал.
Бойлығы 55
0
30
/
; 
У
=+120 
шқ
нүктедегі меридиандар-
дың жақындасу бұрышын анықтау керек.
(45) формула арқылы,
λ= 0.54×120×tg55
0
30
/
 = 0.54×120×1.455 = 93.9
/ 
= 1
0
33.9
/
.
§ 5.4 Дирекциондық бұрыш жəне румб арасындағы 
байланыс
Алты немесе үш градусты зона ішінде сызықтарды бағдар-
лауда негізгі меридиан емес, осьтік меридианға параллель 
сызық пайдаланылады. Сонда азимуттардың орынына 
дирек-
циондық бұрыштар
деген түсінік қолданылады. Азимут сияқты, 
дирекциондық бұрыш сағат тілінің бағытымен, абсцисса осінің 
оң мəнді бағытынан берілген бағытқа (сызыққа) дейін өлшенеді. 
Дирекциондық бұрыш 0
0
-тан 360
0
-қа дейін өзгереді.
Егер 
PQ
сызығының 
Р
нүктесі арқылы (29-сурет) негізгі ме-
ридиан 
СО 
жəне 
NS
осьтік меридианға параллель болса, онда 
g
бұрышы меридиандардың жақындасу бұрышы, ал a бұрышы 

59
PQ
сызығының (бағытының) дирекциондық бұрышы болып есеп-
теледі.
Негізгі азимут тең болады,
А = a +γ
немесе 
a = А - γ
. (46)
PQ
сызығы үшін 
a 
дирекциондық бұрышы – тура, ал 
QP 
бағыты үшін 
a
1 
– кері дирекциондық бұрыш болып есептеледі. 
Өйткені 
NS
бағыты осьтік меридианға параллель, сонда,
a
1
 = a + 180
0
 
жалпы формуласы 
a
1
 = a ± 180
0
.
(47)
Тура жəне кері дирекциондық бұрыштардың бір-бірінен ылғи 
да 180
0
айырмашылықтары болады. Бір сызықтың дирекциондық 
бұрышы оның кез келген нүктесінде (тұсында) өзгермейді, ал сол 
сызықтың азимуты оның əр нүктесінде əртүрлі болады.
Есептеуге оңай болуы үшін, көбінесе дирекциондық бұрыш -
тың орнына румбты қолданады. Дирекциондық бұрыш пен 
румб 
тың арасындағы байланыс азимут пен румб арасындағы 
байланысқа ұқсас болып келеді де, төмендегі формуламен 
өрнектеледі,
I (СШ) a = r ; r = a ;
II (ОШ) a = 180
0
- r ; r =180
0
- a;
III (ОБ) a = 180
0
+ r; r =a - 180
0
;
IV (СБ) a = 360
0
 - r; r = 360
0
- a.

жүктеу/скачать 2,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: