Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен
– сурет. Жер асты сулары қорғалған жетілдірілген қоқыс төгетін жер
жүктеу/скачать 5,72 Mb.
|
Uchebnik Gigiena-kaz yaz (копия)
| 5.1. – сурет. Жер асты сулары қорғалған жетілдірілген қоқыс төгетін жер.
Полигондарда залалсыздандыру анаэробты жағдайларда ұзақ уақыт – 15-20 жыл бойына жүреді. Залалсыздандыру барысында үздіксіз уытты биогаздар: метан, аммиак, күкіртcутек, көміртегінің диоксиді және т.б. түзіліп, атмосфералық ауаға бөлінеді. Ауада сондай-ақ, әр түрлі биологиялық ластаушылар – бактериялар, саңырауқұлақтар, актиномицеттер болады. Полигоннның бүкіл қалындығында, құрамында концентраиялары жоғары органикалық заттардың биохимиялық ыдырау өнімдері, уытты металдардар, көмірсутектер, кетондар, спирттер, органикалық қышқылдар бар, сүзінді пайда болады. Тіпті талапқа сай пайдаланған кезде де, полигон үй және дала кеміргіштерінің, шыбындар мен масалардың тіршілік етуі үшін жақсы орта болуы мүмкін. Бұл әдістің бір кемшілігі, сондай-ақ жердің үлкен ауданын шаруашылық айналымнан шығаратындығы болып табылады. Термиялық жолмен ыдырату қатты тұрмыстық қалдықтарды залалсыздандырудың тез және радикалды әдістерінің бірі болып табылады. Термиялық залалсыздандыру әдістеріне қоқысты өртеу мен пиролиз жатады. Қоқыс өртеу арнайы құрылымын бұзатын пештерде, 900-10000С температурада жүргізіледі, бұл кезде қалдықтардың құрамындағы барлық дерлік қосылыстар толық ыдырайды, түзілген жылуды электр энергиясын өндіру үшін пайдалануға болады. Алайда, қоқыс өртеу кезінде атмосфералық ауаны, топырақ пен суды ластайтын шлак, күл және түтінді газдар пайда болады. Орташа алғанда, 1 тонна қалдықты өртеген кезде, 300 кг шлак және 6000 м3 түтінді газ түзіледі. Шлактың құрамында әдеттегі минералды компоненттермен қатар, ауыр металдар мен диоксиндер де кездеседі. Тазарту әдістеріне қарамастан, қоқыс өртегіш зауыттар шығаратын түтінді газдардың құрамында азот, күкірт, көміртек оксидтері, фторлы сутек және өте қауіпті заттар – диоксиндер мен дибензофурандар болады. Сондықтан да, күлді, уытты өндірістік қалдықтар сияқты арнайы полигондарда жинақтау және ауаға қауіпті өнімдердің түсуінің алдын алатын түтінді газдарды барынша күрделі тазарту қажеттілігі туындайды. Термиялық залалсыздандырудың көбірек келешегі бар және экологиялық тұрғыдан таза әдісі пиролиз – органикалық заттарды оттексіз ортада, химиялық реагенттер қоспай, жоғары 1200-1640ºС дейін жететін температурада ыдырату. Пиролиз үрдісінде жанғыш газдар, мұнай тәрізді майлар және жанбайтын шлактар түзіледі. Үрдіс жабық аппараттың ішінде жүреді, сондықтан атмосфераға зиянды заттар аз бөлінеді, ал шлактар инертті болғандықтан, оларды жол құрылысында немесе құрылыс материалдарын өндіруде пайдалануға болады. Пиролиз барысында пластмасса, резеңке сияқты проблемалы қалдықтар да ыдырайды. Өнеркәсіптік қалдықтарды залалсыздандыру ерекшеліктері. Барлық өнеркәсіптік қалдықтар қайта пайдаға асырылатын және пайдаға асырылмайтын болып екі топқа бөлінеді. Қайта пайдаға асырылатын қалдықтар жойылмайды және көмілмейді, олар халық шаруашылығының әр түрлі салаларында отын, құрылыс материалдары ретінде, екінші реттік шикізат, тыңайтқыштар және т.б. алу үшін пайдаланылады. Мысалы, ЖЭО қалдықтары мен металлургиялық кәсіпорындардың шлактарынан жеңіл бетон толтырғыштар, минералдық талшықтар, цемент, изоляциялық материалдар алуға болады. Пайдаға асырылмайтын қалдықтар адамның денсаулығы үшін қауіпті болып табылады. Оларды залалсыздандыру қалдықтардың қауіптілік класына байланысты, бірақ әлемнің барлық елдерінде қауіптіліктің әрбір класына қойылатын талаптарға сәйкес, негізгі әдіс - термиялық өңдеу және арнайы өндірістік полигондарда көму болып табылады. жүктеу/скачать 5,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|