Əдістемелік ұсыныстар:
Сүзу алаңдарына – жердегі арнайы жасалған
ғимараттар, оларға түскен ағынды сулардағы ластағыш заттарды тазалауға
арналған. Ағынды сулар қалалық тазалау қондырғыларында механикалық жəне
биологиялық тазартылғаннан кейін ғана фильтрация өрісіне жіберіледі
.
Фильтрация барысында келесі процестер жүзеге асады:
·
Атмосфералық ауамен жəне топырақ капиллярларындағы ауамен
контакт нəтижесінде, органикалық жəне басқа да ластаушы заттардың тотығуы;
·
топырақтағы жəне сүзу алаңдарындағы грунттағы əр түрлі
микроорганизмдер арқылы ластаушы заттардың ыдырауы;
·
ластаушы заттардың сүзу алаңдарына түскен ағынды сулар
фильтрленетін грунтпен сорбциялануы;
·
фильтрленген ағынды сулардың жер асты суларымен сұйылуы.
Сүзу алаңдарына жіберілетін ағынды сулардағы ластаушы заттар үшін
ШРТ есептегенде, фильтрленген судың жер асты суымен араласуын
ескергенде, əр ластаушы заттың концентрациясы С
шрт
, жер асты су
горизонтындағы ластаушы заттардың фондық концентрациясынан аспау керек.
С
шрт
= n*C
2
,
мұндағы n- фильтрленген судың жер асты суларымен сұйылу еселігі;
С
2
- ластаушы заттың фондық концентрациясы, ол бақылау
скважинасынан анықталады. Скважина ағу куполынан алыс жерде орналасады.
70
Ағу куполынын радиусы келесі өрнекпен анықталады
:
R =
)
Q
m
h
H
h
H
K
ç
è
æ
+
+
+
2
*
*
*
4
* P ,
мұндағы R – ағу куполының радиусы, м;
К – фильтрация коэффициеті, м/тəулік;
Н – сүзу алаңдарының астынан бастағанда, грунттық сулардың бастапқы
тереңдігі (аймақтық мониторинг мəндері), м;
h – фильтрация өрісіндегі судың тереңдігі, м;
m – cу горизонтының қуаты, м;
Р – фильтрация өрісінің периметрі, м ;
Q – фильтрация өрісіне түсетін ағынды судың шығыны, м/тəулік.
Сұйылту еселігі мына формула арқылы анықталады
:
n =
f
f
V
V
X
S
p
m
L
T
S
p
m
+
÷
ø
ö
ç
è
æ
+
*
14
.
3
*
*
*
1
*
*
*
5
.
0
,
V
f
– фильтрациялық су шығынының есептелген шамасы, м
3
/ж ;
L – фильтрленген ағынды сулар жер асты суымен араласқаннан кейін,
сулы горизонттың қуатын ескеретін өлшемсіз коэффициент;
m – cулы горизонттың қуаты, м;
р – сулы қабаттың саңылаулылығы, өлшемсіз коэффициент;
S – фильтрация өрісінің ауданы, м
2
;
Т – есептеу уақыты, соңында фильтрация өрісінің астындағы жер асты
суларында ластаушы заттардың концентрациясы рұқсат етілген мөлшерден
аспауы тиіс уақыт, жылдар;
Х – бір жыл ішінде жер асты суының өткен ұзындығы
:
Х = 365*К*I
e
,
мұндағы К– фильтрация коэффициенті, м/т;
I
e
– жер асты суының табиғи ағынының еңістігі градиенті, өлшемсіз
көрсеткіш.
Фильтрация суының шығынының шамасы (V
f
) ретінде фильтрация
өрісіне жыл бойы түсетін ағынды су көлемі (V
жыл
) алынады. Фильтрация
өрісіне түсетін орта жылдық атмосфералық жауын-шашын (V
A
) қосылады, ал
буланатын ылғал мөлшері (V
1
) алынады:
V
f
= V
жыл
+ V
A
- А
1
Фильтрленген су мен жер асты суының араласуы су горизонтының
барлық қуатымен (m) жүреді деп есептеледі , егер ол 20м-ден аспаса, яғни қуат
коэффициенті (L) 1-ге тең, су горизонтының қуатына 20-40м (L=0,8) болса –
80℅-ке , 70℅-ке егер су горизонтының қуаты 40м (L=0,7).
Сүзу алаңдарының астындағы жер асты суларында ластаушы заттардың
концентрациясының өсу уақыты:
T = t
э
+ 5
71
Ағынды су төгілуі тоқтаған кезде грунт суларының ағу куполының
периоды 5 жыл болады деп болжамдалады.
ШРТ көрсеткіші мына формуламен есептелінеді:
ШРТ = С
ШРТ
* q
мұндағы q ─ ағынды судың максимальді сағаттық шығыны, м
3
\сағ.
Достарыңызбен бөлісу: |