Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі

32

1) 5-6 сыныпта оқыту; бұл кезеңде оқушыларды көркем әдебиеттің сезімді,

сезімталдықты  тәрбиелеудегі  ролі өте  күшті;  бұл  жаста әдеби  шығармалар

мазмұны  аса әсерлі  болып қабылданады.  Шығармашылықтан  яғни  автордан

гөрі  бұл  жастағы  оқушылардың ішкі  сезімдері  мен қабылдау әсерлеріне

кейіпкер ықпал етуші басты рольге ие болады.

2) 7-8  сыныпта  оқыту;  бұл  кезеңдегі  оқушылар,  көп  ретте,  адамгершілік

ұстанымдарын таразыға  салып, өзіне,  достарына, ата-анасына, ұстаздарына,

тұтас қоғамға  адамгершілік  нормаларын қалай ұстап  келе  жатқандағы

тұрғысынан  сынай  және  ойлана қарайды; өзіндік  санасы өсіп қалыптаса

бастаған  осы  жастағы  оқушының талғамына  лайық  қазақ  әдебиетінің жаңа

буынын  сұрыптау –

маңызды дидактикалық шешім  болып  табылады;  осы

жастағы  оқушылар  репродуктивтік қабылдаудан  аналитикалық талдауға  көше

бастайды.

3) 9-11 сыныпта оқыту; бұл жастағы оқушыларда кез келген құбылыстың,

оқиғаның нәрсенің СЕБЕБІ  мен  САЛДАРЫН  білуге  деген ұмтылысы  және

құлшынысы өседі; әдеби  шығарманың  өнер  туындысы  ретіндегі қасиеті  мен

қадірін авторымен, ұлтымен, қоғаммен  тарихи  және  эстетикалық тұрғыдан

байланыстыра  түсінуге  талпынады.  Осы  жастағы  оқушы өзінің оқырмандық

талаптарын  жүйеге  түсіріп,  «жақсы»  мен  «жаманды»  айыратындай  дәрежеге

әбден жетеді.

Міне,  осындай  сипаттамаға  сүйене  отырып,  мұғалім  оқушыларға әдеби

шығармаларды меңгерту үдерісін ұйымдастырады.

Әдебиетті оқытуда мәнерлеп оқытуға көп мән бере қарау керек.

Мәнерлеп  оқу – әдебиетті талдаудың негізі,  бастау көзі  болып  табылады.

Әрбір әдеби шығарманы  оқып-меңгерудің басы  көркем  мәтінді  мәнерлеп

оқудан басталады.

Мәнерлеп оқу – әдеби талдаудың ешқайсысымен алмастырымайтын ерекше

қабылдау үдерісі болып  табылады. Әр  буында, әр  сөзде,  сөз  тіркесінде, әрбір

сөйлемде  орныққан  интонация  сол  сөзді  айтып  тұрған  кейіпкердің жан-

дүниесін мәнерлеп оқып тұрған оқушыға бірден ұғындыратыны сөзсіз.

Әрине,  оқушы  сол  интонацияларды  айқын  беруге ұялатыны  белгілі,  бірақ,

мұғалімнің міндеті – шынайы  мәнерлеп  оқу  мен  дұрыс  оқымауды  салыстыра

көрсетіп,  сөздің мәнісін  сол  сөзді қалай  айтуы  арқылы ғана  беруге  болатынын

барынша түсіндіре алса дұрыс болады.

Әдеби шығармаларға түсініктеме  бере  отырып (комментарий  беріп) оқу –

мұғалімнің

оқушыға  көркем  шығарманың

терең

мазмұнындағы  мәнді

қабаттарды тани  білуіне  көмектесетін  тамаша әдіс.  Көркем әдебиетті алғашқы

оқу – көркем  шығарманың тақырыптық-идеялық мазмұнын  бірден  түсіндіре

алмасы  белгілі. Екінші  оқу – талдай  оқудың жаңа  сатыға  көтерілген,  сезімге

ғана

емес,  ақыл-ойға

әсер  етуге  бағытталған  және  басқа

әдістермен

араластырыла қолданылатын әдіс болып табылады.

Түсініктеме бере отырып оқудың лексикалық түсініктеме беру деп аталатын

тәсілі – автордың көркем  шығарма  мазмұнындағы  дәуірге  сай қолданған

33

сөздерін  немесе  автордың  өзіндік  дүниетанымдық деңгейіне  лайықталған

сөздерге  лексикалық түсініктеме  беру – тек  көркем  мәтіннің байлығын

түсіндіріп қана қоймайды,  сонымен  бірге  оқушының сөз  байлығын  да

дамытады.

Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ әдебиетін оқытуда дәстүрлі оқу түрлері –

кітапты мұғалімнің оқуы,  рольге  бөліп  оқу, өз  бетімен  оқу  сияқты әдістермен

ғана шектеуге болмайды.

Жаңа  инновациялық технологияларды  шеберлікпен  және  көбірек қолдану

арқылы  тәуелсіздік  жылдарындағы қазақ  әдебиетін  жаңа  және  сапалы  жүйеде

оқыту дәстүрін қалыптастыру керек.

Қазақ  әдебиетін  оқытдың жаңа  технологиялары – қазақ  әдебиеті  бойынша

оқу  бағдарламасында  берілген  тәуелсіздік  жылдарындағы қазақ  әдебиетінен

берілетін білім мазмұнын жүзеге асырушы тәсілдері жүйесі.

Бұл жүйеде білім берудің көздеген мақсат-міндеттеріне сәйкес формалары,

әдістері мен құралдары өзара байланыспен орналасып, мұғалімнің шеберлігінің

арқасында оқушылардың бірізділікпен білім алуы ұйымдастырылады.

Педагогикалық технология  дегеніміз – жүзеге  асырылатын  педагогикалық

іс-әрекеттің түбінде жемісті  болуына  арналған  жүйені ғылыми  тұрғыдан

жобалау 

және 

оны 

практикада 

сәйкесінше

қолдану. 

Педагогикалық

технологияда кездейсоқтық деген болмайды.

Онда  стандарттан  бастап,  оқу  бағдарламасы,  күнтізбелік  бағдарлама,

оқулық,

оқу-әдістемелік

құралдар,

әдіс-тәсілдер

–

барлығы  таңдалған

әдіснамалық

негіздерді  басшылыққа  ала  отырып,  пәннің  әдістемелік

ұстанымдарына  сай,  білім  беруші  тұлға – мұғалім  мен  білім  алушы  тұлға –

оқушының

жеке 

тұлғалық 

қасиеттеріне 

сәйкес 

жүйелік 

жиынтыққа

біріктіріледі.

жүктеу/скачать 1,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: