Т. Г. Шевченко атындағы №13 орта мектеп



бет17/20
Дата23.10.2023
өлшемі163,1 Kb.
#187485
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20
Байланысты:
a.baytrsynovty-aza-tlne-osan-les

1926 жылы шыққан «Әліпби» атты әдістемелік оқулығында ғалым әрі ағартушы ұстаз Әліппені шығарудағы өз мақсатын былайша жеткізеді: «Өзгеріске дейін Ресейде қалың оқушылар қолданған «Төте оқу» деген дыбыс, негізгі әдіс екендігі мәлім».

  • 1926 жылы шыққан «Әліпби» атты әдістемелік оқулығында ғалым әрі ағартушы ұстаз Әліппені шығарудағы өз мақсатын былайша жеткізеді: «Өзгеріске дейін Ресейде қалың оқушылар қолданған «Төте оқу» деген дыбыс, негізгі әдіс екендігі мәлім».
  • Бірден дыбыстарды қосып сөз қылып оқығандықтан, бірден харіфтерді қосып сөз қылып жазғандықтан, епсік пен қадімше оқудың қасында бұл әдіс анағұолым төте еді. Сондықтан да «Төте оқу» деп аталып еді. Арттағы жұрттардың бәрі қазақ. Басқалар жаңаланып жатқанын көріп, біз де жаңаланғымыз келеді. Бірақ не пайда?
  • Көңіліміз тілегенімен, қолымыз жетпейді, іске жалғыз көңіл емес, қол да керек. Сондықтан жаңаланамыз десек те, жаңалық бізден әлі алыс жатыр.
  • Бұл әліпби кітабы жаңа әдіске көшу жүзіндегі көңіл тілегі мен қол қысқалығын бір біріне жанастырып жақындату шарасын табу түрде шығарылып тұр. (А. Байтұрсынов «Әліп- би», «Жаңа құрал» Қызылорда 1926 ж. 1-4 бет.)
  • Кейін 1927 жылы Ахмет Байтұрсыновтың (Жаңа Әліппе» атты әдістемелік оқулығы шықты. Бұл еңбегінде автор араб жазуындағы әріптер мен оған құсас тұлғада айтыталын қазақ тіліндегі әріптерге шолу жасайды.
  • Қазақ әліппесіне арнап шығарған әріптердің ішінді дыбысы бар. Ахмет Байтұрсынов бұл әріптің де қазақ тілінде бар дыбыс екендігін айтады. Мысалы шаршаған кезде уһ деп күрсінеміз, жақтырмаған кезде туһ дейміз, өкінгенде аһ дейміз - бұл әріпті автор алфавиттен шығарып тастаған , оның себебін тосы дыбыспен жазылатын сөздердің аздығынан деп түсіндірген болатын, ғалым бұл дыбыстың жоқтығы кей сөздерді жазу барысында сезілмейтіндігін қоса айтады.
  • Мұнда ғалым көбінесе әріптер мен әріп белгілерін, түрлі орында көп жұмсалатынын, сөз белгілерін жаз білуді үйретеді. Дәйектемесіз жазылатын әріптердің таңбаларын көрсетеді. Бұл оұулығының соңында да Ахмет Байтұрсынов үйренген әріпт ерін меңгергенін тексеру үшін түрлі тақпақ, әңгіме, жаңылтпаштар берген (7,15).
  • Қорыта келгенде, Ахмет Байтұрсыновтың әдіскер ретіндегі жазылған ғылыми әдістемелік еңбектерінің дүниеге келуі, олардың баспасөз бетінде жариялануының жайы осындай. Ал осы әдістемелік нұсқау көмекші құралдарының, мақалаларының құрылымы көтерген мәселесі қандай деңгейде екендігі- өз алдына кең әңгіме.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет