Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
- Бұл бет үшін навигация:
- МОДАЛЬДЫЛЫҚ
| МЛАДОГРАМ МАТИЗМ
-Х ІХ ғ. 70-жж. Германияда пайда болған е у р о п а л ы қ тіл б іл ім ін ің б ір бағыты. Бүл бағыттың өкілдері: А.Лескин, Г.Остхоф, ІСБругман, Б.Дельбрюк, Г. Пауль (лейпциг мектебі), А.Фик, А.Бецценбергер, Г.Коллиц, Ф. Бехтель (гетинген мектебі), И.Ш митд, В.Ш ульце (берлин м ектебі). С кандинав елдерінде М. өкілдері болғандар: - С .Б у гге , К .В е р н е р ; «М .» терминін алғашқы рет қолданған Ф.Царнке. М. XIX ғ. І-ші жартысындағы т іл д е р д ің аморф ты (т ү б ір л і) ж а ғд а й д а н а ггл ю т и н а т и в т і жағдайға, одан флективті қатарға өтуі туралы гипотезаға, В. фон 144 мод-мод Гумбольдттың тілдің ішкі түлғасы туралы теорияға, А.Шлейхердің тілді табиғи организм ретінде қабылдау теориясы на қарсы шықты. М. сөйлеуші адамды зерттеуді үсы ны п, тіл құбы лы стары н зерттеуде позитивистік жолды таңдап, тікелей бақылау мен иңцукгивті тәсілді негізгі тәсіл етіп қабылдады. М.-нің теориялық өзегі тілді жеке психологиялық қүбылыс ретінде қарастыру (қар. Психо- логиялық бағыт): тілдегі үғымдар садам жанының түпкірінде пайда болады» (Пауль). Адамдардың психикасының бірдей болуы ті/щің көм егім ен байланыс жасауға мүмкіншілік туғызады. Соңцықтан, тіл та б и ғи емес, әлеум еттік құбылыс болғандықтан мәдениет- тану ғылымында зерттелуі тиіс болады. М .-ның практикалық зерт- те у л е р д е гі ж е т іс т ік т е р і, тіл білім інде бірш ама ж аңал ы қ- та р д ы ң аш ылуына себ епш і болды, мыс.: М. фонетиканы тіл ғы лы м ы ны ң ж е ке саласы на айналды рды . Көне ж а зб а ескерткіштердің нақтылы оқылуы үшін фонетикалық заңдылық- тарды пайдаланды. Граммати- када флексия сияқты бірқатар морфологиялық қүбылыстарды анықтады. Бүл үндіеуропалық тілдердің даму тарихын айшық- 10—750 тауға көмегін тигізді. М. «негіз» үғымын зерттеу барысында оның тарихи түрақсыздығын дәлел- деді. Этимология мен салыс- тырмалы-тарихи грамматиканы дамытуға да үлес қосты. М. бағытын әлеуметтік бағыттың өкілдері - А.Мейе, Г.Шухгард, И. А Бодуэн д ^ Куртенэ кезінде p u и г о о ПРЭU МОДАЛЬДЫЛЫҚ (лат. modalis -мөлшер, тәсіл) - айтылған сез бен болмыс арасындағы қатынас түрлері және хабардың әр түрлі қабылдануын көрсететін қызметтік - семантикалық категория. М. табиғи тілдің негізгі категориясы. М. саласына әр түрлі мағынада қолданы латы н, әр түр л і грамматикалық қасиеттері бар қүбылыстарды жатқызады. М. категориясын көп зерттеушілер жіктеп қарастырады, оның бір қыры: объектілі және субъектілі М. О бъ ектілі М. ке з келген с ө й л е м н ің нақты л ы ғы н не абстрактылығын білдіреді. Бүл Лсерде етістіктің рай категориясы негізгі рел атқарады, мыс.: «Ддам бақытты», «Адам бақытты бол тан», «Адам бақытты болады». Сөйтіп, осы ш ақ, өткен шақ, . келер ш ақта болады; Уақыт нақтылы белгіленбеген жағдайда («адам бақы тты болар еді», «адам бақытты болса екен», «адам бақытты болғьюы келеді» т .б .) - хабар, арнайы тіл е к, жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|