Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| САН ЕСІМ
-санды, мөлшерді, есепті, жиынтықты білдіретін толық мағыналы сөздер. Осыған байланы сты С .е . мынадай тү р л е р і бар: санны ң р е тін , есептеуді, болжадцық, жинақтық- ты білдіретін, бөлш ектік пен топтауды көрсететін С.е. Таза түрінде сан ұғымы есептік С.е- нен көрінісін табады (мыс., «екі», «үш», «бес»). Реттік сан есім (мыс. «бесінші») заттың ретін, орын тә р тіб ін кө р с е те д і. ЖинақтауС.е. («екеуі», «төртеуі») заттардың жиынтығын көрсетеді. я і Бөлшектеу С.е. тектес заттардың 179 САН-САР / топтарға бөлінуін көрсетеді (мыс. «екі-екщен» т.б.). Адам шамалап қана белгілейтін С.е.-«көп», «аз», «біршама», «оншақты», «бірнеше», «біраз». Кейбір тілдерде С.е.-нің гр а м м а ти ка л ы қ қа с и е т т е р і болады, олар ерекше сөз табы ретінде қарастырылады, ал кей тілдерде С.е. сөз табы ретінде ж еке бөлінбейді. Сөзжасамда С.е.-нің басты ерекшелігі оның аз ға н а сө зб е н б ү кіл са н д а р ж иы нты ғы н белгіл ей алатын қабілеті. Жиі кайталанудан С.е,- нің алғашқы түрі өзгеріске түседі, мыс., қаз. «сексен» - сегіз он, «токсан» - тоғыз он т.б. Қазіргі тілд ердің барлығында ондық жүйе жатыр, оның негізі адамның он саусағынан басталады, бірақ е р те д е болған ж иы рм ал ы қ, бестік, он е кіл ік жүйелер де кездеседі. Кене түри' тілінде 26 саны «алты отыз» деп берілген. Бүкіл тексте С.е. шамамен 1 % қүрайды. С.е.-ді хатқа түсіруде де біраз ерекшеліктер болған. Н е гізін е н араб ж э н е латы н цифрлары қолданылады, ертеде С.е. алфавит әріптері арқылы да берілгені мәлім. С А Н Д Ы Қ ТӘ С І/1Д Е Р (тіл білім інде) - тіл мен сөйлеуді з е р т т е ге н д е қолданы латы н өлш еулер мен е се п те ул е р . Оларды статистикалық тәсілдер д е у ге д е болады. К е б ін е се лексикада (сөздіктердің этимо- логиялы қ қорлары н зе р тте у, сөзжасам процестері, полисемия т ү р л е р і), ал н е гіз ін е н С .т. с ө й л е у д і, т е к с т і з е р т т е у д е колданылады. САНСКРИТ - көне үнді тіддері- ніңбірі. Б.Э.Д. 10ОО жылдан бастап Солтүстік Үндістанда тараған. Ведалық тілден бөлек қа р а с- тырылады. Дыбыстау жүйесінде үш таза дауысты (а, е, о), екі глайд (і, и) және буыңдық (г, I) дыбыстары бар. С .-тің бірнеше түрлері бар: эпикалық («Махаб- харата» мен «Рамаяна» тіл і), классикалық, будцалық, джайна, ведапык- С. тіліңде көптеген діни, философиялык, ғылыми әдебиет- те р ж а зы л ға н . Е у р о п а л ы к салыстырмалы-тарихи тіл білімі С.-тыңашылуы мен зерттелуінен басталады. С. тіпіндегі текстерді ж а зу үш ін б ір неш е алф авит түрлері қолданылған: кхароштхи, кушан жазуы, гупта, нагари т.б. С. -ты зерттеу 2500 ж . бүры н басталды (Панини). жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|